ՀՀ վարչապետը ձգտում է օգտագործել պոպուլիստական հռետորաբանություն, դա երևաց այն ժամանակ, երբ նա չշտապեց չեղարկել 2015 թվականին ընդունած սահմանադրական փոփոխությունները. Սերգեյ Մարկեդոնով

Ռուսաստանցի վերլուծաբան Սերգեյ Մարկոդոնովի խոսքով` մակերեսային հայացքով դիտելիս թվում է, որ Հայաստանում սահմանադրական փոփոխություններին վերաբերող հանրաքվեն կրում է ձևական բնույթ: Նա, Tert.am-ի հետ զրույցում, Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունների և ապրիլի 5-ին նախատեսված հանրաքվեի մասին խոսելիս,  նկատեց, որ նշյալ թեմաներին վերաբերող քննարկումների կենտրոնում երկու ամսաթվեր են` 2015-ի դեկտեմբերի 6-ը և 2018-ի ապրիլի 9-ը. վերջինն այս պահին գործող Սահմանադրության հանրաքվեի օրն է:

«Դե յուրե նախորդ բարեփոխումերով տեղի էր ունենում լիազորությունների վերաբաշխում իշխանությունների տարբեր ճյուղերի միջև` հօգուտ վարչապետի, Կառավարության և Ազգային ժողովի: Փաստացի նախորդ իշխանությունները` նախագահ Սերժ Սարգսյանի դեմքով այդ նախագիծը համարում էին գործիք` Հայաստանի քաղաքական օլիմպում իրենց տեղը, բայց արդեն ուրիշ աթոռների վրա պահելու համար,- հիշատակեց նա` մատնանշելով, որ 2018 թվականի ապրիլի 9-ի սահմանադրական փոփոխություններն ամբողջությամբ մտել են ուժի մեջ,- Սահմանադրական դատարանի գործող նախագահի լիազորությունները հաստատվել են 2018-ի մարտին (դրանից ոչ շատ առաջ նա պատգամավորական աթոռից անցավ դատականի): Ամեն դեպքում, նրա լիազորությունների հաստատումը տեղի չունեցավ նոր Սահմանադրությամբ, այլ համապատասխանեց 2005 թվականի մայր օրենքի կանոններին»:

Սերգեյ Մարկեդոնովի նկատառմամբ` այս ամենի հետ մեկտեղ, «թավշյա հեղափոխությունը» չչեղարկեց «հին ռեժիմի» կողմից ստեղծված Սահմանադրությունը. որի հոդվածների համաձայն, Նիկոլ Փաշինյանը երկու անգամ հաստատվեց վարչապետի պաշտոնում, իսկ նրա «Իմ քայլը» դաշինքը ստացավ խարհրդարանական մեծամասնությունը` այդպիսով ձեռք բերելով երկրում խաղի կանոնները որոշելու հնարավորություններ:

«Չէ՞ որ հենց խորհրդարանին է տրված որոշիչ դեր նոր սահմանադրական բարեփոխումների իրականացման գործընթացում: Վեց անգամ ավելի ձայների կշռով (88 կողմ, 15 դեմ) Ազգային ժողովը կանխորոշեց ապրիլյան հանրաքվեն: Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանը քվեարկությունից երեք օր հետո ստորագրեց համապատասխան հրամանը, որը ձևական բնույթ էր կրում․ նա ի վիճակի չէր կանգնեցնել արդեն արագ ընթացող գնացքը»,- ասաց նա` խոստանալով` անդրադառնալ նախագահի որոշմանն էլ:

Վերլուծաբանի խոսքով, սակայն,  որքան էլ կարևոր լինեն հոդվածների ճշգրիտ մեկնաբանությունները և Հայաստանի մայր օրենքի գլուխները, սահմանադրական բարեփոխումների քարոզարշավի նախապատրաստական շրջանում և սահմանադրական փոփոխություններին վերաբերող քննարկումների ժամանակ անհնար է չտեսնել ներքաղաքական լուրջ պայքար:

«Ներկա իրավիճակն առանց պատճառի չի ստեղծվել: Եվ այնտեղ, ինչպես հայելիում,  արտացոլվում են բարդ բախումներ, որոնք եկել են Հանրապետության հրապարակում տեղ ունեցած «թավշյա հեղափոխությունից» հետո»,- ասաց նա:

