Հայազգի գյուտարարաներ, որոնք մեծ ավանդ են ունեցել համաշխարհային բժշկության զարգացման մեջ

Չնայած, որ Հայաստանը շատ փոքր երկիր է, հայ ազգը մեծ ներդում է ունեցել համաշխարհային բժշկության մեջ՝ դարեր շարունակ խթանելով բժշկության առաջընթացը:

Սկսած Մխիթար Հերացուց, մինչև ժամանակակից բժիշկները՝ հայ ազգը միշտ աչքի է ընկել բժշկության ոլորտում արված իր հայտնագործություններով: Այդ հայտնագործություններն ու նորարարություններն անհետք չեն մնացել համաշխարհային բժշկության պատմության մեջ և մինչ օրս էլ օգնում են փրկել հազարավոր կյանքեր:

Վերջերս հայազգի գյուտարարներին ու նրանց նորարարություններին է անդրադարձել նաև Gettreatedmedicaltravel.com կայքը՝ ներկայացնելով համաշխարհային բժշկության մեջ իրենց ներդրումն ունեցած ամենանշանավոր հայերին:

1.Վարազդատ Կազանջյան. ժամանակակից պլաստիկ վիրաբուժության հայրը

Վարազդատ Կազանջյանը ծնվել է Երզնկայում 1879 թվականին, սակայն Համիդիան ջարդերի ժամանակ՝ 1895 թվականի հոկտեմբերին, մեկնել է ԱՄՆ, հաստատվել Բոստոնում՝ աշխատանքի անցնելով տեղի մետաղալարի գործարանում: Նա ուսանել է Հարվարդում, որտեղ ուսումնասիրել է ատամնաբուժություն:

Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին, որպես կամավոր, միացել է Հարվարդի բժշկական զորքերին և մեկնել Ֆրանսիա, որտեղ բուժել է խրամատներում տուժածների վնաստածքները (ծնոտ, քիթ, այտեր, փամփուշտներից ու նռնակներից վնասված գանգեր):

Կազանջյանի նորարարական պրոցեդուրաները հաճախ իրականացվել են ռազմադաշտերի ինքնաշեն հիվանդանոցների հասարակ պայմաններում, սակայն հենց դրանցից էլ սկսվել է նրա կարիերան՝ որպես պլաստիկ վիրաբուժության ժամանակակից պրակտիկայի հիմնադիր։ 

Բժիշկ Կազանջյանի նորարարությունը ուղղակիորեն դարձել է պլաստիկ վիրաբուժության առաջին փորձը, ինչի շնորհիվ նա արժանացել է Հարվարդում պլաստիկ վիրաբուժության առաջին պրոֆեսորի կոչմանը: Իր մեծ ջանքերի շնորհիվ նա նաև արժանացել է տարբեր մրցանակների, այդ թվում՝ Անգլիայի Գևորգ V-ի կողմից Սուրբ Միքայել և Սուրբ Գևորգ շքանշանի, 1951 թ. արժանացել է Պլաստիկ և վերականգնողական վիրաբուժության ամերիկյան ընկերակցության պատվավոր մրցանակի:

Նրա աշխատանքն շնորհիվ՝ ամենածանր վնասվածքների դեպքում անգամ մարդիկ կարողանում են վերականգնվել: Այս տեխնիկան ի վերջո մեծ ճանաչում է ձեռք բերել և այսօր արդեն հասանելի է նույնիսկ դեմքի ամբողջական վերականգնման գերժամանակակից տեխնոլոգիան:

Բժիշկ Կազանջյանի աշխատանքն այսօր երբեմն անտեսվում է,  սակայն արժե հիշել, որ պատմության լավագույն քթերն ու կատարյալ կրծքերը ստեղծվել են պատերազմի դաշտում զինվորների կյանքի համար պայքար մղող հայազգի ատամնաբույժի ջանքերի շնորհիվ:

2.Միշել Տեր Պողոսյան. համակարգչային տոմոգրաֆիա

Համակարգչային տոմոգրաֆիայի սարքն այսօր բժշկության ոլորտում ամենակարևոր ու ամենանշանակալից հայտագործություններից մեկն է, սակայն այն կարող էր և չլինել, եթե չլինեին գերմանահայ միջուկային ֆիզիկոս Միշել Տեր-Պողոսյանի ջանքերը:

Միշել Տեր Պողոսյանը ծնվել է 1925 թ. Բեռլինում ՝ Ցեղասպանությունից մազապուրզ եղած հայ ընտանիքում: Դեռ մանուկ հասակում, երբ Գերմանիայում սկսել է զարգանալ նացիստական շարժումը, նա ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Ֆրանսիա: Սակայն Միշելը չէր կարող թույլ տալ, որ իրեն որդեգրած երկիրն արժանանար իր հայրենիքի ճակատագրին: 1942 թ.` Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, երիտասարդ Միշելը միացել է ֆրանսիական դիմադրությանը: 1946 թվականին Միշելի հայրը որոշում է տեղափոխվել ԱՄՆ: Այստեղ 21-ամյա Միշելն ընդունվում է Վաշինգտոնի Սբ. Լուիսի անվան համալսարան, որտեղ այդ ժամանակ աշխատում էր ֆիզիկոս, Նոբելյան մրցանակակիր Արթուր Հոլլի Քոմփթոնը: Ավելի ուշ Միշելն ընդունվում է նույն համալսարանի մեկ այլ ֆակուլտետ` Վաշինգտոնի համալսարանի բժշկական դպրոց։

