Ջրային պաշարների նկատմամբ պատկան մարմինները հոգատար են, բայց 154 փոքր ՀԷԿ-երը կհամալրվեն ևս 67-ով. քննարկում

Արդեն 21 տարի շարունակ մարտի 22-ը նշվում է որպես Ջրի համաշխարհային օր, որը ՄԱԿ-ի նախաձեռնությամբ այս տարի կրում է «Ջուր և էներգիա» խորագիրը։ «Լինենք հոգատար Հայաստան-ջրի համաշխարհային օր 2014» սոցիալ-բնապահպանական նախագծի կազմակերպիչներն օրվա առիթով այսօր ասուլիս-քննարկում էին կազմակերպել, որում հայտարարվեց, թե Հայաստանում համապատասխան կառույցները ջրի պաշարների նկատմամբ հոգատար են։ Քննարկմանը միաժամանակ արձանագրվեց, որ Հայաստանում փոքր ՀԷԿ-երի թիվը գնալով ավելանում է. թվով 154 ՀԷԿ-ին կավելանան ևս 67-ը, որոնք ներկայում կառուցման փուլում են։

Հիշեցնենք, որ ժամանակ առ ժամանակ փոքր գետերի վրա կառուցվող ՀԷԿ-երի դեմ բողոքում են գյուղացիները, ովքեր պնդում են, որ ՀԷԿ-երը գետերի ջուրն ամբողջությամբ վերցնում են՝ ոռոգման համար ջուր չթողնելով։ Վերջինը Արագածոտնի մարզի 7 գյուղի բնակիչներն էին բողոքի դուրս եկել՝ փակելով Երևան-Ապարան ավտոճանապարհը և պահանջելով կասեցնել Ապարան-Երևան ջրատարի վրա ՀԷԿ կառուցելու շինարարությունը: Դեմ են հանդես գալիս նաև բնապահպանները։ 

«Իրականում փորձում ենք հոգատար լինել, այսինքն՝ նախագիծը չորրորդ տարին գործում է և նպատակ ունի միավորել բոլոր կառույցներին, որոնք մտահոգված են այն հիմնախնդիրներով, որոնք կան, և ես հուսով եմ, և նաև փաստ է, որ այո, հոգատար են»,-ի պատասխան Tert.am-ի հարցի, թե ինչ է արձանագրել նախագիծը, հոգատա՞ր են արդյոք պատկան մարմինները ջրային պաշարների նկատմամբ, ասաց նախագծի ղեկավար Տաթևիկ Սիմոնյանը։

Նախագիծն առավելապես միջոցառումների ու կոնֆերանսների միջոցով է խնդիրներին անդրադառնում։ «Ամեն տարի անց ենք կացնում միջոցառումների շարք՝ դպրոցական դասախոսություններ, նաև դասախոսություններ ուսանողների հետ։ Ամեն տարի ունենում ենք մեծ կոնֆերանս, բոլոր պետական կառույցներին հավաքում ենք մեկ հարթակում և զեկույցների տեսքով հաշվետվություն ներկայացնում, ամփոփում արդյունքները»,-Tert.am-ին պարզաբանեց նախագծի ղեկավարը։

Իսկ արդեն կոնկրետ այս տարվա խորագրի հարցով, Տաթևիկ Սիմոնյանն ընդգծեց, թե ջուրն ու էներգիայի սպառումն անխախտելիորեն կապված են, աշխարհում գնալով աճում է ջրի ծախսը, քանի որ շատ է օգտագործվում նաև էներգիա։

«Ազգային ջրային համագործակցություն» ՀԿ-ի նախագահ Արևիկ Հովսեփյանը նշեց, որ 2035թ.-ին ջրի օգտագործումը կաճի 50%-ով, իսկ էներգիայի օգտագործումը կավելանա 85%-ով՝ վերահաստատելով, որ դրանք սերտորեն կապված են։ «Հայաստանում տեղյակ ենք, որ Ջրային տնտեսության պետական կոմիտեն իր խնդիրների մեջ ունի էներգիայի կրճատումները՝ ջրօգտագործման կրճատման միջոցով»,-ասաց նա և զուգահեռաբար ավելացրեց, որ ջրի և էներգետիկայի բնագավառը կարևոր է նրանում, որ Հայաստանում շատ մեծ թափ է առել փոքր ՀԷԿ-երի կառուցումը, որոնք հիմնականում գետերի ջրօգտագործման հաշվին են։

«Հայաստանում էներգիայի 43%-ը մենք ստանում ենք ատոմային կայանից, ՀԷԿ-երի էլեկտրաէներգիան կազմում է 33%, ՋԷԿ-երը՝ 24% և արևային ու քամու կայաններից՝ ընդամենը 0,005%։ Այսինքն՝ զարգացման տեղեր ունենք և բնապահպանական տեսակետից ուշադրություն պետք է դարձնել ՀԷԿ-երի վրա, որոնք լուրջ խնդիր են առաջացնում մեր շրջակա միջավայրի պահպանմանը»,-ասաց նա՝ ավելացնելով, որ ոչ պատշաճ օգտագործումը բերում է բնապահպանական աղետներին հավասար վնաս։

Իսկ թե Հայաստանում որքանով են ջրային պաշարները պատշաճ օգտագործվում, ՀՀ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի զարգացման և մոնիթորինգի վարչության տեխնիկական բաժնի գլխավոր մասնագետ Երվանդ Միրզախանյանը նախընտրեց չնշել, այլ միայն արձանագրել ՀՀ-ում փոքր ՀԷԿ-երի թիվը։ «ՀՀ-ում փոքր ՀԷԿ–երի թիվը 154 է, որոնք անցյալ տարվա դրությամբ արտադրել են 771 մլն կիլովատ/ժամ էլեկտրաէներգիա։ Ներկայումս կառուցման փուլում են գտնվում 67-ը, որոնք հնարավորություն կտան արտադրել ևս 527 մլն կ/ժ էներգիա, ըստ որի՝ արտադրվող էներգիայի 11%-ին կգումարվի 7-8%»,-նշեց նա։


ՀՀ էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարության Զարգացման վարչության պետ Հրաչ Ծուղունյանը բարձրաձայնեց խնդիրներից՝ նշելով, որ Հայաստանում ՀԷԿ-երը գործում են շեղումներով՝ վնաս հասցնելով բնությանը, բայց անմիջապես արդարացավ, թե դրանով զբաղվում է այլ գերատեսչություն՝ Բնապահպանության նախարարությունը։

«Փոքր ՀԷԿ-երի խնդիրը Հայաստանում այն շեղումեր են, որոնք թույլ են տրվում, այսինքն՝ սանիտարական թողքը չեն ապահովում շահագործման ժամանակ, որպեսզի գետերի ֆլորա-ֆաունան միշտ մնա նույն մակարդակի վրա, և այդտեղից գալիս է բանպահպանական շեղում»,-ասաց նա։

Իսկ թե ինչու է նմանօրինակ թափ առել ՀԷԿ-երի շինարարությունը, Հրաչ Ծուղունյանը բացատրեց այն հանգամանքով, որ Հայաստանում ՀԷԿ-երի հարցում կա բիզնես գրավչություն։ ««ՀՀ էներգետիկայի մասին» օրենքով փոքր ՀԷԿ-երի, ինչպես նաև վերականգնվող մյուս ռեսուրսների կողմից արտադրված ամբողջ էլեկտրաէներգիան պարտադիր ենթակա է գնման, սա առավելություն է, այսինքն՝ արտադրանքը միանշանակ սպառում ունի, ինչը յուրաքանչյուր արտադրողի համար առավելություն է»,-ասաց նա՝ ավելացնելով, թե ընդ որում ոչ միայն ենթակա է պարտադիր գնման, այլ միջինացված մի այնպիսի սակագնով, որ կապահովի բնագավառի հետագա զարգացումը։ «Այսինքն, եթե սակագինը մենք վերցնենք ծախսածածկում և ողջամիտ շահույթ, ապա դրանից դուրս կա մի փոքր դելտա, որը պետությունը տալիս է ոլորտի հետագա զարգացումն ապահովելու համար»,-ասաց նա։

Փոքր ՀԷԿ-ի կառուցման համար պետք է ստանալ ջրօգտագործման թույլտվություն Բնապահպանության նախարարությունից, որի հիման վրա Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը տալիս է լիցենզիա։

«Խնդիրը հետագայում է առաջանում, քանի որ շեղումներ առաջանում են աշխատանքների կատարման և հետագա շահագործման ընթացքում։ Մենք՝ էներգետիկներս, չենք ընդունում շեղումների միջոցով ստացվող լրացուցիչ էներգիան. մենք ունեք էներգիա, պատրաստ ենք Վրաստանին էներգիա տալ, և լրացուցիչ բնությանը վնաս տալ մեզ պետք չէ»,-ասաց նա։

Նա հավելեց, որ Հայաստանն էներգակիրների սեփական պաշարներից ունի միմիայն ջրային ռեսուրսներ։ «Այստեղից եզրակացություն, թե ինչքան անհրաժեշտ է ջրային պաշարների օգտագործումը, սակայն ոչ անխնա»,-ասաց նա։