Սերգեյ Մարկեդոնովը հիշեցրեց նախորդ տարվա մայիսին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարությունները, որ եկել է «դատական համակարգում վիրահատական միջամտություններ անելու ժամանակը»:

«Այդ ժամանակ վարչապետը միանշանակ հայտարարեց, որ «Հայաստանում, ինչպես նախկինում, այնպես էլ հիմա, չկա դատական համակարգ, որը վայելում է ժողովրդի վստահությունը»: Արդյունքում, հռչակված է նոր քաղաքական խնդիր` պատժամիջոցներ կիրառել երրորդ իշխանության ներսում: Բայց մի բան է հայտարարելը, լրիվ մեկ այլ բան` մտադրությունը գործնականում իրականացնելը: 2019 թվականի մայիսին վարչապետը կոչ արեց արգելափակել դատարանների շենքերը, բայց դատարանների վրա «հեծելազորային հարձակումը» չբերեց արագ հաջողություն: Եվ իրականում, նման տակտիկան, որպես «քաղաքական սպրինտ», լավ է, բայց այն երկար տարածության վազքի համար չէ,- նկատեց նա` նշելով, որ ՀՀ իշխանությունների համար հարց էր նաև, թե ինչպես գտնել այդքան շատ գրագետ իրավաբաններ, որոնք կարող էին մեկ գիշերում լրացնել Սահմանադրական դատարանում առկա բացերը,- Եվ ամենակարևորը, ինչպես պետք է անել իրավական փոփոխություններ, եթե դատական համակարգի ղեկավարությունը չի ցանկանում հրաժարական տալ: Այդ պատճառով է, որ վարչապետի առջև առաջացել է նման ոչ հեշտ լուծվող գլուխկոտրուկ»:

Սերժ Սարգսյանի ժամանակների` վարչապետի թիմին փոխանցված խորհրդարանի և տեղական ինքնակառավարման մարմինների դեպքում, ըստ Սերգեյ Մարկեդոնովի,  հեշտ կլիներ նման բան անելը. կուսակցությունները, որոնք վարկաբեկվել էին նախորդ կառավարության կողմից, լքեցին խորհրդարանը և Երևանի քաղաքապետարանը ընտրությունների արդյունքում. նրանց դեմ նաև իրականացվում էր ինֆորմացիոն հզոր քարոզարշավով Նիկոլ Փաշինյանի կողմնակիցների կողմից:

«Բայց ով էլ ինչ ասի` «ուղիղ ժողովրդավարության» և «ժողովրդի իշխանության» մասին, Սահմանադրական դատարանի ղեկավարի ընտրության մասին հայտարարելը, ի տարբերություն բարձրագույն օրենսդրական մարմնի, անհնար կլիներ: Արդյունքում, հենց դատական համակարգը` ձևավորված գործող վարչապետին նախորդողների օրոք, դարձել է իր տեսակի մեջ համակարգային ընդդիմադիր: Մնում է միայն կուսակցականապես և գաղափարապես ձևակերպելը»,- նկատեց նա:

Նա նաև նկատեց, որ պատմության մեջ ունեցած դերակատարմամբ ոչ ոք  կարող կորել չի կարող «Հրայր Թովմասյանը ամբողջ հետհեղափոխական շրջանում ցուցադրել է նոր իշխանություններին ընդդիմանալու պատրաստակամություն: Հայաստանում  հասարակական գործիչներից քչերը կարող են գլուխ գովալ նման փորձով, մեկ էլ Արթուր Վանեցյանն է կարող, որն իր սեփական քաղաքական ճանապարհը սկսել է ոչ ընդդիմադիր դաշտից, այլ ԱԱԾ-ի ղեկավարի պաշտոնի հրաժարականից հետո»,- ասաց նա:

Ապրիլյան հանրաքվեն, այս ճանապարհով, ըստ ռուսաստանցի վերլուծաբանի, Փաշինյանի թիմի համար հաջողություն ունենալու դեպքում, ավարտին կհասցնի դատական և գործադիր իշխանությունների համակեցության ձգտման երկամյա պայքարի շրջանը:

«Պետք է նշել, որ Հայաստանում կամարտահայտման գործընթացի նախապատրաստական շրջանի հետ միաժամանակ տեղի են ունենալու չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի ընտրությունները: Ստեփանակերտում կփոխվի իշխանությունը. Բակո Սահակյանը չի մասնակցելու նախընտրական քարոզարշավին: Եվ այսօր Երևանը չափազանց հետաքրքրված է, որ իր վերահսկողության տակ վերցնի նաև այս քաղաքական տարածքը` իր առանձնահատուկ սիմվոլիկ նշանակությամբ»,- նկատեց նա:

Իշխանության տարբեր ճյուղերի միջև պայքարի համատեքստում, ըստ նրա, հարկ կա հատուկ ուշադրություն դարձնել երկու պահի վրա: Առաջինը` Փաշինյանի ոճն է իշխանության գալուց հետո: «Եթե արտաքին քաղաքականությունում նրան բնորոշ պրագմատիզմը ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Իրանի, արևմտյան գործընկերների հետ հարաբերություններում արդեն բավականաչափ պարզ է, ապա ներքին գործընթացներում մինչև հիմա նրան ընկալում են 2018-ի ապրիլի «կոշիկներով»»,- նշեց նա:

Դրա հետ մեկտեղ, ըստ Սերգեյ Մարկեդոնովի, վարչապետը ցույց է տալիս` իբրև թե հեղափոխական մեթոդներն իր համար ինքնանպատակ չեն: «Հին Ազգային ժողովի կամ էլ Սահմանադրական դատարանի դեպքում էլ կարելի է արդարացումներ գտնել «ժողովրդի կարծիքի» մասին խոսելով, բոլոր ավելորդությունները վերագրել «զանգվածների զայրույթին» և այլն,- ասաց նա, ապա ավելացրեց,- բայց ինչպես մենք ենք տեսնում, վարչապետը ձգտում է օգտագործել պոպուլիստական հռետորաբանությունը` օրինականության, բանակցությունների հետ համակցելով: Դա երևաց նաև այն ժամանակ, երբ նա չշտապեց չեղարկել 2015 թվականին ընդունած սահմանադրական փոփոխությունները, որն ընդունվել էր Սերժ Սարգսյանի կողմից և Հրայր Թովմասյանի նշանակալի դերակատարմամբ: Հասկանալի է, որ հակառակ դեպքում, առաջանում է իրավական վակուում և իշխանությունների սեփականաշնորհում տարբեր «ակտիվիստների կողմից», որոնց դիկտատուրայի արդյունքում տուժում է պետությունը: Հենց ՍԴ-ի փոփոխությունների պատմությունը եզրափակվում է հանրաքվեով, այլ ոչ թե որոշվում է բողոքների և ընդդիմադիրներին հեռացնելու միջոցով»:

Այս գործընթացներում, երկրորդ պահը, որ առանձնացնում է ռուսաստանցի վերլուծաբանը, նախագահ Արմեն Սարգսյանի ռեակցիան է տեղի ունեցածին:

«Այո՛, երկրի ղեկավարը ստորագրել է հանրաքվեի անցկացման հրամանը, բայց նրա աշխատակազմը, փաստացի հանդես եկավ դիրքորոշմամբ` «հեղինակի կարծիքը կարող է չհամընկնել խմբագրության կարծիքի հետ» ոճով: Համարում եմ, որ անհրաժեշտ է բացատրել, թե ինչպես նշանակելով կամ չնշանակելով հանրաքվեի օր` նախագահը չի արտահայտում իր դիրքորոշումն ու վերաբերմունքը սահմանադրական փոփոխությունների բովանդակության վերաբերյալ:

Հայաստանի նախագահը փորձառու դիվանագետ է, որը և նախկինում էլ ասել է, որ ցանկացած հիմնական օրենք դոգմա չէ, այլ` գործողության ուղեցույց: Այսօր հանրապետությունում նախագահական ինստիտուտը, ավելի շատ, համարվում է  արարողակարգային: Բայց ամեն դեպքում, նա ունի նաև որոշակի «քնած գործառույթներ» ներքին ճգնաժամերի ժամանակ օգտագործելու համար: Դրա համար  նախագահի դիվանագիտական դիրքը դիտարկելը ևս իմաստ ունի»,- ասաց նա:

Հռիփսիմե Հովհաննիսյան