1977 թ. Մ. Տեր-Պողոսյանը ստեղծում է համակարգչային տոմոգրաֆիայի միջոցով մարդու մարմնի պատկերը վերարտադրող համակարգչային սարքը, ինչը մեծագույն հեղափոխություն կատարեց բժշկության ոլորտում, քանի որ թույլ էր տալիս հայտնաբերել քաղցկեղային գոյացությունները դեռ վաղ փուլերում և վերահսկել սրտային հիվանդությունները: Բացի այդ, սարքը հնարավորություն է տալիս արդյունավետ կերպով գնահատել ուղեղի տարբեր մասերի ակտիվությունը տարբեր մտավոր պրոցեսների ժամանակ: Այն հեղաշրջում կատարեց ուղեղի ֆունկցիաների ըմբռնման, ախտորոշման ասպարեզում:

3. Ռեյմոնդ Վահան Դամադյան. մագնիսական ռեզոնանսային պատկերի ախտորոշման սարքի հեղինակը

Ամերիկահայ ֆիզիկոս Ռեյմոնդ Վահան Դամադյանը ծնվել է 1936 թվականին ԱՄՆ-ի Նյու Յորք նահանգի Մելվիլ քաղաքում։ Սովորել է Վիսկոնսինի բժշկական համալսարանում, որտեղ էլ 1956 թ. ստացել է մաթեմատիկայի բակալավրի գիտական աստիճան։ Հետագայում, 1960 թվականին, Նյու Յորքում գտնվող Ալբերտ Էյնշտեյնի անվան բշկական քոլեջում ստացել է դոկտորի գիտական աստիճան։

Դամադյանը համարվում է բժշկության մեջ հեղափոխական դեր ունեցած մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆի (ՄՌՏ) ստեղծողը, ինչի շներհիվ հնարավոր դարձավ ավելի հեշտ ու արագ հայտնաբերել ու բուժել շատ հիվանդություններ և փրկել միլիոնավոր կյանքեր: Դամադյանը պարգևատրվել է ԱՄՆ Տեխնոլոգիայի ոլորտի պետական շքանշանով, ներառված է Ազգային գյուտարարների փառքի դիվանում և «ՄՌՏ տեսածրիչի հայտնագործության համար» ստացել է Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական համալսարանի Լեմելսոնի անվան մրցանակը, որը տրվում է գյուտարարներին։ Նրա առաջին սարքավորումը, որը կրում էր «Անսանձելի» ("Indomitable") անունը, պահպանվում է Վաշինգթոնի Սմիթսոնյան թանգարանում։

4. Ջոն Նաջարյան. բժշկության հիմնարար «Փոխպատվաստում» բնագավառի հիմնադիրը

Բժիշկ Ջոն Նաջարյանը ծնվել է 1927 թ. Մինեսոտայում և համարվում է բժշկության հիմնարար «Փոխպատվաստում» բնագավառի հիմնադիրը: Նմանատիպ վիրահատությունների փորձեր արվել են տասնամյակներ շարունակ, սակայն դրանցից շատերըհաջողությամբ չեն ավարտվել, քանի որ մահվան ելքով ավարտվելու վտանգը չափազանց բարձր էր:

Ջոն Նաջարյան բեկումնային հայտնագործության շնորհիվ այդ պատկերը փոխվեց: Նաջարյանն իր փորձարկումները սկսեց 1950-ականներին, երբ բժշկությունը շատ հեռու էր ներկայիս ձեռքբերումներից: Նրա նորորարությունը բեկումնային էր այդ ժամանակաշրջանի համար, քանի որ օրգանների փոխպատվաստման ժամանակակից տեխնոլոգիան դեռ սաղմնային փուլում էր:

Չնայած, որ Նաջարյանի աշխատանքը բեկումնային էր, այն եղել է բավական վիճահարույց: Սակայն այս ամենի հետ մեկտեղ, ժամանակի ընթացքում շատերն են ընդունել, որ Ջոն Նաջարյանը ստեղծել է բժշկության լրիվ նոր ուղղություն, ինչի շնորհիվ ներկայումս բժշկությունը նման բարձր մակարդակի վրա է:

5. Հրայր Շահինյան. միկրովիրաբուժության հիմնադիրը

Հրայր Շահինյանը համարվում է էնդոսկոպիկ վիրաբուժության տեխնիկայի հիմնադիրը, որն օգտագործվում է գանգուղեղային տարբեր վնասվածքների բուժման համար: 1981 թվականին ավարտելով Բեյրութի Ամերիկյան Համալսարանը՝ նա շարունակել է կրթությունը Չիկագոյի համալսարանի Բժշկական դպրոցում և մի շարք այլ ուսումնական հաստատություններում:

Նրա նորարարական մոտեցումը էնդոսկոպիկ վիրաբուժությանը եկավ փոխարինելու նախկինում օգտագործվող ինվազիվ մեթոդներին և մինչ օրս էլ լայնորեն կիրառվում է ամբողջ աշխարհում՝ սկսած ԱՄՆ-ց և Կանադայից, մինչև Հարավային Կորեա: Բժիշկ Հրայր Շահինյանն իր գործունեության ընթացքում հրապարակել է ավելի քան 80 գիտական աշխատություն՝ նվիրված էնդոսկոպիկ վիրաբուժությանը:

Հեղինակ՝ Ռաֆֆի Էլիոթ