Մի գործարարի գրպանից մյուսի գրպանը. սա է Փաշինյանի պատկերացրած զարգացող տնտեսությունը

Երեկ Նիկոլ Փաշինյանն այցելել էր Էկոնոմիկայի նախարարության համակարգում գործող Ներդրումների աջակցման կենտրոն, որտեղ խոսել է ոլորտային խնդիրների ու անելիքների մասին։ Թվում է, թե դրանով նա առանձնահատուկ կերպով կարևորում է մեր երկրում ներդրումների աջակցության հիմնախնդրի լուծման համար ճանապարհներ գտնելը, բայց այս բավական հուսադրող անվանումով կենտրոնն ընդամենը Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության զարգացման կենտրոնի բազայի հիման վրա ստեղծված կենտրոն է: Սա ավելի ճիշտ կլինի անվանել անվանափոխություն, քան նոր կենտրոնի ստեղծում։

Ինչ խոսք, փոքր և միջին ձեռնարկություններին պետական հոգածությունն անհրաժեշտ է, հատկապես գյուղական բնակավայրերի զարգացման նպատակային ծրագրերի միջոցով։ Բայց Փաշինյանի պատկերացրած տնտեսության զարգացումը չի անցնում մի քանի ոչխար պահելուց, անտառներից բուժիչ թեյախոտեր հավաքելուց ու պապական տան պետքարանը հողամասի ծայրից տուն բերելուց այն կողմ։

Վարչապետը չի պատկերացնում, որ մեր երկրում բարենպաստ ներդրումային միջավայր չկա, որ անգամ տեղական ներդրողները չեն շտապում իրենց բիզնեսն ընդլայնել։ Փաշինյանը լրագրողների հետ ամեն հանդիպման ժամանակ հպարտությամբ ազդարարում է, թե որքան գումարի պարտավորություն է մարվել, դրանով իսկ որքան գումար է վերադարձվել բիզնեսին, խոսում է նաև, թե ավելացված արժեքի հարկի գծով որքան գումար է վերադարձվել տնտեսվարողներին։

Դրանով վարչապետը ցանկանում է վստահություն առաջացնել տնտեսվարողների մոտ, սակայն իրականում տեսնում ենք, որ կապիտալի արտահոսքը երկրից ոչ միայն չպակասեց, այլև՝ ավելացավ։

Իսկ ի՞նչ է․ մեր պետբյուջեն այնպես շեշտակի լցվել է, որ արդեն վերադարձվում են տնտեսվարողների կուտակված գումարնե՞րը։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ են շարունակում վարկ վերցնել բյուջեի դեֆիցիտը ծածկելու համար։ Այսինքն՝ հարկային վարչարարությամբ տնտեսվարողների մի խմբից գումարներ են գանձվում և լցնում բյուջեն, խոշոր գործարարների վրա թվեր դրվում՝ պետբյուջե մուծվելու՝ քրեական պատասխանատվության չենթարկվելու դիմաց, որպեսզի այդ գումարները վերադարձնեն գործարարների մեկ այլ խմբի՞։

Իրականում նրանց, ում նեղացրել են իշխանությունները, բնական է, չեն վստահում պետությանը, իսկ նրանց, ում մոտ փորձել են վստահություն ստեղծել, հենց իրենք չեն վստահում, քանի որ հասկանում են, որ հաջորդ՝ պետբյուջե պարտադրված մուծում անողը կարող են հենց իրենք լինել: Այդ պատճառով քանի իրենց փողերը պետությունը վերադարձրել է, շտապում են դրանք երկրից հանել։

Փաշինյանն այդպես էլ չհասկացավ, որ խոշոր ներդրողներ են հարկավոր, խոշոր տնտեսություններ հիմնողներ ու զարգացնողներ են հարկավոր, որ այդ խոշոր ընկերություններն են մեր երկրի տնտեսության զարգացման լոկոմոտիվը, որ նման ընկերությունների արդյունավետ գործունեության համար ենթակառուցվածքներ են հարկավոր։

Այսինքն մեծ թվով փոքր ու միջին ձեռնարկություններ են ստեղծվելու՝ սպասարկելու խոշոր ընկերությունների ու նրանց աշխատակիցների խնդիրները, անկախ նրանից, թե պետությունը կաջակցի՞ փոքր բիզնեսին, թե ոչ, ու եթե երկում խոշոր կապիտալի համար բարենպաստ ներդրումային միջավայր չկա, համախառն ներքին արդյունքի շոշափելի աճ չենք ունենում՝ տնտեսության իրական հատվածում ներդրումների նվազման պատճառով, ապա մի շարք փոքր և միջին ձեռնարկություններ փակվում են, անգամ եթե այդ ճյուղը պետական հոգածության ներքո է գտնվում։

Ինչպիսի նպատակային ծրագրեր էլ իրականացնի ներդրումների աջակցման հիշյալ կենտրոնը, պետբյուջեից ֆինանսավորում ապահովի, դրսի ֆինանսական կառույցների կողմից գրանտային ծրագրեր իրականացվեն, կամ ցածր տոկոսադրույքով վարկեր տրամադրվեն, դրանք մի չնչին մասն են կազմում այն գումարների, որոնք դուրս են հանվում երկրից:

Եթե որևէ երկրի տնտեսության վիճակը բարվոք չէ, պետությունն անգամ առևտրային բանկերին է ստիպում սահմանափակումներ մտցնել հաճախորդների գումարները ամբողջ ծավալով նրանց վերադարձնելու հարցում։ Եթե անգամ այդ սահմանափակումների պատճառով բանկերը նեղացնում են իրանց հաճախորդներին, անվստահություն առաջացնում նրանց մոտ, արդյունքում դա ավելի պակաս վնաս է համարվում ու ժամանակավոր, քան գումարները հապշտապ երկրից հանելը։ Չէ՞ որ եթե գումարները չկարողանան հանել երկրից, իսկ պետությունն էլ լրջագույն հակաճգնաժամային քայլերով կարողանա իրավիճակը կարգավորել, ապա կարող է դրանից հետո գումարները երկրից հանելու ցանկությունը վերանա հաճախորդների մոտ։

Իսկ մեզանում Փաշինյանը, տեսնելով, որ կապիտալի արտահոսքը չի կարողանում կանխել, փոխանակ դրա կանխարգելիչ քայլերն անի, շարունակում է կարծել, որ եթե պետբյուջեից գումարները վերադարձնի, ապա դրանք կծառայեն տնտեսվարողների համար որպես լրացուցիչ շրջանառու միջոցներ։

Հուսով եմ, որ առաջիկայում էկոնոմիկայի նախարարությունում իր սեփական դատողությունները հրապարակավ ներկայացնելուց առաջ թերի կրթությամբ բանասեր Փաշինյանը պրոֆեսիոնալ տնտեսագետների ու ֆինանսիստների կարծիքը կլսի, թե ինչ պետք է անել երկրի զարգացման համար։

Վռամ Սուքիասյան