Հայաստանում ավիաընկերություն ստեղծելու ու շահագործելու վրա մեծ խաչ է քաշվել․ ՀՀ-ում այլևս ավիաընկերություն չի գրանցվի․ ավիացիոն փորձագետ

Հայկական ավիաընկերությունների՝ ԵՄ տարածքում չվերթներ իրականացնելու արգելքի որոշումն ապտակ է Հայաստանի Հանրապետությանը, որովհետև երկրի Քաղավիացիայի կոմիտեն ունակ չէ անցնելու անվտանգության աուդիտ։ Դա շատ վատ ազդակ է և՛ մեծ ավիացիոն խաղացողներին, և՛ վերահսկողներին, և կոմերցիոն հատվածին։ Այս մասին Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց ավիացիոն փորձագետ Նավիկ Խաչատրյանը։

«ԱԺ-ում մեկ ամիս առաջ փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը հայտարարել էր՝ միայն «Արմենիա» ավիաընկերությունն էր թռնում Լիոն, հիմա այդ մեկն էլ թող չթռնի, ոչինչ, բայց ոչինչ չէ։ Երբ EASA-ի (Եվրոպական ավիացիայի անվտանգության գործակալության) աուդիտը չես անցնում, այդ զեկույցը անմիջապես գնում է Իռլանդիա, որտեղ հիմնականում բազավորված են աշխարհի հայտնի գործակալները, որոնք կամ վաճառում են, կամ վարձակալությամբ են տրամադրում օդանավերը։ Նրանք ունեն ռիսկեր գնահատողներ՝ տվյալ երկրի, տվյալ ավիաընկերության ռիսկերի գնահատում է արվում։ Եթե քո երկիրը չի կարողանում վերահսկի, մեծ ռիսկ է, ինչպես կարող են քեզ օդանավ տրամադրել»,- նշեց փորձագետը։

Նրա խոսքով՝ հայկական կամ որևէ այլ ցանկացած ավիաընկերություն օդանավերը ձեռք են բերում վարձակալությամբ տրամադրողների (лизингодатель) միջոցով։

«Օդանավը շահագործող որևէ օպերատորը՝ թե՛ Հայաստանում, թե՛ այլ երկրում, որպեսզի օդանավը գնի կամ վարձակալի, դա պետք է անի միայն վարձակալությամբ տրամադրողների միջոցով։ Չի կարող որևէ մեկը գնալ Airbus-ից կամ Boeing-ից կանխիկ գումարով օդանավ գնել։ Այդպիսի բան չկա։ Իսկ նրանք ստացել են Հայաստանի, այսպես ասած, սև ցուցակում հայտնվելու զեկույցները։ Հայաստանում  օդանավեր վարձակալելը ուղղակի անհնար է լինելու, որովհետև ռիսկը մեծ է, և կապ չունի՝ հին, թե նոր ստեղծվող ավիաընկերություն է դիմելու վարձակալության համար։ Օդանավը կտան այլ երկրի, որտեղ կարողանում են վերահսկել և գումար կաշխատեն։ Վարձակալությամբ տրամադրողների հիմնական խնդիրը դա է»,- ասաց նա։

Նավիկ Խաչատրյանն ընդգծեց, որ EASA-ի զեկույցից հետո հայկական ավիաընկերությունների ոչ միայն չեն կարողանա թռիչքներ իրականացնել ԵՄ տարածքում, այլև հարցականի տակ են հայտնվելու այլ ուղղություններով չվերթների իրականացումը՝ կապված օդանավերի ձեռքբերման խնդրի հետ։

«Խոսքը բոլոր ուղղություններով թռիչքների մասին է, այսինքն, ոչ թե ինչ-որ ուղղությամբ չես կարող թռնել, այլ քեզ օդանավ չեն տա։ Խնդիրը Հայաստանում ավիաընկերություն ստեղծելն ու շահագործելն է, դրա վրա մեծ խաչ է քաշվել։ Չգիտեմ, Տիգրան Ավինյանը իմանալով, թե այս ամենի մասին տեղյակ չլինելով է նման հայտարարություններ արել։ Երկու դեպքում էլ մեծ խնդիր է իր մոտեցումը, որովհետև Հայաստանում այլևս ավիաընկերություն չի գրանցվի»,- ասաց ավիացիոն փորձագետը։

Ըստ նրա՝ տեսականորեն, եթե Հայաստանի ավիացիոն ոլորտում ներդրում իրականացնողը ցանկանա ոչ թե վարձակալել, այլ գնել օդանավը, միևնույն է, գործընթացը տեղի է ունենում վարձակալությամբ տրամադրողների միջոցով։

«Օդանավի վաճառքի դեպքում պարտադիր պայման է նվազագույնը 2 տարի ժամկետով ապահովագրություն, որը կոչվում է լրացուցիչ ապահովագրում։ Տվյալ երկրի շահագործողը օդանավի ամբողջ արժեքը ևս ապահովագրում է, որպեսզի այդ օդանավը չգնա 3-րդ երկրում ընկնի, խնդիր լինի և երրորդ անձանց գույքը վնասվի։ Օրինակ, Վրաստանի վրայով թռնի, հանկարծ խնդիր լինի, ընկնի քիմիական գործարանի վրա և 500-600 մլն դոլարի վնաս հասցվի։ Այդ ժամանակ, իրենք ուզում են ապահովագրվեն նման դեպքերից։ Հիմա վաճառքի հարցում էլ շահագրգռված չեն լինի․ եթե երկրում չես կարողանում ավիաընկերությունների վրա վերահսկում իրականացնես, ինչու նրանք պետք է ռիսկի գնան, օդանավ վաճառեն։ Հնարավոր է, որ այդ երկու տարվա ընթացքում չապահովվի պատշաճ վերահսկողությունը և ավելորդ ռիսկերի լինեն։ Իսկ երբ օդանավը քեզ վարձակալությամբ չեն տրամադրում և չեն վաճառում, դա նշանակում է, որ չես կարող Հայաստան օդանավ բերել»,- ասաց նա։

Հիշեցնենք, որ ԵՄ-ն ավիաընկերությունների ցանկ է հրապարակել, որոնց որոշակի վերապահումներով արգելվում է չվերթներ իրականացնել ԵՄ տարածքում: Անվտանգության համապատասխան կանոնների չապահովման պատճառով ԵՄ տարածքում թռիչքներ իրականացնելու արգելքի տակ են հայտնվել նաև Հայաստանի իշխանությունների կողմից լիազորված բոլոր ավիաընկերությունները, որոնց թվում են «Արմենիա», «Արմենիան էյրվեյս», «Արմենիան հելիքոփթերս», «Ատլանտիս Արմենիան էյրվեյս», «Ատլանտիս յուրոփիան էյրվեյս», «Մարս ավիա» և «Սքայբոլ» ընկերությունները: ԵՄ սև ցուցակում են գտնվում նաև Իրաքը, Վենեսուելան, Աֆղանստանը, Անգոլան, Կոնգոն, Ջիբութին, Հասարակածային Գվինեան, Էրիթրեան, Լիբերիան, Լիբիան, Նեպալը և այլ պետություններ:

Նավիկ Խաչատրյանի խոսքով՝ փետրվարի 3-7-ը Եվրոպական ավիացիայի անվտանգության գործակալությունը (EASA) Հայաստանում աուդիտ է անցկացրել և թռիչքային անվտանգության ապահովման մասով խնդիրներ են հայտնաբերվել։

«Ավիացիոն հանրությունը վաղուց տեղյակ էր, որ մեր ՔԱԿ-ը չի անցնելու աուդիտը։ Անցյալ տարվա նոյեմբերին Flight global ամսագրում, որը EASA-ի և մյուս եվրոպական կառույցների կարևորագույն տեղեկատվական աղբյուրն է, գրվեց, որ Հայաստանում Քաղավիացիայի կոմիտեն խնդիրներ ունի գլխավոր գործառույթի մասով, որ պետք է իրականացնի թռիչքային անվտանգության նկատմամբ վերահսկողություն։ Այդ ժամանակ արդեն մոտավորապես գիտեինք, քանի որ այն կադրերը, որոնք ունակ էին, բազմափորձ էին, լավ ուսուցում ստացած էին, նրանք հենց Տաթևիկ Ռևազյանը եկավ, բոլորը դուրս եկան աշխատանքից՝ տարբեր պատճառաբանություններով, իսկ հետո բերվեց այս երիտասարդների խումբը, ովքեր միայն անգլերեն գիտեն։ Մենք կարելի է ասել վստահ էինք, որ փետրվարյան աուդիտը չեն անցնելու»,- նշեց ավիացիոն փորձագետը։