Գազի սակագնի դրամ-դոլար բանաձևն արդար չէ. տնտեսագետները քննարկում են այն դրամ-ռուբլով փոխարինելու գաղափարը

Տնտեսագետ Արտակ Մանուկյանը պաշտպանում է դաշնակցական Արծվիկ Մինասյանի՝ սահմանին գազի գնի դրամ-դոլար բանաձևը դրամ-ռուբլի բանաձևով փոխարինելու գաղափարը, որպեսզի կանխվի դոլարի տատանումներով պայմանավորված՝ գազի գնի սակագնի հնարավոր բարձրացումը: Առաջարկվում է ուշադրություն դարձնել այն հանգամանքի վրա, որ տնտեսական մեկ միասնական տարածքում գտնվող երկրների համար գազի սակագինը տարբեր է՝ ոչ հօգուտ Հայաստանի, ինչն ի սկզբանե հայկական, ռուսական և բելառուսական ընկերություններին դնում է անհավասար մեկնարկային պայմաններում:

Tert.am-ի հետ զրույցում տնտեսագետ Արտակ Մանուկյանն ասաց, որ որոշակի ծավալի ապրանքներ պետք է ռուբլով գնվեն և վաճառվեն. «Քանի որ, եթե դա նպաստում է ապադոլարիզացմանը և եթե մենք գործընկեր երկրներ ենք Ռուսաստանի հետ ու գտնվում ենք մեկ միասնական տարածքում,  մի փոքր անտրամաբանական է, որ գազի սակագինը կախված լինի դոլարից: Իմ կարծիքով՝ մեր տեսանկյունից ցանկալի կլինի, որ դա ֆիքսվի դրամով, իսկ Ռուսաստանի տեսանկյունից էլ՝ ռուբլով: Այո, ես էլ գտնում եմ, որ վերանայման կարիք ունի (պայմանագիրը, որտեղ ամրագրված է, որ գազի 1000 խորանարդ մետրը սահմանին Հայաստանը գնում է 189 ԱՄՆ դոլարով): Եվ այս պարագայում, երբ ամենը ինչը ամրագրվում է դոլարով, մի փոքր անտրամաբանական է, նաև որովհետև, չնայած  համաշխարհային շուկայում գազի գինը գնանշվում է դոլարով, բայց նախ, գազի ինքնարժեքում դոլարային կոմպոնենտ չկա, և երկրորդ մենք գործընկեր երկրներ ենք, գտնվում ենք միևնույն տնտեսական տարածքում»:

Հիշեցնենք, որ «Գազպրոմ Արմենիա»-ն հայտնել էր, որ գազալցակայաններին վաճառվող գազը, ելնելով Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի կողմից սահմանված բանաձևից, կթանկանա, քանի որ 10 հազար խմ-ից ավելի գազ օգտագործողների համար՝ բանաձևով հաշվի է առնվում Կենտրոնական բանկի կողմից հրապարակած արժութային շուկայում ձևավորված դոլարի միջին փոխարժեքի մեծությունը։

Հիշեցնենք նաև, որ «Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության» պատգամավոր Արծվիկ Մինասյանը, Tert.am-ի հետ զրույցում ՀՀ-ն մեկ շաբաթ առաջ փոթորկող դրամ-դոլար-գներ իրադարձություններին անդրադառնալով, նշել էր, որ դրանից պետությունը մի շարք դասեր պետք է քաղի և առաջարկել որոշ լուծումներ, որոնցից մեկն էլ այն է, որ 70 տոկոս դոլարիզացիա ունեցող ՀՀ տնտեսությունը մի շարք ապրանքների, այդ թվում՝ գազի վճարումները կատարելիս դրամ-դոլար բանաձևից անցնի դրամ-ռուբլի բանաձևին, ինչը կկանխի նաև գազի գնի հնարավոր թանկացումը սահմանին:

«Մենք բոլորս տեսանք, հասկացանք, ընկալեցինք, որ ռուսական ռուբլուց էր գալիս ամենախոշոր շոկը: Սա նշանակում է, որ Ռուսաստանի հետ մեր առևտրաշրջանառության մի զգալի հատված մենք պետք է փոխարինենք դրամ-ռուբլիով՝ չմիջնորդավորենք դոլարով կամ եվրոյով: Օրինակ, գազի ներկրման հետ կապված, ակնհայտ է դառնում, որ մեր միջպետական համաձայնագրում պետք է ամրագրված լինի ռուբլի-դրամ, ոչ թե դոլար: Գուցե «Գազպրոմի» համար հիմա նախընտրելի է այդ բանը, բայց քանի որ հիմա արդեն «Գազպրոմը» զուտ առևտրային քաղաքականություն իրականացնողից վաղուց վերածվել է պետական քաղաքականություն վարող մարմնի, ապա պետք է գիտակցի, որ այդ քաղաքականությունը վնաս է նաև Ռուսաստանին, որովհետև նույն ռուբլու նկատմամբ անվստահությունը նաև սրանով է պայմանավորված»,-ասել էր նա:

