Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի իջեցման պատճառը դոլարի արժեզրկման սպասումները չեն. տնտեսագետ

Կենտրոնական բանկի կողմից 0.25 տոկոսով վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի իջեցման պատճառը ոչ թե դոլարի արժեզրկման սպասումներն են, այլ տնտեսության վարկավորման ցածր ցուցանիշները: Այս մասին Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց տնտեսագիտության թեկնածու Վիլեն Խաչատրյանը։

«Որովհետև եթե նայենք 2014 դեկտեմբերին վարկերը եղել են 2 տրիլիոն 188 միլիարդ, հիմա 2 տրիլիոն 80 միլիարդ է, այսինքն՝ մոտ 108 միլիարդով վարկավորման ծավալները մեր տնտեսության մեջ պակասել են»,– ասաց նա:

Հետևաբար, ըստ նրա, դա նշանակում է, որ վարկերը թանկ են. մարդիկ չեն կարողանում վարկ վերցնել, ինչն էլ նշանակում է, որ Հայաստանի տնտեսությունը զրկվում է ֆինանսական միջոցներից, և հիմա վերաֆինանսավորամն տոկոսադրույքի իջեցումով՝ փողը, այսպես ասած, էժանանում է: Իսկ փողի էժանացումը, ըստ տնտեսագետի, կտանի նրան, որ տնտեսության մեջ փողի ծավալը կավելանա:

Հիշեցնենք, որ 2015 թվականի օգոստոսի 11-ի նիստում ԿԲ խորհուրդը որոշել է իջեցնել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 0.25 տոկոսային կետով՝ սահմանելով այն 10.25%, և սա հիմնավորվել հետևյալ կերպ.«Փաստացի զարգացումների համաձայն արտաքին հատվածում արձանագրվել են համաշխարհային տնտեսության սպասվածից դանդաղ աճի միտումներ, ինչի պարագայում միջազգային ապրանքային շուկաներում պահպանվել է գնանկումային միջավայրը: Ելնելով այդ զարգացումներից, ինչպես նաև պայմանավորված առաջիկա ամիսներին սպասվող համաշխարհային պահանջարկի թույլ աճով և առանձին ապրանքային շուկաներում առաջարկի ավելցուկով՝ ԿԲ խորհուրդը արտաքին հատվածից ակնկալվող ազդեցությունը շարունակում է գնահատել ոչ գնաճային:
 

Ըստ Վիլեն Խաչատրյանի՝ ԿԲ-ն սա պայմանավորում էր գնաճի տեմպերի հետ, ասում է, որ եղել է 5.1, իջել է մինչև չորսուքանիս, 4.3  և հետևաբար, դա ԿԲ–ին գործողությունների հիմք է տվել, որ կարողանան վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքն իջեցնել: Այսինքն՝ եթե ինֆլյացիան բարձր լինի, ֆինանսավորման տոկոսադրույքը՝ ցածր, դա վտանգավոր է, դա կարող է առաջացնել ինֆլյացիա»,- մեկնաբանեց:

Վիլեն Խաչատրյանը «տնտեսության վարկավորում» ասելով՝ նկատի ունի բոլոր վարկերը, ոչ միայն տնտեսությունը ֆինանսավորող, այլև սպառողական վարկերը, որոնք, ըստ նրա, կազմում են Հայաստանի վարկային պորտֆելի մոտ 25%-ը. Ինչը, ըստ Վիլեն Խաչատրյանի, կազմում է շուրջ 450-500 միլիարդ դրամի գումար:

Հիշեցնենք, որ անցած տարեվերջին և հունվարին արտարժույթների՝ դոլարի ու եվրոյի կտրուկ արժևորման պատճառով խանութներով ապառիկ վարկավորման իրացումները էականորեն պակասեցին, ինչպես բանկերի կողմից վարկավորման մերժումների ավելացման, այնպես էլ դրամով տրվող տոկոսադրույքների շեշտակի (24%) ավելացման պատճառով: 
 

«Եթե մենք նայում ենք մեր ընդհանուր վարկային պորտֆելը, ձեռնարկությունների վարկերը կազմում են 1 տրիլիոն 110 միլիարդ դրամի կարգի են, որոնց մեծ մասը դոլարային է կամ արտարժույթով: Ավելի կոնկրետ՝  վարկային պորտֆելի 66 տոկոսը դոլարային վարկերն են, 34 –ը դրամային: Եվ սրանք բոլորը դոլարի բարձրացման պարագայում ազդել և ազդելու են մեր տնտեսության բացասական զարգացումների վրա»,- մեկնաբանեց Վիլեն Խաչատրյանը՝ նշելով , որ դրամի արժեզրկումը (շուրջ 70 դրամով՝ 410-ից դարձավ 480 դրամի) վարկ ունեցողների վրա սարսափելի ծանր է նստում:
 

Այս համատեքստում տնտեսագետը «մի հետաքրքիր հայկական տնտեսագիտական ֆենոմեն»  է նկարագրում: Չնայած մարդկանց տնտեսական վիճակը վատացել է, հունիս ամսվա դրությամբ ավանդադրված գումարները նախորդ տարվա համեմատ շուրջ  30 մլրդ. դրամով ավելացել են: Այսինքն՝ 2015 թ. հունիսի դրությամբ շուրջ 385 միլիարդի չափ գումար, որի հիմնական մասը կրկին կազմում են արտարժույթով վարկերը:
 

Սրա բացատրությունը Վիլեն Խաչատրյանը տեսնում է ոչ այնքան նրանում,  որ ժողովուրդն այլևս վարկ չի վերցնում ու փող են կուտակում անձնական բանկային հաշիվներում, այլ ավանդների կառուցվածքի փոփոխության հաշվին։ Այսինքն, երբ ներկայացվում է ավանդների վերաբերյալ ընդհանուր վիճակագրությունը, այն ներկայացվում է դրամով: Օրինակ՝ 1 տրիլիոն 760 միլիարդ դրամ: Բայց, քանի որ դրանում ներառված են ինչպես արտարժույթները, այնպես էլ ազգային դրամը, ապա արտարժույթի շուրջ 15 տոկոս արժևորման պարագայում այդ գումարներն «աճում են»:
 

«Դրամով երևում է, թե աճ է տվել, որովհետև եթե նախկինում դու ունեիր 100 դոլարի ավանդ,  որը արժեր 40 000 դրամ, հիմա ունես 48 000 դրամ, բայց դա էլի նույն 100 դոլարն է»,- բացատրեց տնտեսագետը: