Արտաքին զարգացումներից ելնելով՝ հնարավոր է մի օր արթնանանք ու տեսնենք, որ Նիկոլը ստիպված է դիմել ժողովրդին և նույնիսկ իր կողմից շատ ատելի մարդկանց. Ալբերտ Բաղդասարյան

Իշխանության վարած քաղաքականության, որոշումներ կայացնելու ունակության և այլ հարցերի շուրջ Tert.am-ը զրուցել է  1990-1995թթ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր Ալբերտ Բաղդասարյանի հետ: Նրա կարծիքով՝ Հայաստանի պետական կառավարման համակարգն իրենից ենթադրում է ավտորիտար ռեժիմ: Նա գտնում է, որ նախորդ երեք նախագահների ժամանակ պետությունը եղել է ավտորիտար, հիմա էլ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի օրոք է ավտորիտար: Մեկ հոգու իշխանությունը երբեք չի կարող մրցունակ պետություն ստեղծել 21-րդ դարում, այդ թվում՝ Նիկոլի օրոք:

- Պարոն Բաղդասարյան, այսօրվա իշխանությունն ունի՞ որոշում կայացնելու վճռականություն:

- Ցանկացած բան որոշում է: Օրինակ, երբ Ամուլսարը պետք է շահագործեին, Նիկոլ Փաշինյանն, ըստ իր ստանձնած պարտավորությունների, պարտավորվել էր շատ արագ բացել այն, և ամեն ինչ անում էր, որ շահագործվի: Երբ բնակչությունը չհամաձայնեց, չենթարկվեց, թույլ չտվեց, նա որոշում կայացրեց հետաձգել, հիմա այլ ճանապարհներով է ցանկանում խնդիրը լուծել:

- Ըստ իրավիճակի որոշո՞ւմ փոխել:

- Ավտորիտար ռեժիմներում այդպես են գործում, որոշում են կայացնում ըստ իրավիճակների: Քանի որ չկա հակակշիռների մեխանիզմ, որ որոշումները կայացնեն ըստ օրենքի, ժողովրդի պահանջի: Այդ ժամանակ է, որ գործում է մեկ հոգու կամքը. այդ մի հոգու կամքը կամ հանդիպում է դիմադրության՝ ինչպես 1996 թվականի սեպտեմբերի 25-ին, 2004 թվականի ապրիլի 4-ին, 2008-ի մարտի 1-ին և այդպես է որոշում կայացվում, կամ որոշում է կայացվում փոխել վեկտորները, պահանջները: Երկրորդ տարբերակով որոշում կայացրեց Սերժ Սարգսյանը և հրաժարական տվեց: Այնպես որ որոշումներ կայացնելու մեխանիզմները միշտ նույնն են՝ նայած ինչքան է դիմադրությունը, կարևորն այն է, թե որոշում կայացնելուց ինչի վրա են հիմնվում, ինչ նպատակներ են հետապնդում:

- Իսկ ի՞նչ եք կարծում, այս իշխանություններն ինչ նպատակներ են հետապնդում՝ լոկ իշխանության ամրապնդում, թե՞ պետության հզորացում:

- Դա տվյալ պահն է թելադրում՝ որը առաջնայինը կլինի: Այս պահին Նիկոլ Փաշինյանը դեռ իր ավոտարատար ռեժիմն ամբողջությամբ չի ամրապնդել. ոստիկանությունը, ԱԱԾ-ն ամբողջությամբ իրեն ենթակա են, ինքն էլ ժողովրդի կարիքը չունի: Նա իշխանության է եկել ժողովրդին խոստումներ տալով,  հիմա սկսել է քիչ-քիչ հակառակ գնալ, արդեն ամբողջությամբ կգնա հակառակ, այսինքն՝ առանց ժողովրդի կարծիքը հաշվի առնելու՝ այն ժամանակ, երբ ամբողջ իշխանությունն իրենով կանի, այդ թվում՝ ՍԴ-ն: Այսինքն՝ առայժմ նրա որոշումների նժարը քիչ թե շատ թեքված կլինի ժողովրդահաճո կողմի վրա, բայց աստիճանաբար տեսնում ենք ավտորիտար դրսևորումները համարյա բոլոր հարցերում. ինչը նա խոստացել էր հակառակն է անելու: Այդ դրսևորումներն ակնհայտ են առօրյա հարցերում՝ Ստամբուլյան կոնվենցիա և այլն: Դրանք ինձ համար մանր-մունր հարցեր են, որովհետև եթե պետությունը մնում է այս համակարգով, ապա գնալու է դեպի գլորում: Ինձ համար երկրորդական և մանր հարց է նաև Ռոբերտ Քոչարյանի դատավարությունը: Ես օֆերտա առաջարկ ունեմ Ռոբերտ Քոչարյանին: Ես և Ռոբերտ Քոչարյանը հին ծանոթներ ենք: Ես ասում եմ՝ բոլոր ծախսերը, որ նա անում է, փաստաբաններին և այլն, լրիվ անօգուտ է, ավտորիտար ռեժիմներում օգուտ չի տալու: Նրան պաշտպանելու ճանապարհ կա և այդ ճանապարհը այս կերպ կյանքը մաշեցնելը չէ:

- Ո՞րն է, պարոն Բաղդասարյան:

- Այդ ճանապարհը հուշում է իմ կենսափորձը: Մնացած ճանապարհները ոչ մի տեղ չեն տանելու: Նա, եթե կարդա այս խոսքերը, կմտածի գուցե կա առաջարկ:

- Վերադառնանք ներկա իշխանություններին: Կարծիք կա՝ այս իշխանությունները ժամանակավոր են և երկար չեն ղեկավարելու, Դուք ի՞նչ եք կարծում:

- Դե, կարելի է քաղաքականապես գնահատել, որ ժամանակավոր է: Եթե փողոցը լցվեր 50-100 հազար ցուցարարներով, և Նիկոլն էլ հասցրած չլիներ այնքան ամրապնդեր ոստիկանությանը, որ հրաման տար ջրցանով, պայթուցիկներով ցրելու, և Երանոսյանին նորից ընդուներ աշխատանքի, որ Մուկուչյանի նման հարցերը լուծող դառնար, այդ ժամանակ ես կասեի, որ շանս կա ժամանակավոր լինելու, բայց քանի որ այդպիսի բան չկա, քանի Երանոսյանը հետ չի ընդունվել աշխատանքի Նիկոլի կողմից, քանի դեռ փողոցում 100 հազարավոր ցուցարարներ չկան, համընդհանուր դժգոհությունը չի կուլմինացվել, բյուրեղացել և ֆոկուսացվել ու այդ ընթացքում իշխանությունը Նիկոլի ձեռքում ամբողջությամբ չի կենտրոնացել, որևէ գնահատական տալ չեմ կարող: Իսկ երբ կլինի այդպես, այդ ժամանակ կռիվ կլինի, համակարգն իր տրամաբանությունն է թելադրում: Նիկոլը ենթարկվում է համակարգի տրամաբանությանը, իրեն թվում է, թե ինքն է համակարգին ենթարկել իրեն, բայց չարաչար սխալվում է, Ռոբերտ Քոչարյանից ուժեղ չլինի... Միշտ համակարգն է ենթարկում իրեն մարդուն, ու մարդուն միշտ թվում է՝ ինքն է համակարգին ենթարկացրել: Այդ համակարգի տրամաբանությամբ, Նիկոլ Փաշինյանն այնպայման, որպես ինքն իրեն ներշնչած, որ ինքը լեգիտիմ իշխանավոր է, անպայման պետք է ուժ կիրառի, որ իր 5 տարին պահի, և այդ ուժ կիրառելու որոշումն իր կողմից նույն ձևով կընդունի, ինչ կերպ ընդուվեց Ամուլսարի որոշումը՝ կախված հանգամանքներից, որի մասին խոսեցի: Բայց ենթադրություններ անելը ժամանակավոր կլինի, իսկ իմ գործը սառը դատելն է:

Ներքին զարգացումներից չի բխում, որ այս իշխանությունը ժամանակավոր լինի, ներքին զարգացումներն ավելի շատ ինձ հակում են այն մտքին, որ 5 տարի կձգի, այ արտաքին զարգացումները, որոնք անկանխատեսելի են և համակարգի ու Նիկոլի տրամաբանությունից դուրս, կտրուկ արագությամբ են փոխվում, այդտեղ որևէ մեկը կանախտեսել չի կարող:

- Ավելի շատ արտաքին գործոնի՞ց է կախված իշխանությունների վաղաժամ գնալը:

- Արտաքին ասելով՝ ես ավելի շատ նկատի ունեմ տարածաշրջանային զարգացումները, Թուրքիա-Ռուսաստան տանդեմի գործողությունները, Պուտին- Էրդողան պակտը, թե ինչ պակտ կստորագրեն նրանք արդի զարգացումների շուրջ, ինչ համաձայնությունների կգան: Առայժմ համաձայնության չեն գալիս, ակտիվ բանակցություններ են վարում և՛ Սիրիայի, և՛ Ղարաբաղի, և՛ Հայաստանի հարցով: Ընդհանրապես, Թուրքիայի և Ռուսաստանի ստրատեգիական տարածքային զարգացումները շատ հաճախ հակամետ են: Պետք է սպասել Պուտին-Էրդողան պակտին, ըստ այդմ էլ կերևա, թե Հայաստանի որ մասը, որ երկրի կազմում է սահման գծելու, և Նիկոլը ստիպված ինչ դերակատարություն է ստանձնելու. կտեսնի, որ ինքն անզոր է և ստիպված իշխանությունը կհանձնի ժողովրդին, որ ժողովուրդը կարողանա դիմակայել հերթական ռուս-թուրքական համաձայնություններին, այդ ռուս-թուրքական համաձայնություններին ինչ աչքով կնայի Արևմուտքը...այդ բոլոր զարգացումներն այնքան բարդ են, հարափոփոխ ու արագ, որ շատ հնարավոր է մի գեղեցիկ օր արթնանանք և տեսնենք, որ Նիկոլը ստիպված է դիմել ժողովրդին և նույնիսկ իր կողմից շատ ատելի մարդկանց, որպեսզի չընկնենք Լեհաստանի օրը, ինչպես երկրորդ համաշխարհայինի սկիզբը եղավ:

- Ուզում եք ասել, որ ոչինչ մեզնից կախված չէ՞:

- Այս ռեժիմով ու այս համակարգով, այո, կախված չէ, մենք ունենք ազդեցություն, բայց ամբողջական ազդեցություն ունենում են այն պետությունները, որոնք իրենց ամբողջ պոտենցիալն օգտագործում են: Մեր կառավարման համակարգն այնպես է, որ միշտ ժողովուրդը բաժան-բաժան է եղած: Նիկոլի ժամանակ այդ բաժան-բաժանն ավելի ցայտուն է դրսևորված: Այդ կեղծ սիրու և հանդուրժողականության տակ տեսեք ինչ թույն ու ատելություն է սերմանվում միմյանց նկատմամբ: Նիկոլը սիրո և հանդուրժողականության անվան տակ է եկել, բայց անում է ճիշտ հակառակը՝ իր խոսքերն ատելություն են սերմանում: Շարքային քաղաքացին չի հասկանում, որ օլիգարխների հանդեպ իր սերմանած խոսքային ատելությունն իրականում ճիշտ հակառակն է՝ «ախպերության» է վերածված՝ «ԿամԱԶ»-ների տեսքով, կնոջ հիմնադրամին արված նվիրատվությունների տեսքով և այլն, և այլն: Բայց շարքային քաղաքացիներն այդ խոսքերից վարակվում են և սկսում թշնամանալ: Այսօր հերոսը շատ շուտ դառնում է հակահերոս, և հակառակը: Վերցնենք միջինասիական ղեկավարներին. նրանք հերոսներ էին իրենց անուններով, ընտանիքներով, բայց երբ մահանում են, միանգամից ջնջում են հերոսների շարքից, դառնում են հակահերոսներ, ընտանիքի անդամներն էլ դատվում են: Նույնը կլինի Նիկոլ Փաշինյանի հետ, եթե նա խելքի չգա:

Նիկոլի հերոսացման շղարշն ինչքան շուտ վերանա, այդքան շուտ ժողովուրդը հետ կգա արժեքներ գնահատելու, բայց հետ կգա ո՞ր արժեքները գնահատելու, Նիկոլի փոխարեն մի հատ ուրիշ Նիկոլ գտնելո՞ւ, թե համակարգի փոխարեն նորմալ համակարգ ստեղծելու: Քանի մենք դրել ենք «Ռոբերտը չլինի, Սերժը լինի, Սերժը չլինի, Նիկոլը լինի, Նիկոլը չլինի, բա էլ ո՞վ լինի» խնդիրը, քանի կեղծ հերոսներ ենք աճեցնում, քանի այդ կեղծ հարցադրումներն ենք դնում՝ քաղաքական դաշտն ապականելով, մենք երբեք նորմալ երկիր չենք կերտի: Մեզ մոտ սովետական բնույթ է դաստիարակված «վոժդը», Լենինը հավերժ է: