Աղիքային վարակիչ հիվանդություններ. վարակման ճանապարհները, հիվանդությունների ընթացքն ու ախտանշանները և դրանց տարածումը կանխելու միջոցները

Աղիքային վարակիչ հիվանդությունները վարակիչ հիվանդությունների մեծ խումբ են, որոնք առաջին հերթին ախտահարում և վնասում են աղեստամոքսային համակարգը: Վարակումը տեղի է ունենում, երբ հարուցիչը բերանի միջոցով թափանցում է մարդու օրգանիզմ, որպես կանոն՝ աղտոտված սննդի, ջրի, ինչպես նաև կեղտոտ ձեքերի միջոցով:

Աղիքային վարակիչ հիվանդությունների հարուցիչներ են բակտերիաները (դիզենտերիա, սալմոնելոզ, որովայնային տիֆ, խոլերա), վիրուսներ (էնտերովիրուսներ, ռոտավիրուսներ և այլն):

Վարակի աղբյուր են հադիսանում հիվադները և վարակակիրները, որոնց արտաթորանքի, փսխման զանգվածների, երբեմն նաև մեզի միջոցով հարուցիչները արտազատվում են արտաքին միջավայր: Գրեթե բոլոր հարուցիչները բավականին կայուն են արտաքին միջավայրում՝ հողում, ջրում և տարբեր առարկաների վրա՝ խոհանոցային սպասք (ափսեներ, գդալներ, բաժակներ և այլն), կահույքի մակերես, դռների բռնակներ: Սակայն այդ մանրէների համար ինչպես գոյատևման, այնպես էլ բազմացման համար խիստ նպաստավոր պայմաններ առկա են սննդամթերքի մեջ:

Հատկապես շոգ և խոնավ եղանակին, երբ չեն ապահովվում սննդամթերքի պահպանման անհրաժեշտ պայմանները, այդպիսի սննդամթերքը հանդիսանում է նաև «սննդային միջավայր» աղիքային վարակիչ հիվանդությունների հարուցիչների համար:

Տարբեր հարուցիչներ «նախընտրում են» որոշակի տեսակի սննդամթերք: Այսպես՝ դիզենտերիայով մարդիկ վարակվում են, երբ խմում են կեղտոտված ջուր, չեռացված կաթ կամ դրանից պատրաստված կաթնամթերք (կաթնաշոռ, թթվասեր և այլն), ստաֆիլակոկը հաճախ հայտնաբերվում է կրեմային հրուշակեղենում: Սալմոնելոզի հարուցիչները, որոնք մոտ 400 տեսակի են, մարդու օրգանիզմ են թափանցում ցանկացած վարկված սննդամթերքի միջոցով. հավի միս, ձու, եփած երշիկ, նրբերշիկ, վատ լվացված կամ կեղտոտ ջրով լվացված բանջարեղեն:

Հարուցիչները, թափանցելով մարդու օրգանիզմ, նախ ընկնում են ստամոքս, ապա աղիներ, որտեղ և ինտենսիվ բազմանում են: Հիվանդության ախտանշանների ի հայտ գալուն նախորդում է գաղտնի շրջանը, որը տարբեր վարակների դեպքում տևում է 6-48 ժամ: Հիվանդության ախտանշաններ առաջացնում են ինչպես հենց մանրէները, այնպես էլ նրանց արտադրած թույները:

Հիվանդությունը կարող է ընթանալ սուր գաստրիտի «ստամոքսի բորբոքում» ձևով, որը հիմնականում արտահայտվում է փսխումով և ստամոքսի շրջանի ցավերով, էնտերիտի ձևով, երբ առկա է լուծ, գաստրոէնտերիտի ձևով «փսխում և լուծ», կոլիտի ձևով, որի ժամանակ արտաթորանքը արյունով է և խանգարված է աղիների գործունեությունը:

Աղիքային վարակիչ հիվանդությունների ժամանակ հաճախակի լուծի և փսխման պատճառով հիվանդի օրգանիզմում առաջանում է  ջրազրկում, ինչը հատկապես ծանր հետևանքների կարող է հանգեցնել վաղ մանկական հասակի երեխաների և ծերերի մոտ: Ջրազրկման հետևանքով առավել վտանգավոր բարդություններից է երիկամային անբավարարությունը, ինչպես նաև դեհիդրատացոն շոկը՝ կապված հեղուկի կորստի հետ:

Աղիքային վարակիչ հիվանդությունների ժամանակ հիվանդներին սկզբում անհանգստացնում է ընդհանուր թուլությունը, գլխացավը, ախորժակի բացակայությունը, մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացումը: Որոշ ժամանակ անց առաջանում է սրտխառնոց և փսխում, որովայնի շրջանում զգացվում են կծկանքանման ցավեր, սկսվում է լորձի, թարախի կամ արյան հետ խառնված լուծ: Հիվանդներին  կարող են անհանգստացնել ծարավը և դողէրոցքը:

Որքան պարզ է աղիքային վարակիչ հիվանդությունների հարուցիչների մարդու օրգանիզմ թափանցելու մեխանիզմը, այքան էլ պարզ են այդ հիվանդություններից խուսափելու միջոցները: Հետևելով մի շարք հասարակ և ոչ բարդ կանոնների՝ կարելի է կանխել հիվանդությունների առաջացումը և տարածումը.

• չխմել կասկածելի խմելու ջուր կամ խմել միայն եռացրած-սառեցրած ջուր, փոքր տարիքի երեխաներին երբեք չտալ ծորակի հում ջուր, երբեք չխմել հում կաթ,
• մրգերը և բանջարեղենը մանրակրկիտ լվանալ հոսող ջրով, կասկածելի ջրի դեպքում՝ եռացրած ջրով,
• սննդամթերքը միշտ պահպանել համապատասխան պայմաններում, հետևել օգտագործման ժամկետներին,
• խուսափել փողոցներում, ոչ համապատասխան պայմաններում վաճառվող սննդամթերքից,
• մշտապես պահպանել անձնական հիգիենայի կանոնները. ձեռքերը լվանալ ուտելուց առաջ, զուգարանից հետո, տրանսպորտից օգտվելուց հետո՝ տուն վերադառնալուն պես։