Արծվիկ Մինասյանը նաև ասել էր, որ երբ պայմանավորվում է երրորդ արժույթով՝ լինի դոլար, թե եվրո, ստացվում է, որ Հայաստանը համաշխարհային տնտեսության բեռը տեղափոխում է նաև իր տնտեսություն, որի դեպքում ցնցումը շատ բարձր է լինում։ Ըստ նրա՝ դրամ-ռուբլի հաշվարկի դեպքում առնվազն կարճաժամկետ հատվածում կկանխվի գազի գնի բարձրացումը, իսկ երկարաժամկետ կամ միջնաժամկետ հատվածում «Գազպրոմը», այնուամենայնիվ, պետք է առնվազն նույն ծավալով գինը բարձրացնի Ռուսաստանի համար, որպեսզի հիմնավորի, թե Հայաստանի համար ինչո՞ւ է գինը բարձրացնում: «Ի վերջո, մենք այլևս գտնվում ենք նույն տնտեսական տարածքում: Եվ դա նշանակում է, որ «Գազպրոմը» չի կարող պարզապես պայմանավորված դոլարի կուրսի փոփոխությամբ՝ մտնի և գին բարձրացնի: Սա ձեռք է տալիս մեր երկրին ու մեր պետությանը»,-ասել էր նա:

Արտակ Մանուկյանը վերը նշվածի համատեքստում ավելացրեց, որ այդ քայլը ճիշտ կլիներ ինչպես երկու երկրների ազգային դրամների արժեզրկման միտման ֆոնին, այնպես էլ բիզնեսը ավելի կանխատեսելի դարձնելու միտումով:

«Մի պահ պատկերացրեք, որ ընկերությունները եթե մեկ միասնական՝ ԵՏՄ տարածքում առևտուր են իրականացնում, նրանք իրենց պայմանագրային հարաբերությունները կամ դրամով, կամ՝ ռուբլով են ֆիքսում, և ռուբլի կամ դրամ դարձնելու դեպքում բիզնես միջավայրի համար ավելի կանխատեսելի պայմաններ են առաջանում այն պատճառով, որ  նրանք կարողանում են երկարաժամկետ պլանավորումը իրականացնել: Եթե դոլարով է արվում, իրենք պետք է այդ հնարավոր փոփոխությունները՝ տատանումները  ևս հաշվի առնեն»,-ասաց նա։

Ինչ վերաբերում է սակագնի՝ 15 դրամ ավելացմանը, ապա սա, ըստ Արտակ Մանուկյանի հաշվարկների՝ ապրանքների գինը կթանկացնի մոտ 5-10 տոկոսով:

Տնտեսագետը նաև հետևյալ հարցադրումն է անում. հաշվի առնելով, որ Ռուսաստանը նույն ԵՏՄ կազմում գտնվող Բելառուսին ինչ պայմաններով է վաճառում գազը, ինչո՞ւ Հայաստանը  չի բարձրաձայնում, որ իրեն էլ գազը նույն պայմաններով վաճառվի:

«Կարծեմ 160 դոլարի կարգի է, մեզ մոտ՝ 189, և եթե Ռուսաստանի ներքին շուկային ենք նայում, այստեղ ևս ներքին սուբյեկտներին ավելի է էժան վաճառում: Իհարկե, տարանցիկության հետ կախված ծախսերը մի կողմ, բայց կա նաև շահույթ»,-ասում է տնտեսագետը, ում ամփոփմամբ, եթե այս մոտեցումն արդար է պարզ բիզնեսի տեսանկյունից, ապա ոչ մեկ միասնական տարածքում գտնվող երկրների ընդհանուր քաղաքականության տրամաբանության:

Տնտեսագետ Աշոտ Եղիազարյանը իրատեսական չի համարում սա, արձանագրելով, որ անցած տարի դեկտեմբերի ստորագրված Հայաստան-«Գազպրոմ» համաձայնագիրը չի ենթադրում, որ Եվրասիական միությունում գազի շուկան առաջիկա տարիներին լինելու է ընդհանուր: Ավելին՝ ԵՏՄ տարածքում գազի ընդհանուր շուկայի ստեղծումը, ըստ Աստանայում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների, նախատեսվում է 2025 թվականին, իսկ մինչ այդ միության անդամ երկրների բոլոր էներգետիկ և գազի շուկաներն ազգային են:

«Ըստ այդմ՝ Հայաստանի համար «Գազպրոմի» կողմից գազի արտաքին շուկաներում վաճառքի գնի տարբերության սահմանումը ընդամենը մեկ նպատակ ուներ՝ որոշակի իմաստով էժան գազ՝ ՄՄ-ին անդամակցելու համար»,-ասաց նա։

Սա, իհարկե, ըստ նրա չի նշանակում, որ երկարաժամկետ առումով գազի այս գինը Հայաստանի համար առավելություն էր, քանի որ համաշխարհային շուկայում գները ներկայումս անկում են ապրում: Եվ այս պահի դրությամբ, գազի գնի տեսանկյունից արդեն իսկ Հայաստանի համար առավելություն չէ: