Նպատակն է հստակեցնել պետության լիազորությունների սահմանը մարդու իրավունքների իրականացման հարցում. Գ. Կոստանյանը պաշտպանեց դոկտորական ատենախոսությունը (տեսանյութ)

ՀՀ պետական կառավարման ակադեմիայում կայացավ Ազգային Ժողովի պատգամավոր, նախկին գլխավոր դատախազ Գևորգ Կոստանյանի դոկտորական ատենախոսության պաշտպանությունը:

Գևորգ Կոստանյանի ատենախոսության թեման էր «Պետության հայեցողության հիմնախնդիրները սահմանադրաիրավական և կոնվենցիոն կարգավորումների համատեքստում. անձի ազատության, անձեռնմխելիության և արդար դատաքննության իրավունքներ»:

Կոստանյանը շեշտեց, թե այս հարցով Հայաստանի Հանրապետությունում չկա որևէ գիտական հետազոտություն և ուսումնասիրությունը պայմանավորված էր այն  անհարժեշտությամբ, որ ինքը 14 տարի, ըստ էության, ՀՀ-ի փաստաբանն է եղել ՄԻԵԴ-ում և ոլորտում  գիտական խորությամբ ուսումնասիրության կարիք է տեսել:

Կոստանյանը ներկայացրեց ընտրված թեմայի արդիականությունը, որն ըստ նրա, առաջին հերթին պայմանավորված է հայ հասարակության դժգոհությամբ արդարության հաստատման և կայուն արդարադատության երաշխավորման առնչությամբ: Կոստանյանի խոսքով`  Եվրոպայի խորհրդին անդամակցելուց հետո հատկապես, հանրության ակնկալիքներն աճել են Երկրում մարդու իրավունքների ամրապնդմանն հարցում:

Կոստանյանը հիշեցրեց, որ ԵԽ-ին անդամակցելու պահից սկսած ՀՀ-ի դեմ կայացվել է 24 վճիռ անձի անձեռնմխելիության մասով և 40 վճիռ`  Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով՝ արդար դատաքննության  իրավունքների խախտման մասին: «Այս կապակցությամբ առաջին հերթին  անհրաժեշտ էր վերլուծել այդ բոլոր որոշումները, դրանց  օրինաչափությունները վեր հանելու և դրանց վերացմանն ուղղված միջոցները բացահայտելու ուղղությամբ: Միաժամանակ նկատի ունենալով, որ ՀՀ-ի մի շարք իրավակարգավորումներ ուղղակի հակասության մեջ են մտնում Եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի հետ, հետևաբար, առաջացել էր  խիստ անհրաժեշտություն, կատարել ամբողջական և համապարփակ վերլուծություն»,-ասաց նա: 

Գևորգ Կոստանյանը շարունակեց, թե թեմայի արդիականությունը պայմանավորված է նաև փաստացի առկա իրողություններով, որ ներկա պահին ԵԽ անդամ են հանդիսանում 47 երկիր և, հետևաբար,  դատարանը գործ ունի 47 տարբեր պետությունների հետ, իրենց տարբեր  իրավական, կրոնական, սոցիալտնտեսական սովորույթային առանձնահատկություններով: «Ակնհայտ է, որ բոլոր երկրները չեն կարող միատեսակ կիրառել կոնվենցիոն դրույթները: Մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվեկցիայի վավերացման պահից պետությունները ստանձնում են որոշակի պարտավորություններ, որոնք կիրառելի են տվյալ պետության  կողմից՝ անկախ իրենց ներպատական կարգավորման առանձնահատկություններից: Այնուամենայնիվ, նշված առանձնահատկությունները հանգեցրեց ոչ միայն պետությունների կողմից նշված կոնվեկցիայի միատեսակ իմպլիմենտայնության անհնարինության, այլև որոշակի փաստերի դեպքում՝  Կոնվեցիայի կիրառման անթույլատրելիության»,-ասաց նա և հավելեց, որ պետք է հաշվի առնել նաև, որ մարդու իրավունքները չեն կարող լինել անսահմանափակ:  «Որոշակի հիմքերի առկայության պայմաններում պետությանը  իրավունք է վերապահվում ձեռնպահ մնալ այդ պարտականությունների կատարումից, բնականաբար, պետությունների այդ սահմանափակումները ևս պետք  է լինեն սահմանափակման առարկա»,-ասաց նա:

ԱԺ պետաիրավական և մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցերով հանձնաժողովի անդամ Գևորգ Կոստանյանը նշեց, թե ՀՀ-ն վավերացրել է Մարդու իրավունքների պաշտպանության կոնվենցիան, ունի նաև  ներպետական օրենսդրություն: «Որպես կանոն մենք Կոնվենցիոն դրույթները փորձում ենք իմպլեմնտացնել մեր օրենքների մեջ, բայց իրավակիրառ պրակտիկայում իրավապահ մարմիների կողմից շատ ժամանակ դրանք մեկնաբանվում են ոչ լիարժեքորեն և, ըստ էության,  չեն արտացոլում կոնվենցիոն պարտավորությունների կատարումը երկրում: Դրանով է  պայմանավորված լինում շատ դեպքերում, որ մենք ունենում ենք և՛ բողոքներ ՄԻԵԴ, և՛ ունենում ենք վճիռներ, որոնք  ընդունում են իրավունքի խախտման ճանաչման փաստը: Հիմա ինչպես բերել այդ համադրությունն այն վիճակի, որպեսզի  ՀՀ-ի իրավակիրառ մարմինները կարողանան ճիշտ  կողմնորոշվել ներպետական օրենսդրությունը կիրառելիս, կոնվենցիոն  դրույթների իմպլիմենցաման հարցում: Այս ուսումնասիրության նպատակն այն է, որպեսզի հստակ սահման գծվի, որն է պետության` ի դեմս պետական մարմինների լիազորությունների սահմանը, որը հնարավորություն է տալիս պետությանը միջամտել մարդու իրավունքների իրականացմանը մեր երկրում՝ առանց խախտելու այդ իրավունքները»,-ասաց նա:

Գևորգ Կոստանյանը նշեց` որպեսզի այս օրինաչափությունները  կարողանային վեր հանել՝ երկու բնույթի  ուսումնասիրություն է կատարել: «Առաջինը՝ ուսումնասիրվել են այն խնդիրները, որոնք կիրառման բնույթ ունեն, անձի ազատության՝ ձերբակալման, կալանավորման վերաբերյալ ՄԻԵԴ-ի ընդհանուր նախադեպը, որը գոյություն ունի արդեն 50 տարի, փորձել եմ  առավելագույնս հետ գնալ և դիտարկել: Երկրորդը՝ առանձին ուսումնասիրման  առարկա եմ դարձրել ՀՀ-ի անձի ազատության վերաբերյալ՝ այսինքն՝ ձերբակալման, կալանավորման և արդար դատաքննությունների մասով ՀՀ  վերաբերյալ գործերը ՄԻԵԴ-ում, որոնցով մենք պարտվել ենք: Համադրության արդյունքում, իմ կարծիքով, այդ չափանիշներն են հստակեցվել, որոնք հնարավորություն կտան իրավակիրառ մարմիններին  բալանսավորել անձի իրավունքի միջամտությունը և միաժամանակ անձի իրավունքի պաշտպանությունը անհարկի միջամտությունից»,-ասաց նա:

Ատենախոսության ներկայացնելուց հետո ընդդիմախոսներն արձանագրեցին` ուսումնասիրության առարկան ունի և՛ տեսական, և՛ գործնական ազդակներ, համապատասխանում է երկրի կողմից նորմատիվ պահանջներին:

Ընդդիմախոս Աշոտ Հայրապետյանն արձանագրեց, թե այս աշխատանքով Կոստանյանը ձեռք է տվել շախմատային այնպիսի ֆիգուրի, որը վերաբերում է միայն կոնվենցիայով սահմանված  երեք իրավունքներին՝ անձի ազատության, անձեռնմխելիության և արդար դատաքննության իրավունքներին: «Բայց շատ կարևոր են նաև մեր երկրի համար կոնվենցիոն մյուս դրույթների նորմերի իրավունքների վերաբերյալ ձեր դիտարկումները՝ կյանքի անձեռնմխելիության, անձնական իրավունքի հոդված, մտքի, խղճի, կրոնի, ազատությունների,  ազատ արտահայտվելու հոդված և այլն: Իմ հորդորն է, որ ատենախոսը չբավարարվի երեք իրավունքի պրակտիկայի տեսակետից լուսաբանմանը»,-ասաց նա:

Ընդդիմախոսները արձանագրեցին` հեղինակն արժանի է գիտական այս բարձր աստիճանի շնորհման:

Գևորգ Կոստանյանը խոստովանեց` հաջորդ ուսումնասիրության առարկան ընտրել է արդեն, որը կլինի հանրահավաքների ազատությունները: «Ժողովրդական  լեզվով ասած` ցույցները ցրելու մեթոդիկա, որը պետք է համապատասխանեցվի Եվրոպական չափանիշներին»,-ասաց նա:

Վերջում հանձնաժողովի բոլոր անդամների դրական եզրակացությամբ (փակ քվերկությամբ) հաստատվեց «Պետության հայեցողության հիմնախնդիրները սահմանադրաիրավական և կոնվենցիոն կարգավորումների համատեքստում. անձի ազատության, անձեռնմխելիության և արդար դատաքննության իրավունքներ» թեմայով ատենախոսությունը: