2017թ. տնտեսական ակտիվության 7.3% ցուցանիշից օգտվել է ունևոր խավը, իսկ սոցիալապես խոցելի խավի կենսամակարդակը չի բարձրացել. Ա. Մարգարյան

2017թ. առաջին 11 ամիսների տնտեսական ակտիվության 7.3% ցուցանիշի  արդյունքում սոցիալապես խոցելի խավերի կենսամակարդակը չի բարձրացել այն իմաստով, որ աշխատավարձերի, կենսաթոշակների, նպաստների ինդեքսավորում նույնիսկ չի արվել և հաջորդ տարի էլ չի արվելու: Այս մասին Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանը: Նրա խոսքով՝ 7.3 % աճից միայն օգտվել է ունևոր և միջին խավը: «Այս ամենը նշանակում է, որ հասարակության մեջ խորացել է բևեռացումը՝ ըստ եկամուտների և ըստ ծախսերի: Իսկ դա նշանակում է բացասական միտումը շարունակվում է: Այնպես որ, ես միանշանակ չէի ասի, որ այդ տնտեսական աճը ներառական է, այսինքն, տնտեսական աճի պտուղներից հավասարապես օգտվում են բնակչության բոլոր խավերը: Սա է մեր խնդիրների խնդիրը»,- նշեց Ատոմ Մարգարյանը:

-ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարությունը ներկայացրել է 2017 թվականի առաջին 11 ամիսների մակրոտնտեսական ցուցանիշները, ըստ որի՝ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը 2017թ. հունվար-նոյեմբերին կազմել է 7.3%՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ արձանագրելով 6.5% աճ: Պարո՛ն Մարգարյան, նախ տնտեսական ակտիվության և տնտեսական աճի մասին խոսենք, դրանք իրար մո՞տ թվեր են:

- Այո, որոշ իմաստով մոտ են, բայց տնտեսական աճը գնահատվում է եռամսյակը մեկ և սա, ըստ էության, ընթացիկ ցուցանիշների համադրում է, բայց ընդհանուր առմամբ, իհարկե, տարբերությունները մեծ չեն: 11 ամիսների պաշտոնական տվյալներն են հրապարակվել, որի համաձայն տնտեսական ակտիվությունը շարունակում է աճել: Անցյալ ամիս՝ հունվար-հոկտեմբերի կտրվածքով, եթե չեմ սխալվում 7% էր, հիմա հունվար-նոյեմբերին՝ 7.3%:

-Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը ինչի՞ հաշվին է աճում, և արդյոք 7.3%-ը լա՞վ արդյունք է: Շատերը նշում են, որ Հայաստանի համար մինչև 4-5% տնտեսական աճ ապահովելը լավ ցուցանիշ չէ, այս դեպքում մոտ 7% բավարա՞ր է Հայաստանի համար:

-Կարելի է ասել, որ 7% և դրանից բարձր տնտեսական աճը որակական փոփոխություններ ենթադրող ցուցանիշ է, որը կարող է հաջորդ տարվա համար արդեն լուրջ բազա հանդիսանալ: Անցյալ տարվա արդյունքներով տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը 0.2% էր, կարելի է ասել լճացած իրավիճակ էր, և 7.3%-ը նշանակում է, որ Հայաստանը դուրս է եկել լճացման փուլից: 2017թ. համար նախապես բյուջեով ծրագրված էր 3.2% տնտեսական աճ, այդ թիվը վերանայվեց՝ դարձավ 4.3%, բայց ինչպես տեսնում եք, այս տարվա մոտ 7%-ը կրկնակի ավելի է նախապես ծրագրվածից: Սա ադեկվատ արտացոլումն է այն զարգացումների, որոնք եղել են այս տարվա ընթացքում: Տարին նախ և առաջ բարենպաստ է եղել արդյունաբերության համար՝ թե՛ արտադրության, թե՛ արտահանումների մասով: Մյուս գործոնն այն է, որ Ռուսաստանի տնտեսությունը ևս անցել է լճացման փուլից աճի փուլ, այս տարվա համար առնվազն 2% աճ է գրանցվել: Այսինքն, մեզ համար արտահանման ավանդական շուկաներից դրական ազդակներ են եղել և արտահանումները աճել է: Հիմնական գործոններից մեկը, որ նպաստել է տնտեսական բարձր ակտիվությանը, ռուսական շուկայի վերականգնումն է:

