Ամերիկացի գիտնականներն ստեղծել են արհեստական վիրուս, որը կարող է կիրառվել որպես պատվաստանյութ կորոնավիրուսների դեմ. mBio

Ամերիկացի գիտնականները լաբորատոր պայմաններում ստեղծել են վիրուս, որը կարելի է կիրառել որպես պատվաստանյութ կորոնավիրուսների դեմ։ Առայժմ գիտափորձերն անցկացվել են միայն MERS կորոնավիրուսով վարակված մկների վրա, սակայն գիտնականները ենթադրում են, որ այս մոտեցումն արդյունավետ կլինի նաև SARS-CoV-2 վիրուսի դեպքում։ Հետազոտության արդյունքները հրապարակվել են Միկրոկենսաբանության ամերիկյան ընկերակցության mBio ամսագրում։ 

Առայժմ գոյություն չունի պատվաստանյութ, որը կպաշտպանի մարդկանց կորոնավիրուսներով պայմանավորված այնպիսի վարակներից, ինչպիսիք են COVID-19-ը կամ դրան նախորդած ծանր ընթացքով սուր շնչառական համախտանիշը (ատիպիկ թոքաբորբ, SARS) և մերձավորարևելյան շնչառական համախտանիշը (MERS), սակայն այս գիտական աշխատանքում գիտնականները նկարագրում են նոր հեռանկարային մոտեցում, որը հիմնված կլինի գենային ինժեներիայի միջոցով վիրուսի ստեղծման վրա։ Նոր վիրուսը պարունակելու է S-սպիտակուցի մասնիկներ, իսկ կորոնավիրուսի «թագը», որը թույլ է տալիս վիրուսին կապվել բջջի մակերևույթին գտնվող ընկալիչներին ու ներթափանցել առողջ բջիջների մեջ, բաղկացած է հենց այս սպիտակուցից։

Շների մոտ հանդիպող, սակայն մարդկանց համար անվնաս պարագրիպ 5 (PIV5) վիրուսի հիման վրա գիտնականները ստեղծել են ձևափոխված վիրուս՝ ավելացնելով դրան գեն, որն ստիպում է վարակված բջիջներին արտադրել S-գլիկոպրոտեին, որը նման է կորոնավիրուսի «փշերում» պարունակվող սպիտակուցին։ Ստացված վիրուսը գիտնականները փորձարկել են մկների վրա՝ կիրառելով այն որպես պատվաստանյութ MERS-ի վիրուսի դեմ։ Հայտնի է, որ MERS-ը չի ախտահարում մկներին, ուստի գիտափորձի համար ստեղծվել են մոդելային կենդանիներ, որոնց օրգանիզմում տեղի է ունենում DPP4 սպիտակուցի էքսպրեսիա, ինչը թույլ է տալիս MERS-ի վիրուսին ախտահարել մկներին։

Լաբորատոր թեստերը ցույց են տվել, որ վիրուսային պատվաստանյութի մեկ չափաբաժինը, որը կենդանիներն ստացել են ինտրանազալ եղանակով (քթանցքով), ստիպել է վարակված բջիջներին արտադրել S-սպիտակուց, ինչն էլ իր հերթին հանգեցրել կրծողների մոտ այդ սպիտակուցի դեմ իմունային պատասխանի ձևավորման։

Պատվաստանյութը ստանալուց չորս շաբաթ անց կրծողները ենթարկվել են MERS-ի վիրուսի շտամի ազդեցությանը։ Վիրուսով ախտահարվել են նաև մկների այն խմբերը, որոնք PIV5-ի վիրուսի հիման վրա ստեղծված պատվաստանյութը ստացել են առանց ձևափոխումների կամ ստացել են MERS-ի ապաակտիվացված վիրուսով պատվաստանյութ միջմկանային ներակման միջոցով։

Բոլոր այն մկները, որոնց իմունային համակարգն ամրապնդվել էր PIV5-ի ձևափոխված վիրուսով, MERS-ով ախտահարվելուց հետո ողջ են մկացել, մինչդեռ առանց S-սպիտակուցի PIV5 վիրուսը ստացած մկները սատկել են։ Միջմկանային ներարկման միջոցով ստացված պատվաստանյութը պաշտպանել է կրծողների միայն 25 տոկոսին, սակայն գիտնականները նկատել են, որ այս պատվաստանյութը ստացած մկների օրգանիզմում բարձր էր էոզինոֆիլային լեյկոցիտների մակարդակը, ինչը վկայում է վարակման ու բորբոքումների մասին։ Այսպիսով՝ գիտնականները վստահ չեն, որ ինակտիվացված կորոնավիրուսով պատվաստանյութը բավական անվնաս է, որպեսզի այն կիրառեն SARS-CoV-2-ի դեմ։

Հետազոտության հեղինակներից մեկի՝ Այովայի համալսարանի գիտնական, կորոնավիրուսների գծով փորձագետ Փոլ ՄաքՔրեյի խոսքով՝ այս հետազոտությունը ցույց է տվել, որ PIV5-ի հիման վրա ստեցծված ներքթային պատվաստանյութն արդյունավետ է MERS-ի դեպքում, ուստի ուսումնասիրությունները պետք է շարունակվեն դրա ներուժը նաև այլ վտանգավոր կորոնավիրուսների, այդ թվում՝ SARS-CoV-2-ի դեպքում կիրառելու հավանականությունը պարզելու համար։ 

Այժմ գիտնականները կենտրոնացել են SARS-CoV-2-ից պաշտպանող ձևափոխված վիրուսի ստեղծման աշխատանքների վրա։ «COVID-19-ի պատճառ հանդիսացող կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութ գտնելը միայն ժամանակի հարց է։ Առաջին անգամ մարդկության հարյուր տոկոսը չի ենթարկվի վիրուսի ազդեցությանը, ինչը նշանակում է, որ առայժմ մենք չգիտենք՝ կստանան արդյոք մարդիկ երկարատև իմունիտետ SARS-CoV-2-ի դեմ։ Ուստի՝ բնակչությանը պաշտպանելու միջոցների մասին մտածելը շատ կարևոր է», - նշում է ՄաքՔրեյը։ 

Հիշեցնենք, որ Չինաստանի իշխանություններն անհայտ տեսակի վիրուսի համաճարակի մասին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությանը տեղյակ էին պահել դեկտեմբերի 31-ին, իսկ մարտի 11-ին ԱՀԿ-ն նոր կորանավիրուսը համավարակ էր հայտարարել: Հայտնի է, որ համաճարակը բռնկվել է Չինաստանի Հուբեյ նահանգի 11 մլն բնակչություն ունեցող Ուհան քաղաքում: Համաճարակի օջախ Չինաստանի սահմաններից դուրս վարակը տարածվել է 204 երկրում: Ջոնս Հոփքինսի անվան համալսարանի հրապարակած տվյալների համաձայն՝ աշխարհում այժմ 18 երկիր է հաշվվում, որտեղից նոր տեսակի կորոնավիրուսի վարակման մասին տեղեկություններ չեն ստացվել։ 

Վերջին տվյալներով՝ աշխարհում գրանցվել է վարակման  1 450 086 դեպք, 83 467-ը՝ մահվան ելքով, ապաքինվել է 309 319 մարդ։ Հայաստանում կորոնավիրուսով վարակված քաղաքացիների ընդհանուր թիվն այս պահին 881 է, բուժվածների թիվը 114 է, փաստացի բուժվողներինը՝ 758, բացասական թեստերը՝ 4571, մահվան ելքերը՝ 9: