Սոլեյմանիի սպանության բուն պատճառներն ու հետևանքները տարածաշրջանում, Թրամփի հետքայլն ու Հայաստանի լռությունը. արևելագետ

14:14 • 09.01.20
Քաղաքականություն

Իրան-ԱՄՆ հակամարտությունը սկիզբ է առել դեռևս 1979 թվականին Իրանում տեղի ունեցած իսլամական հեղափոխության արդյունքում, երբ առաջ քաշվեց նավթի ազգայնացման ու արևմտյան ապրելակերպին վերջ դնելու պահանջները։ Այս հակամարտությունը ազդեցություն ունեցավ նաև Մերձավոր Արևելքի վրա, ու այսօր այս երկրների միջև տեղի ունեցածն էլ հարկ է դիտարկել հենց այդ տեսանկյունից․ ԱՄՆ կողմից Իրաքում Իրանի հայտնի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի սպանության արձագանքն էլ վառ ապացույց է, որ այս հակամարտությունը չի կարող ազդեցություն չունենալ տարածաշրջանի վրա։

Այսօր մեր երկրում ակտիվորեն քննարկվում է Իրան-ԱՄՆ հարաբերությունները, սակայն քչերը գիտեն, որ Սոլեյմանիի սպանությունից առաջ եղել է նաև խնդիր ԱՄՆ-ի և Իրաքի միջև։ Իրաքում տեղի ունեցած այս սպանությունից մի քանի օր առաջ ամերիկյան օդային ուժերը ռմբակոծեցին իրաքյան հինգ բազաներ, որին էլ Բաղդադում հաջորդեց բազմահազարանոց ցույցեր ԱՄՆ դեսպանատան մոտ, նույնիսկ փորձ կատարվեց ներխուժել դեսպանատուն։ Իրաքյան «ֆաթահ» կոալիցիայի քաղաքական լիդերները պահանջեցին Իրաքում ԱՄՆ դեսպանի արտաքսումը և ամերիկյան զորքերի դուրսբերումը։ Ահա այս անսպասելի էսկալացիային էլ հաջորդեց ԱՄՆ կողմից իրանցի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանիի և իրաքցի այլ բարձրաստիճան զինվորականների սպանությունը։

ԱՄՆ-ի կատարած այս գործողությունը ահաբեկչական արարք է և հակասում է միջազգային իրավունքի դրույթներին, որովհետև Իրանն ու ԱՄՆ-ն փաստացի չէին գտնվում պատերազմական իրավիճակում, իսկ Սոլեյմանին սպանվեց այլ պետության տարածքում։ Իսկ թե ինչու ԱՄՆ-ն գնաց նման քայլի, պատճառը տարածաշրջանի երկրներում նրա ձախողումն էր։ Այսպես՝ Սիրիայի պատերազմը անկասկած փոխեց տարածաշրջանում իրադրությունն այն ժամանակ, երբ նշմարելի դարձավ սիրիական զորքերի և նրա տարածաշրջանային դաշնակիցների հաղթանակը ահաբեկչական ԻԼԻՊ-ի և Նուսրայի դեմ։ Ներկայումս ամբողջ Սիրիայի տարածքում ահաբեկիչները կենտրոնացած են Իդլիբ քաղաքում, և կան նշաններ, որ սիրիական զորքերը պատրաստ են ներխուժել Իդլիբ, ինչը վկայում է, որ ԱՄՆ-ն ու դաշնակիցները տանուլ տվեցին Սիրիայում որոշիչ դեր խաղալու հնարավորությունը։ Տարածաշրջանի մեկ այլ երկրում՝ Լիբանանում, մեկ ու կես ամսվա լայնածավալ ցույցերը չնայած հանգեցրին կառավարության հրաժարականին, և երկիրը, մտնելով տնտեսական և ֆինանսական ճգնաժամի մեջ, չընկղմվեց քաոսային իրավիճակում։ ԱՄՆ-ն ու նրա դաշնակից Սաուդյան Արաբիան Եմենի դեմ արյունալի պատերազմում նույնպես չկարողացան չեզոքացնել Իրանի դաշնակիցներին, ավելին՝ եմենցիները հակահարված հասցրին Սաուդյան Արաբիայի նավթատարներին։ ԱՄՆ-ն ու Իսրայելը հաջողության չհասան նաև Պաղեստինում։ Ահա այս պայմաններում էր՝ ԱՄՆ-ն ի վնաս իրեն փորձեց կատարել մի ստրատեգիական քայլ, որը աշխարհի ուշադրությունը կսևեռեր նորից իր վրա։ Այս երկիրը փորձ արեց խառնել Իրաքում իրավիճակը՝ հույս ունենալով ցույց տալ իր ռազմական ներկայությունը տարածաշրջանում, նաև կասեցնելու Իրաքից ամերիկյան զորքերը դուրս բերելու պահանջը։

Թիրախ ընտրվեց գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանին, որովհետև ԱՄՆ-ն փորձեց կիրառել հոգեբանական ճնշում Իրանի և դաշնակիցների նկատմամբ։ Գեներալ Սոլեյմանին ոչ միայն վայելում էր Իրանի բնակչության մեծ մասի հարգանքն ու սերը, այլ նաև տարածաշրջանի ժողովուրդների սերն ու հարգանքը՝ սունիական ահաբեկչության դեմ պայքարում գլխավոր դերակատարը լինելու պատճառով։ Բացի այդ, Սոլեյմանին գնացել էր Իրաք՝ բանակցելու այդ երկրի քաղաքական կուսակցությունների հետ՝ Իրաքում սպասվող գալիք վարչապետի ընտրությունների շուրջ, որտեղ ևս ԱՄՆ-ն վտանգ է տեսել։

Այսպիսով` ԱՄՆ-ն փորձեց ցույց տալ համայն աշխարհին, որ չի ցանկանում զիջել իր հեգեմոնիկ դիրքը ու կարող է անել ինչ ցանկանա՝ նույնիսկ եթե դա չի համապատասխանում միջազգային նորմերին։ Սա ազդակ էր նաև Ռուսաստանի և Չինաստանի համար, որոնք հանդիսանում են ԱՄՆ-ի գլխավոր հակառակորդները։

Բնականաբար, Իրանի արձագանքը կոշտ էր։ Իրանի հոգևոր առաջնորդ Ալի Խամենեին հայտարարեց, որ ոչ թե միայն լինելու է պատասխան հարված, այլ Իրանն իր առջև դնում է գերխնդիր՝ ամերիկյան ռազմական ներկայությունը տարածաշրջանից չեզոքացնելու։ Իրանը նաև պաշտոնապես հայտարարեց միջուկային համաձայնագրից դուրս գալու մասին։

ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հանդես եկավ հայտարարությամբ այն բանից հետո, երբ Իրանը Իրաքում հարվածել էր ամերիկյան երկու ռազմաբազա։ Թրամփն իր գործողությունն արդարացրեց նրանով, թե իբր դաժան ահաբեկչի է չեզոքացրել։ Նա հայտարարեց, թե Սոլեյմանին մարզել է ահաբեկիչների Իրաքում, Սիրիայում, Լիբանանում, նաև ղեկավարել է Իրաքում ցույցերը ԱՄՆ դեսպանատան դեմ։ Թրամփը հիշեցրեց, որ իր ղեկավարման օրոք չեզոքացվեց նաև ԻԼԻՊ-ի ղեկավար ալ Բաղդադին։

Ուշագրավ է, որ նախագահ Թրամփը իրանի բարձրաստիճան պաշտոնյային և միջազգային ահաբեկչական կազմակերպության ղեկավարին դնում է  նույն հարթության վրա՝ երկուսին էլ դիտարկելով որպես ահաբեկիչ, բայց խոստովանում, որ ԻԼԻՊ-ն Իրանի հիմնական թշնամին է։ Սա միանշանակ դիվիդենտներ շահելու փորձ է ԱՄՆ անտեղյակ հասարակությունից՝ գալիք ընտրություններում վերընտրվելու համար։ Այս քայլով Թրամփը հույս ունի ապահովել նաև ԱՄՆ-ում գտնվող ազդեցիկ հրեա համայնքի ձայները։ Նա պատրաստակամություն հայտնեց սկսել նոր բանակցություններ, սակայն նա չի ընկալում Իրանի պահպանողական ժողովրդի ցասումը ու նրա կարծիքով՝ բարձրաստիճան պաշտոնյայի սպանությունը կբերի Իրանին նոր բանակցությունների դաշտ։

Ակնհայտ է, որ ԱՄՆ-ն զերծ կմնա նոր պատերազմներ հրահրելու գաղափարից՝ կնախընտրի պատրաստվել առաջիկա նախագահական ընտրություններին։ Թրամփը գերադասեց չբորբոքել իր դեմ ներքին պայքարը, որն արդեն հասել է իմպիչմենտի մակարդակի։ Իրանն ու ԱՄՆ-ն, հնարավոր է, սկսեն նոր բանակցություններ, եթե ԱՄՆ-ն կարողանա հաշտվել տարածաշրջանում Իրանի և դաշնակիցների կայուն դիրքերի հետ։

Գալով նրան, թե խնդիրն ինչ ազդեցություն կարող է ունենալ Հայաստանի վրա, հարկ է նշել, որ Հայաստանը մշտապես նախընտրել է որդեգրել բալանսավորված քաղաքականություն։ Հայաստանը մոտ ժամանակներս իր խնդիրները լուծելու համար պետք է առաջնահերթությունը տա այն երկրներին, որոնց հետ դաշնակից է և ունի կենսական շահեր․ այդ երկրներն են, մասնավորապես, ՌԴ-ն և Իրանը այս տարածաշրջանում։ ԱՄՆ-ն, ունենալով հայկական մեծ սփյուռք, չունի Հայաստանի հանդեպ հատուկ ծրագիր, նա Հայաստանը դիտում է միայն Ռուսաստանի դիրքերը ապակայունացնելու տեսանկյունից, և նրա ամենաուժեղ դաշնակիցը տարածաշրջանում ՆԱՏՕ անդամ Թուրքիան է, ավելին՝ ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով նախկին խորհրդական Ջոն Բոլթոնի հայտնի այցելությունը Հայաստան վկայեց, որ ԱՄՆ-ն չի կարևորում Հայաստանի և հայության հողային պահանջները ու Արցախի հայանպաստ լուծումը։

Հայ-իրանական հարաբերությունները եղել են ու շարունակում են լինել բարեկամական և Հայաստանը պետք է հիշի, որ Իրանը մեծ օժանդակություն ցուցաբերեց Հայաստանին իննսունական թվականներին, և հայ-իրանական սահմանի գոյությունը փրկեց Հայաստանը լիակատար շրջափակումից։ Մինչ օրս այդ սահմանը ոչ մի անգամ չի փակվել, ուստի ճիշտ չեմ համարում հայ-իրանական ու հայ-ամերիկյան հարաբերությունները նույն մակարդակում դիտարկելը։ Իրանը շարունակելու է լինել Հայաստանի հարևան երկիր, իսկ ԱՄՆ-ն տարածաշրջանում ընդամենն ունի քաղաքական ազդեցություն, որը մնայուն չի կարելի համարել։ Տարակուսելի է, որ պաշտոնական Երևանը զերծ է մնացել ցավակցական հեռագիր հղելուց Իրանին Սոլեյմանիի մահվան համար։ Սա կոպտագույն դիվանագիտական սխալ է բարեկամ երկրի նկատմամբ, քանի որ տեղի ունեցածը ոչ թե պատերազմ էր ԱՄՆ-ի և Իրանի միջև, այլ ահաբեկչական արարք Իրանի դեմ ԱՄՆ կողմից։ Եվ սա կարող է ազդել հայ-իրանական հարաբերությունների վրա։

Միջազգայնագետ-արևելագետ Արարատ Կոստանյան

ԼՐԱՀՈՍ

ՕՐՎԱ ԿԱՐԵՎՈՐ

Տեսանյութեր

23:54 • 22.11.24

Երևանը կհրաժարվի Բաքվի դեմ հայցերից, եթե կնքվի խաղաղության պայմանագիրը. Փաշինյան

23:52 • 22.11.24

Մանդատները դնելու խնդրանքով դիմել եմ Զեյնալյանին և Աղազարյանին, հուսով եմ Աղազարյանը ևս անարձագանք չի թողնի․ Փաշինյան

23:50 • 22.11.24

SMS` գրավոր տեքստով եմ խնդրել հրաժարական տալ պաշտոնյաներին, բայց ոչ ուշ երեկոյան. Փաշինյան

23:10 • 22.11.24

Կադրային վերջին փոփոխությունները ոչ թե կոնֆլիկտային են, այլ աշխատանքային են․ Փաշինյան

21:16 • 22.11.24

Փաշինյանը հող է նախապատրաստում իշխանությունը Աննա Հակոբյանին փոխանցելու համար, եթե դրսից ճնշումներ լինեն․ Հայկ Նահապետյան

12:29 • 21.11.24

Ինչո՞ւ մանկապարտեզը հոկտեմբերին չի բացվել, ստացվում է՝ սո՞ւտ եմ ասել. զգուշացնում եմ՝ մեկը չխախտի ժամկետը․ Փաշինյան

12:12 • 21.11.24

Մայթով քայլում ես, տեսնում 61 թվի «ԳԱԶ 66»-ի «ռամա» է դրված պապուց հիշատակ, տարե՛ք ձեր տուն, պատից կախեք. Նիկոլ Փաշինյան

11:05 • 21.11.24

Վահե Ղազարյանի հետ մանկությունից ընկերներ ենք, դա շատ հարցերում օգնել է, երբեմն՝ խանգարել․ Փաշինյան

21:03 • 20.11.24

Չենք սպասում 2026-ի ընտրություններին, ամեն բան անելու ենք, որ իշխանափոխությունը լինի մինչև այդ. Աննա Գրիգորյան

20:33 • 19.11.24

Վաղ թե ուշ Փաշինյանը կարմիր աստղով «պիլոտկա է» հագնելու, մոտ է այդ ժամանակը․ Հայկ Մամիջանյան

18:50 • 19.11.24

ԱրարատԲանկը` «Իմ անտառ Հայաստան»-ի կողքին․ Ազնավուրի անվան անտառ է հիմնվելու (տեսանյութ)

15:03 • 19.11.24

Սուբսիդիայի տոկոսը պահպանելով հնարավորինս նվազ՝ կավելացնենք քաղաքապետարանի եկամուտները. Ավինյան

14:07 • 19.11.24

«Ո՛չ 300 դրամներին»․ «Մայր Հայաստանը» Երևանի ավագանու նիստի ժամանակ ակցիա իրականացրեց

12:49 • 19.11.24

Մինչև 7 տարեկան երեխաները տրանսպորտով կերթևեկեն անվճար, թոշակառուները՝ 30% զեղչով. փոխքաղաքապետ

15:40 • 18.11.24

«Նոմա» ռեստորանը ներկայանում է նորովի. այն կընդունի իր հյուրերին նաև ձմռան ամիսներին

12:44 • 18.11.24

Այն, որ պաշտոնանկությունների մասին դուք գիշերն եք իմացել ու գրել, դա չի նշանակում, որ այդ գործընթացները տեղի են ունեցել գիշերը. Վահագն Ալեքսանյան

12:27 • 18.11.24

Հովիկ Աղազարյանի մասով կա հարուցված կարգապահական վարույթ, որը կունենա հետևանք. Վահագն Ալեքսանյան

12:18 • 18.11.24

Սափրվելը հետևանքներ էր ունենալու. մի՛ ափսոսացեք, շատ բան չենք կորցրել. Աղվան Վարդանյանը՝ պաշտոնանկությունների մասին

12:05 • 18.11.24

Այդ պաշտոնանկությունները դիտարկում եմ նախընտրական տրամադրությունների ներքո. Տիգրան Աբրահամյան

11:55 • 18.11.24

Օպերայի տարածքի շինությունները քանդելու ենք ու ստանանք կանաչ տարածք՝ մարդկանց օգտագործման համար. քաղաքապետ

11:54 • 18.11.24

Մենք մեր պահանջներում ավելի խիստ ենք լինելու, չենք հանդուրժելու անորակ սննդի մատակարարում մեր մանկապարտեզներ. Ավինյան

17:39 • 15.11.24

Վերելակը կանչեք՝ չի գա, գալիս մեծ-մեծ խոսում եք. Կոնջորյանը՝ ընդդիմությանը

16:18 • 15.11.24

Մե՞նք ենք «Հոկտեմբերի 27»-ի շահառուն, թե Անդրանիկ Քոչարյանը, որ այդ խառը վիճակում պաշտոնյաների ցանկ էր ներկայացնում, մեկն էլ ինքն էր. Քրիստինե Վարդանյան

13:21 • 15.11.24

Սասուն Միքայելյանի որդին այնքան լավ քաղաքապետ է, որ ասում են՝ «Սևակը Հրազդանի հետ է ամուսնացել»․ Անդրանիկ Քոչարյան

12:46 • 15.11.24

Կիրանցում անասունը սահմանն անցնու՞մ է. Փաշինյանը՝ Տավուշի մարզպետին

12:16 • 15.11.24

Ո՞վ է ում ձեռք առնում, ուզում եմ հասկանամ, ես «քյասիբի ռադիո» չեմ․ Փաշինյանն՝ իրավապահներին

12:05 • 15.11.24

Ոստիկանության զորքերը կենտրոնացված են Երևանում, այնպես կանենք, որ մարզերում էլ խնդիր չլինի. Փաշինյան

11:04 • 15.11.24

Դուք ոչ միայն Փաշինյանի, այլ Զավենիչի երկրպագուն եք. Խամոյանը՝ ՀԾԿՀ նախագահի թեկնածուին

15:48 • 14.11.24

Պարոն Աղազարյան Հովիկին ոչ ոք չի դատապարտի, որովհետև կառավարությունը չի ձախողվի. Աղազարյան

13:52 • 14.11.24

Կարդացի Անկախության հռչակագիրն ու սարսափելի եզրահանգման եկա՝ ՀՀ-ն չի կարող գոյություն ունենալ. Նիկոլ Փաշինյան

13:20 • 14.11.24

Բանակը մի՛ սրբագործեք, ասում են՝ մեր զինվորի ցավը տանեմ, դուրս կգա Մադագասկար․ Փաշինյան

12:34 • 14.11.24

Այսօրվա մեր հավաքական սոցիալ-հոգեբանությունն ու սոցիալ-մտածողությունն ապապետական է․ Փաշինյան

11:50 • 14.11.24

Աղազարյա՛ն, ջանդ յուղի, քո գլխին են սարքում, ա՛յ ընկեր, դու էլ ես նախկին դաշնակցական. Արթուր Խաչատրյան

11:21 • 14.11.24

Դուք Թուրքիային ու Ադրբեջանին՝ մեր անվտանգության երաշխավոր դարձնելը փաթեթավորել եք իրական Հայաստանի ներքո, որը շատ այլանդակ տեսք ունի. Քրիստինե Վարդանյան

11:02 • 14.11.24

Դուք ձգտում եք վերադարձնել պատմական Հայաստանը, որտեղ կաք դուք, չկա պետականություն ու կա գուբերնատոր դառնալու հնարավորություն. Արթուր Հովհաննիսյանը՝ ընդդիմությանը

20:37 • 13.11.24

Աթոռը պահելու համար Փաշինյանը պատրաստ է Պուտինի նկարը կախել գլխավերևում, հարց է՝ Պուտինը կտա՞, թե ոչ․ Նաիրա Կարապետյան

17:41 • 13.11.24

Չենք բարձրացնում Ադրբեջանի սահմանադրության փոփոխության հարցը, նույնը ակնկալում ենք իրենցից․ Փաշինյան

16:26 • 13.11.24

Այսօրվա ընդդիմությունը հաջորդ ԱԺ-ում չի լինի, իշխանությունն ավելի բարձր ձայներով կընտրվի․ Ալեն Սիմոնյան

15:47 • 13.11.24

Օկուպացված տարածքների խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու խնդիր դրված չէ․ Սուրեն Պապիկյան

14:51 • 13.11.24

Երիտասարդ տարիքում, երբ լսում էի «Կիլիկիա» երգը, լացում էի, երբ մեծացա, հասկացա՝ ինչի՞ լացեմ, Կիլիկիան՝ ուր, ես՝ ուր. Հովիկ Աղազարյան

Տեսնել բոլորը

Ամենից շատ կարդացված նյութեր Այսօր Երեկ Շաբաթվա

Տնտեսություն

Գիտություն/տեխնիկա

Մշակույթ

Սպորտ

Իրադարձային

Մամուլի տեսություն

Քաղաքականություն

Իրավունք

Ժամանց