-Ամեն անգամ տնտեսական աճի ցուցանիշների մասին խոսելիս, հայտարարվում է, որ հաջորդ տարվա համար են լավ նախադրյալներ ստեղծվել, իսկ ինչո՞ւ հենց այս տարվա համար լավ չէ: Ե՞րբ ենք հենց ընթացիկ տարում արդեն օգուտները ստանալու:

-Ամեն տարի յուրահատուկ է: Անցյալ տարվա վիճակն իսկապես շոկային էր: Շոկային ազդակ էր նախ և առաջ ապրիլյան պատերազմը, որն անմիջական ազդեցություն ունեցավ ներդրումների վրա: Նախորդ տարի չափազանց ցածր էին ներդրումների ցուցանիշները՝ ընդամենը 168 մլն դոլար: Մյուսը պատճառը հուլիսյան դեպքերն էին, որը նույնպես բացասական ազդակ էր և դա ևս ազդեց ընդհանուր թե՛ մակրոտնտեսական, թե՛ ներդրումների իրավիճակի վրա: Իսկ զուտ տնտեսական գործոններով պայմանավորված նախորդ տարի մենք գյուղատնտեսության և շինարարության ոլորտում անկում ունեցանք: Այս տարի տեսնում ենք, որ նախ և առաջ շինարարության ոլորտում վերականգնվել է աճը, ճիշտ է շատ թույլ՝ 0.4%, բայց վերականգնվել է: Գյուղատնտեսության ոլորտում էլ նախորդ տարի շատ մեծ էր անկումը, իսկ այս տարվա 11 ամսվա տվյալներով դեռ 3.9%–ի անկում կա: Տեսնում ենք, որ որակապես տարբեր իրավիճակ է 2017-ին: Այն գործոնները, որոնք ազդել են նախորդ տարվա ընթացքում, այս տարի դրանց ազդեցությունը չեզոք է եղել: Հաջորդը գործոնը պղնձի գների բարձրացումն է: Օբյեկտիվորեն մեր տնտեսության մի հսկայական հատված հանքարդյունաբերության և արտահանումների հետ է կապված: Անցյալ տարի պղնձի գները գտնվել են 4.5–5.5 հազար դոլարի սահմաններում, այս տարի 5.5–6.5 հազարի, նույնիսկ 7 հազարին մոտեցող միջակայքում են եղել: Այսինքն՝ գները բարձր են եղել, և դա բնական է, որ տնտեսական աճի լուրջ գործոն է եղել: Մյուսը, նորից պետք է անդրադառնամ Ռուսաստանի զարգացումներին: Մասնավոր տրանսֆերտների մոտավորապես 19%-ի աճ կա 2017թ. առաջին 11 ամիսների տվյալներով: Սրանք են օբյեկտիվ գործոնները, որոնք ապահովել են տնտեսական ակտիվության աճը, նաև ներդրումային ակտիվության աճը:

- Տվյալներ ունեք՞, թե ներդրումները որքան են կազմել 2017թ. հունվար-նոյեմբեր ամիսների ընթացքում:

- Այս 11 ամիսների կտրվածքով նման տվյալներ չկան, ներդրումների ծավալների տվյալները ավելի ուշ կհրապարակվեն, բայց առաջին 9 ամսվա տվյալներով կարող ենք ասել, որ ուղղակի ներդրումները մոտ 580 մլն դոլարի են եղել: Վերջին ամիսներին, բնական է, այս ցուցանիշը կավելանա:

-Այսինքն, Կարեն Կարապետյանի նախընտրական շրջանում կատարած խոստումը՝ 2017-ին մոտ 830 մլն դոլարի ներդրում ապահովելը, հնարավո՞ր է, որ լինի:

- Այն ձևաչափով, որով այդ ներդրումների կանխատեսումներն արվել էին, խոսքը վերաբերում էր մասնավոր հատվածի ներդրումներին՝ ներքին և արտաքին աղբյուրներից, ինչպես նաև պետական-մասնավոր համագործակցության արդյունքում ձևավորված ներդրումային՝ ներառյալ համայնքային ներդրումային ծրագրերը, այո, այդ 830 մլն դոլարի բնագիծը միանգամայն կատարելի է: Այս տեսակետից խնդիր չեմ տեսնում, բայց սա դեռ շատ քիչ է:

