Արտավազդ Եղոյանը, Կարեն Քոչարյանը Ալեքսանդր Սայադյանը պատմում են՝ ինչպես էին մութ ու ցուրտ տարիներին ստեղծվում ամանորյա հեռուստահանդեսները

10:46 • 03.01.16

Ապրելու հույսով ու լավի սպասումով. Ինչպես էին մութ ու ցուրտ տարիներին ստեղծվում ամանորյա հեռուստահանդեսները:

Ամանորի մի ատրիբուտ էլ տարեմուտի տոնական հեռուստահանդեսն է, որ մտնում է ամեն տուն, ուրախությամբ լցնում մեր օջախներն ու մեր սրտերը, թեժացնում տոնական տրամադրությունը: Եվ այսպես ու այդ հաղորդումներով է գալիս Ամանորը:

Ինչպես էր գալիս բոլորիս սիրած այս տոնը հայտնի դժվար տարիներին, էլեկտրաէներգիայի ու ջեռուցման գրեթե իսպառ բացակայության պայմաններում, ինչպես էին ստեղծվում այդ հաղորդումները` պատմում են այդ տարիների հաղորդավարները` Ալեքսանդր Սայադյանը, Կարեն Քոչարյանը և Արտավազդ Եղոյանը:

Երկրաշարժ, փլված հասարակարգ, պատերազմ... Թվում էր, թե արհավիրքի և հասարակական խաթարումների մեջ ով սիրտ ունի տոնի ու տոնական հաղորդման: Սակայն դրանք մարդկանց շատ պետք էին: Թող որ դեռ թարմ էին աղետի հետքերն ու վերքերը, սակայն պետք էր մեղմել մարդկանց ցավը, հույսի շող արթնացնել կյանքի նկատմամբ, ապրելու ուժ տալ: Մեր զրուցակիցների խոսքերով` այդ հաղորդումները պատրաստվել էին հենց այդպիսի մոտեցմամբ: «Պետք էր ջերմացնել, այո, սառած, այո, մթնած հոգիները»,- ասում է Արտավազդ Եղոյանը: «Մենք փորձում էինք ինչ-որ լավ բան անել, որպեսզի մարդիկ փոքր-ինչ կտրվեն իրենց հոգսուցավից- շարունակում է Կարեն Քոչարյանը: Ալեքսանդր Սայադյանն էլ ասում է. «Մեր հաղորդումներում կյանքի տրոփը կար, բարի խոսք կար ու լավի սպասում, և այդ ամենը հասնում էր ամեն մի տուն»:

Մեր զրուցակիցները մի խոսքի էին նաև հաղորդումները պատրաստելու դժվարությունների վերաբերյալ: Կարեն Քոչարյանը հիշում է, որ աշխատում էին ASB-1 ստուդիայում, որ Անդրկովկասում ամենամեծն էր` 600 քմ, և ջեռուցել այն, մանավանդ այն տարիներին, անհնար էր: «Այնքան ցուրտ էր, բերաններիցս գոլորշի էր դուրս գալիս, բայց մեր սրտերը լի էին ջերմությամբ ու այն սփռելու ցանկությամբ»: Արտավազդ Եղոյանը չի մոռացել, որ 5000 Վտ հզորությամբ լուսարձակները վառում էին, որ մի քիչ տաքանային: Ու որքան էլ ցուրտ էր, եթեր էին դուրս գալիս տոնական հագնված, էկրանին հարիր տեսքով: Ալեքսանդր Սայադյանն էլ հակառակն է ասում` ընդգծված տաք էինք հագնում, որպեսզի հեռուստադիտողը տեսնի` մի տնից չենք, բայց մի հալի ենք ու մենք էլ ենք նույն ցրտի մեջ ապրում: Դեկտեմբերի ցրտերին բոլորի համար դժվար էր Նորքի բարձունք հասնելը, բայց մարդիկ` ստեղծագործական կազմը, հաղորդմանը հրավիրվածները, ոտքով լիներ, թե մի կերպ ճարած տրանսպորտով, հնարը գտնում ու ստուդիա էին հասնում:

Ալեքսանդր Սայադյանը, որ հեղինակային ծրագիր ուներ` «Երևանը և երևանցիները», վառ հիշում է խմբագիր Սերինե Արզումանյանի հետ համահեղինակությամբ պատրաստած 1989-ի տարեմուտի հաղորդումը: Աղետից մեկ տարի էր անցել, և մարդիկ հոգևոր խոսքի, սփոփանքի ու մխիթարանքի կարիք ունեին: Այս մտածումով էլ ծրագրվեց տեսագրել Վազգեն Վեհափառի հայրապետական խոսքը, թեև վստահ չէին` կհամաձայնի-չի համաձայնի: Ժամանակ առաջ մի առիթով նա ասել էր` այլևս չեմ խոսելու... «Համարձակություն հավաքեցի և դիմեցի: Լավ էր` չմերժեց»,- հիշում է հաղորդավարը: Ազգային զարթոնքի տարիներն էին, և արժեր, որ մարդիկ նաև «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամներից մեկին լսեին: Ընտրվեց Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, որը դժվարությամբ համաձայնեց` մտավախություն ունենալով, թե իր խոսքը կարող են մոնտաժել: Իսկ կենդանի եթերի հնարավորություն չկար: «Ես նրան տղամարդու խոսք տվեցի` եթե մի բառ անգամ փոխեն, ես Ձեր խոսքը կհանեմ»,- պատմեց Ալեքսանդրը:

Հանդեսի մյուս «համեմունքը» մշակութային էր և շատ ինքնատիպ: Դա ժամանակին հայտնի վրացական «Ռերո» վոկալ-գործիքային անսամբլի մենակատար Թեյմուրազ Ցագարելիի մասնակցությունն էր: Մասնագիտությամբ շինարար-ինժեները եկել էր Լենինական` օգնելու ավերված քաղաքի վերականգնմանը և այստեղ էլ ծանոթացել ու մտերմացել Ալեքսանդրի հետ: Ամանորի նախօրեին հայրենիք վերադառնալուց առաջ նա զանգահարել էր իր հայ բարեկամին` շնորհավորելու և հրաժեշտ տալու, իմացել էր, որ հաղորդում է տեսագրվում, և... հայտնվել ստուդիայում: «Մի ձեռքին կիթառը, մյուս ձեռքին շամպայնի շիշը, վրացուն հատուկ հումորով ու զվարթությամբ ներխուժեց տաղավար, նստեց ու շնորհավորանքի ինքնաբուխ խոսք ասաց: Ասաց` ուզում եմ տոկունություն մաղթել իմ հայոս եղբայրներին և Աստծուց խնդրել, որ քաղցր աչքով նայի հայ ժողովրդին... Խոսքին հետևեց գեղեցիկ մի կատարում` ինքը նվագեց, ինքը երգեց»,- պատմեց Ալեքսանդր Սայադյանը:

Կարեն Քոչարյանի` 1990-ի տոնական հաղորդումը կոչվում էր «Ճանապարհորդություն դեպի 91 թվական»: Նկարահանումները ուշ սկսվեցին` նոյեմբերից: Ստեղծագործական խումբը շրջեց մարզերում. փորձում էին ամեն մարզից ռեպորտաժ բերել: Եղան սահմանամերձ Գորիսում, եղան աղետի գոտում, ռուս շինարարների հետ Նոր տարվա տոնակատարության տեսարան նկարահանեցին: Հաղորդումը հետաքրքիր ձևաչափ ուներ. հեռուստատեսության ամեն մի խմբագրություն հաղորդմանը մասնակցում էր իր պատրաստած սյուժեով: Երաժշտական խմբագրությունը, օրինակ, նկարահանեց երգահան Արթուր Գրիգորյանի` Ամանորին նվիրված նոր երգը: Հաղորդումն ընթանում էր, Արմեն Ամիրյանը վարում էր այն, ստեղծագործական խումբը շրջում էր, նոր տեսագրություններ էր անում Ազատության հրապարակում, որտեղ Ամանորի գիշերը տոնածառի շուրջը հավաքվել էին հանրապետության ղեկավարները:

«Մեր ստեղծագործական խմբի այս ծրագիրը եթերում էր ամբողջ 24 ժամ»,- պատմում է Կարեն Քոչարյանը և ափսոսանք հայտնում,- շուրջօրյա հաղորդումից պահպանվել է միայն մի հատված` 1 ժամ 15 րոպե տևողությամբ. այն փրկվել էր Սերգո Երիցյանի հաղորդումներից մեկում օգտագործվելու շնորհիվ։ Սակայն կա նաև հիշարժանը: Ասում է` ինձ համար այս հաղորդումը թանկ է նաև նրանով, որ հայկական հեռուստատեսության պատմության մեջ առաջին անգամ ինձ բախտ վիճակվեց Նառա Շլեպչյանի փոխարեն բաժակ բարձրացնել և շնորհավորել համայն հայության Ամանորը:

Արտավազդ Եղոյանն այն օրերի ոգևորությամբ է վերհիշում տարեմուտի հաղորդումները: Լավն էին, ասում է, հորձանք էր, հեղեղ... Հրավիրում էին ճանաչված մարդկանց, սիրված երգիչների ու արտիստների, և ամեն մեկի զրույցից, ինչպես ասում են` ձեռքի հետ, ոտքի վրա մի հումոր էր ծնվում, մի մանրապատում: Հարցրեք` այդ ինչպե±ս, ինքը կպատասխանի` էնտուզիազմ կար, հավեսով էինք աշխատում: Այս բոլորի կողքին վատ տեխնիկան ու չջեռուցումը հեչ բան էին:

Երբեք չի մոռանա 1991-1992-ի Ամանորի հանդեսը: Դրան նախորդած «Հայլուրը» զվարճալի կատակ-սյուժե էր պատրաստել` իբր, հանրապետության նորընտիր նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը Սևանի իր առանձնատանը շրջապատված է, հեռուստատեսությունն էլ` գրավված: Եվ ահա մարդկանց մի մեծ խումբ` ֆիդայիներ, ղարաբաղյան ազատամարտին զինվորագրված տղերք, բոլորը գինովցած` զայրացած հասել էին հեռուստատեսությունն ազատագրելու, այլապես սպառնում էին ստուդիան պայթեցնել: Հիշում է. «Եթերում նռնակ էինք որսում: Ազատամարտիկ Արամոն, որն այդ պահին որպես մեր հաղորդման հյուր ստուդիայում էր, բառացիորեն օդում բռնեց նռնակը: Քաշքշոցի աղմուկը եթեր էր հասնում, ես փորձում էի նրանց հետ մղել, Կարենն էլ մերթ եթերում էր, մերթ բորբոքված մարդկանց բացատրում էր, որ դա մեր ծրագիրը չէր և ընդամենը` կատակ»։