Մենք վերջապես հասունացանք մաքուր քաղաքային շարժում ունենալու համար. Լյուդմիլա Հարությունյան

ԵՊՀ պրոֆեսոր, սոցիոլոգ Լյուդմիլա Հարությունյանի հետ մենք ցանկանում էինք խոսել հասարակագիտական այն նոր գաղափարների ու համակարգերի մասին, որով կառավարվում է ժամանակակից աշխարհը։ Բայց նա պնդեց, որ տեսական դիսկուրսից հրաժարվենք և Երևանի քաղաքապետարանի դիմաց ծավալվող երիտասարդական շարժման մեջ փնտրենք Հայաստանի արդիականացման նոր մոդելը։

- Մենք բացառիկ ժամանակներ ենք ապրում. նպատակների և արժեքների ավանդական սրբազան տարածքների գրոհ է սկսվել ամբողջ աշխարհում։ Եվ կա մի ուրիշ մեկնակետ, որ այն, ինչ այսօր առաջադիմություն է կոչվում, տեղով մեկ քաղաքակրթական փակուղի է, որ կա։ Այս հարցին այսօր պատասխանում են հատկապես սոցիոլոգները։ Հայաստանում սոցիոլոգիական միտքն աշխատո՞ւմ է այս ուղղությամբ։

- Ես չէի ցանկանա գնահատել իմ կոլեգաների աշխատանքը որևէ ուղղությամբ։ Դա ընդհանուր փիլիսոփայական հարց է, խնդրում եմ հարցրեք, թե ինձ ին՞չ է հուզում այս պահին:

- Քիչ հետո կհարցնեմ, բայց հիմա կխնդրեի այնուամենայնիվ, պատասխանել հարցին, իհարկե, պահելով գործընկերային կոռեկտությունը։ Որովհետև, եթե մենք չունենք այս նոր աշխարհակարգում մեր սեփական հասարակագիտական միտքը, դառնում ենք ավելորդ ուտող բերան աշխարհի վրա, և սա շատ վտանգավոր է։

- Գիտեք հասարակագիտությունը ճգնաժամի մեջ է ամբողջ աշխարհում: Մեր դեպքում դա ավելի խորն է, որովհետև մենք հաղթահարեցինք մարքսիզմը և այդ տեղը հետագայում ոչնչով չլցվեց, իսկ հասարակագիտական ճգնաժամը մեթոդոլոգիական է:

- Այսինքն, մարքսիզմը թոթափել ենք ու տեղը դատա՞րկ է մնացել, չգիտե՞նք ինչպես ուսումնասիրել այս նոր հանրությանը, նրա վրա թափվող ճգնաժամերը։

- Մենք՝ մասնագետներս, այո՛, չգիտենք ինչպես ուսումնասիրել այս նոր ճգնաժամերը: Մարքսիզմի երկարատև գոյությունն իր դրոշմն է թողել հասարակագիտական մտքի վրա: Եվ հիմա չի գտնվել այն մեթոդոլոգիան, որով պետք է ուսումնասիրել այսօրվա հայ հասարակությանը:

- Գնահատելով Ձեր անկեղծությունն, այնուամենայնիվ ուզում եմ հարցնել, մտքի կա՞նգ է սա, որովհետև միշտ էլ գոնե երկու հստակ մոդելներն աշխատել են, պահպանողականը՝ երբ ներկան անցյալով էին բացատրում և այսպես կոչված առաջադիմականը՝ երբ անցյալը ներկայով էին հասկանում ու մեկնում:

- Գիտե՞ք ինչ, վրա մի տվեք: Իմ իդեան ավելի հետաքրքիր է, քան՝ Ձերը:
 

- Համեցեք, ասեք Ձեր իդեան: Իմ նպատակն է պարզել, թե մասնագիտական դաշտերում ինչ գաղափարական ռեսուրս կա այսօր և, որքանով են նրանք կարողանում շփվել այսօրվա քաղաքակրթական նոր համակարգերի հետ։

- Այսօր Հայաստանի համար ամենահետաքրքիր հարցն այն է, թե երիտասարդները, ովքեր նստած են քաղաքապետարանի դիմաց, ի՞նչ են ուզում և ի՞նչ են անում: Այ սա է ամենակարևոր հարցը:
 

- Իմ համեստ կարծիքով, այդ շարժումները հետևանք են, ոչ թե՝ պատճառ։ Եվ եթե մենք աշխատեցնեինք մեր հասարակագիտական միտքը, մեր ոտքերն այսքան չէին հոգնի։ Արդյո՞ք այս շարժումն էլ չի փոշիացնում առկա ընդդիմադիր էներգիան կամ որն ավելի վտանգավոր է՝ քաղաքական հարթակի օրակարգը չի՞ իջեցնում ու խցկում սոցիալական դարակների մեջ։

- Սա քաղաքային-սոցիալական շարժում է, որը Եվրոպայում շատ վաղուց է տարածված և հիմա Հայաստանում է տեղի ունենում: Ես՝ որպես մասնագետ, կարող եմ ասել, որ այս շարժումը ցույց է տալիս, որ մենք վերջապես հասունացանք մաքուր քաղաքային շարժում ունենալու համար: Դա շատ մեծ հաջողություն է և մեծ բերկրանք: Այն, անշուշտ, ունի սոցիալական երանգ, բայց սա քաղաքային շարժում է:
 

-Փաստորեն, մենք Ձեր հորդորով հայտնվեցինք այս թեմայի մեջ, որն իմ կարծիքով, ավելի խորը հարցերի ածանցյալն է։ Միգուցե, ամեն դեպքում, վերադառնա՞նք իմ նախանշած հարցերին։

-Ոչ։ Ես այսօր միայն սրա մասին եմ խոսելու։ Դուք մասնագետ չեք և չեք պատկերացնում, թե այս շարժումն ինչ հասարակագիտական բովանդակություն ունի և ինչի կարող է հանգեցնել։
 

- Բացատրեք, խնդրեմ։ Այս ամենի մեջ, ցավոք, ինձ ոչ մի բանը նոր չի թվում։ Վաղուց փորձված, չափված, կտրված ... Ես կասեի՝ հակահեղափոխության հայկական մոդել։

- Եվ իզուր կանեիք։ Շարժումները ձևավորվում են անհրաժեշտության և պահանջի շուրջ: Քաղաքը կենդանի մարմին է, քաղաքը պետք է ունենա իր քաղաքականությունը: Երևանը չունի քաղաքականություն: Եվ բնական է, որ ընտրությունից հետո քաղաքականության պահանջը պիտի գար: Քաղաքային իշխանությունը պետք է հրապարակեր Երևանի քաղաքականությունը: Չհրապարակեց։ Եվ այսօր երիտասարդությունն ընդվզում է այդ չինովնիկների դեմ և ճիշտ է անում։ Այդ չինովնիկները չունեն քաղաքը կառավարելու անհրաժեշտ պոտենցիալ։

- Լավ։ Ասենք այդ ապաշնորհ չինովնիկները տեղի տվեցին և իրենցից ազատեցին քաղաքապետարանը, հետո՞։ Ի վերջո, ո՞րն է այդ շարժման քաղաքական համատեքստը, այն կարո՞ղ է մաքուր քաղաքական հոսքեր առաջ բերել։ Այսօր, ըստ էության, իշխանությունը չունի այլընտրանք՝ գաղափարական այն հակառակորդը, որին, եթե չեմ սխալվում ընդդիմություն են կոչում։

- Դուք շատ պարզունակ բացատրություններ եք տալիս: Հարցն ավելի խորն է այստեղ: Երևույթն ավելի լայն է : Այստեղ ամենահետաքրքիրն այն է, որ կողքից իշխանությունը կրակ է ավելացնում շարժման վրա: Ըստ էության, հարց է առաջանում. ինչու՞ նրանք չեն մարում այն:

- Որովհետև շատ լավ գիտեն, որ այն մյուսների պես կմարի. տակից քաշում ես ներդրված կապիտալը և ընդամենը մի քիչ հեռու ես կանգնում փլատակների տակ չմնալու համար։

- Ոչ մի շարժում էլ չի մարում։ Այդ շարժումները թողում են իրենց հետքը: Սա չի մարի, քանի որ սա շոշափում է զանգվածային շահեր: Մանավանդ, որ սրանից հետո գալիս է գազի և լույսի թանկացումը: Այս շարժումն ունի շատ մեծ քանդող ուժ: Ես մտածում եմ հետևյալ կերպ. եթե իշխանությունը խնդիր չունի քանդել Հայաստանը, ինչո՞ւ չի մարում շարժումը: Իսկ եթե ինչ-որ չինովնիկեր չեն բռնում քննությունը, ինչո՞ւ չի հեռացնում նրանց: Մնացած հարցերը դրեք մի կողմ, կոնկրետ բան է տեղի ունեցել Հայաստանում:
 

- Հիմա, ըստ Ձեզ, իշխանությունն ինչո՞ւ չի մարում սա։

- Իմ կարծիքով, չեն հասկանում սրա մուլտիպլիկացիոն էֆեկտը։ Եվ ընդհանրապես ինչո՞ւ է այսպիսի ջանքեր պահանջվում մի չինովնիկ պատժելու համար: Օրինակ՝ այս շարժումը մեծ բարոյական հարված հասցրեց մեր ոստիկանությանը: Երիտասարդները խոսում էին օրենքի լեզվով և շատ գրագետ, ես հպարտացա մեր երիտասարդներով, նրանք իրենց պահում էին իսկական քաղաքացիների պես: Սա շատ մեծ ձեռքբերում է, և այդ շարժումը հնարավոր չէ մարել չորս հոգու բռնելով: Մեր իշխանությունները չեն տիրապետում ճգնաժամային մենեջմենթի, սա փաստ է, նրանք էլեմենտար օրենքները չգիտեն:
 

- Ինչպե՞ս չգիտեն , բա այսքան ճգնաժամերն ինչպե՞ս բարեհաջող կառավարեցին:

- Չեն կառավարել։ Ես անձամբ տեսնում եմ մի խնդիր. Հայաստանն ընդհուպ մոտեցել է մի խնդրի՝ հասարական կառուցվածք ձևավորելու պահանջարկին: Սա Հայաստանի համար ամենակարևորն է։ Հասարակությունը ձևավորվում է, որ դառնա ֆակտոր, և ձևավորի մարմին, որը կզբաղվի կոնկրետ պրոցեսների կանխարգելմամբ։ Հասարակությունը դառնում է ինստիտուտ, սա մեծ նվաճում է։
 

- Կարծում եք իշխանությունը չի՞ ցանկանա, որ քաղաքացիական հասարակությունն, ի վերջո, ձևավորվի՞։

- Եթե քաղաքապետարանի չինովնիկն ուզում է մի քանի գծատերերի ախորժակ բավարարել ու մնում է իր տեղում, եթե նրանցից ոչ մեկը չի ուզում հաշվի նստել այն մտքի հետ, որ աղքատ բնակչությունը չի կարող օգտվել այդ քաղաքային տրանսպորտից և նա կընդվզի, ապա այստեղ կա պրոֆեսիոնալ անհամապատասխանության խնդիր: Երիտասարդներն ամենաճիշտն են հարցերը դնում՝ ովքեր պրոֆեսիոնալ քննություն չեն բռնում, պետք է հեռանան։
 

- Հիմա Դուք կարծում եք, թե այս շարժումը կարող է քանդե՞լ ողջ ինստիտուցիոնալ համակարգը։

- Գիտեք ինչ, պետք չէ, որ շարժումը քանդի Հայաստանի ամբողջ ինստիտուցիոնալ համակարգը: Բայց, օրինակ, ոստիկանության պահվածքը քանդում է ամբողջ ինստիտուցիոնալ համակարգը: Այդ մարմինը չի հասկանում, որ հենց ինքն է իրեն քանդում: Չինովնիկները պետք է իմանան ինչ անել այդ շարժման հետ:

- Ձեր կարծիքով, իշխանությունն ունի գաղափարական բովանդակություն: Ինչի՞ց է այն կազմված։


- Ես չեմ հասկանում ինչո՞ւ եք այդ հարցն ինձ տալիս: Հասարակությունն այսօր ադապտացիայի է ենթարկվել և չինովնիկը պիտի հասկանա, որ հին մեթոդոլոգիան էլ չի աշխատում։ Սա է։ Եվ ես ազգի մակարդակի անալիզ չեմ անում, ես քաղաքացու մակարդակի անալիզ եմ անում։ Եթե մեր քիթը երկար է, սա չի նշանակում, թե մենք ամեն բանի պիտի ազգային երանգ տանք։ Մենք արդեն քաղաքացիներ ունենք։ Իսկ քաղաքացիական հասունությունը արդիականացման, թերևս ամենակարևոր բաղադրիչն է։

Հարցազրույցը՝ Վարդուհի Սիմոնյանի