- 2017թ. առաջին 11 ամիսների մակրոտնտեսական ցուցանիշների համաձայն ներմուծման ծավալների մասով է կտրուկ աճ գրանցվել: Նախորդ տարվա համեմատ ներմուծման ծավալների 25.6 % աճել են` 2.4%–ից դառնալով 28%։ Իսկ արտահանումը կազմել է 23.5%, 2016-ին նույն ցուցանիշը նույն ժամանակահատվածում 21.6% էր: Ձեր կարծիքով՝ ներմուծման ծավալների այսքան ավելացումը բացասական չէ, այսինքն, սա ներքին արտադրողին չի վնասում:

-Կարևոր է, թե ինչ ապրանքներ են ներմուծվել: Նախ` ներմուծումը և սպառողական ապրանքներ են, և ինվեստիցիոն ապրանքներ են, այսինքն՝  ներկրվել է մեքենա, սարքավորումներ և այլն: Սա միանգամայն լավ ցուցանիշ է: Հարցը նրանում է, որ երկիրը պետք է ունենա դրական բալանս՝ արտահանումները գերազանցեն ներմուծումներին: Ցավոք, այդպիսի իրավիճակ մենք չունենք: 11 ամսվա կտրվածքով արտահանման ցուցանիշը 2 մլրդ-ը գերազանցել է, սա իսկապես բավական մեծ թիվ է, բայց ներմուծումը 3.8 մլրդ է, որը ևս շատ բարձր թիվ է: Այս տարի ճեղքվածքը պակաս է երկու անգամից, նախկինում մինչև 3.5-4 անգամ էր այդ խզումը: Այսինքն՝ վճարային հաշվեկշռի մեր վիճակը բարելավվել է, հետևաբար, ճնշումը երկրի արտաքին պահուստների վրա թուլացել է: Սա նաև դրամավարկային համակարգի համար դրական գործոն է և դրամի կայունությունը, ի տարբերություն ԵԱՏՄ մյուս երկրների արժույթների, խոսում է հենց այդ դրական մակրոտնտեսական ցուցանիշների մասին:

-Այս բոլոր դրական ցուցանիշները հաշվի առնելով ժողովրդի վիճակը ինչո՞ւ չի  բարելավվում: Հակառակը, հունվարի 1-ից մի շարք ապրանքներ պետք է թանկանան: Պաշտոնական տվյալներով տնտեսական աճի ցուցանիշները շարունակաբար աճում են, բայց ժողովուրդը դա իր վրա չի զգում: Սա ինչպե՞ս է ստացվում:

- Երբ որ ասում ենք ժողովուրդ, պետք է հասկանանք որոշակի կառուցվածք: Խոսքը հասարակության շերտերի մասին է՝ ունևոր, միջին խավի, թե աղքատ, որը պաշտոնապես մոտ 30% է, իսկ տարբեր փորձագիտական գնահատականներով մինչև 50% է: Ես այսպես կարձանագրեի, բնակչության սոցիալապես խոցելի, աղքատ խավերի կենսամակարդակը չի բարձրացել այն իմաստով, որ աշխատավարձերի, կենսաթոշակների, նպաստների ինդեքսավորում նույնիսկ չի արվել և հաջորդ տարի այլևս չի արվելու: Պաշտոնապես դա հայտարարվել է և փաստաթղթերով արձանագրվել: Այնուամենայնիվ, ժողովրդի մի մասի՝ այդ ունևոր խավի և միջին խավի վերին մասի կենսամակարդակը բարելավվել է: Կես կատակ, կես լուրջ առնվազն այդ 7%–ի չափով: Այս ամենը նշանակում է, որ հասարակության մեջ խորացել է բևեռացումը ըստ եկամուտների և ըստ ծախսերի: Համաշխարհային բանկը վերջերս հրապարակեց նման հետազոտություն՝ «Սոցիալական պատկերը և աղքատությունը», որից երևում է, որ երկարաժամկետ՝ վերջին 10 տարիների ընթացքում բևեռացման աստիճանը ըստ եկամուտների և ըստ ծախսերի բարձրացել, իսկ դա նշանակում է բացասական միտումը շարունակվում է: Այնպես որ, ես միանշանակ չէի ասի, որ այդ տնտեսական աճը ներառական է, այսինքն՝ տնտեսական աճի պտուղներից հավասարապես օգտվում են բնակչության բոլոր խավերը: Սա մեր հիմնական խնդիրների խնդիրն է: