Թուրքիային խանգարում է իր «փոքր եղբայրը», իր պատմության մութ էջերին առերեսվելու ֆոբիան ու Էրդողանի տեսակը. Սուրեն Սարգսյան

20:00 • 21.06.16

 

 Հայ-թուրքական հարաբերությունների, այդ հարաբերությունների հնարավոր փոփոխությունների, ղարաբաղաադրբեջանական հակամարտ զորքերի շփման գծում ապրիլյան պատերազմի ազդեցության և այլ հարցերի շուրջ Tert.am-ը զրուցեց  ԱՄՆ Թաֆթսի համալսարանի Ֆլետչերի իրավունքի և դիվանագիտության դպրոցի միջազգային իրավունքի մագիստրոս, նույն համալսարանի գիտաշխատող Սուրեն Սարգսյանի հետ:

 

-Պարո՛ն Սարգսյան, եթե քաղաքական գնահատական տրվի, ապա ինչպիսի՞ն են հայ-թուրքական հարաբերությունները, և եթե 1993-ից Թուրքիան միակողմանի փակել է օդային և ցամաքային սահմանը, ի՞նչ է փոխվել 23 տարի անց երկու երկրների հարաբերություններում, եթե սահմանը պաշտոնապես դեռ փակ է:

-Հայ-թուրքական հարաբերությունները գտնվում են տոտալ սառեցված իրավիճակում: Այսօր այնպիսի մի իրականություն է, երբ պաշտոնական երկխոսությունը բացակայում է, ոչ պաշտոնական՝ զուգահեռ հարթակի դիվանագիտություն (Track 2 diplomacy) չի տարվում, հասարակական կամ հանրային երկխոսությունը դադարեցված  է, որևէ երրորդ երկրի կողմից հարաբերությունների կարգավորմանը նպաստող միջնորդություն չկա: Եթե հաշվի առնենք, որ վերջին 25 տարիների ընթացքում հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ որոշակի քայլեր ձեռնարկվել են, ասենք՝ եղել են հայ-թուրքական արձանագրություններ, նախագահների փոխայցելություններ, հասարակական կազմակերպությունների կամ առանձին անհատների կողմից ստեղծված ինչ-ինչ հաշտեցման կամ մերձեցման հանձնաժողովներ են գործել, ապա այսօր ոչ պաշտոնական, ոչ կիսապաշտոնական և ոչ էլ հանրային գործընթաց չկա: Ելնելով այս իրողությունից, կարող ենք փաստել, որ հայ-թուրքական, առանց այդ էլ չեղած հարաբերությունները, երբեք այսքան սառը չեն եղել:

-Ապրիլյան պատերազմն ի՞նչ ազդեցություն կթողնի հայ-թուրքական հարաբերությունների վրա, և որքանո՞վ են դրանք առանձին գործոններ:

-Իհարկե, քառօրյա ակտիվ պատերազմական գործողություններն իրենց ազդեցությունը թողնելու են ոչ միայն հայ-թուրքական հարաբերությունների, այլև ամբողջ տարածաշրջանի վրա: Այս առումով մեր դիվանագիտությունը պետք է ամեն ինչ անի, որ հայ-թուրքական հարաբերությունները որևէ այլ խնդրի հետ չփոխկապակցվեն: Այսինքն՝ հայ-թուրքական հարաբերությունները չպետք է կապել ԼՂ խնդրի, Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի և այլ հարցերի հետ: Սա առանձին խնդիր է, որը պետք է կարգավորվի, առանց նախապայմանների, առանց երրորդ երկրների շահերը հաշվի առնելու՝ բացառապես երկու հարևանների միջև:

-Ի՞նչն է խանգարում Թուրքիային Հայաստանի հետ առանց նախապայմանների բանակցային սեղանի շուրջ նստելու համար, և արդյո՞ք դա հնարավոր է տեսանելի ապագայում:

-Թուրքիային խանգարում է իր «փոքր եղբայր» Ադրբեջանի գործոնը, սեփական պատմության մութ էջերին առերեսվելու ֆոբիան և Էրդողանի պես մտածող գործիչների տեսակը: Երբ Թուրքիան կարողանա հաղթահարել այս բարդույթները կամ գոնե կարողանա խնդիրները մեկը մյուսից առանձնացնել, այդ ժամանակ հնարավոր է գործընթացը նոր կյանք կստանա:

-Այսօր տեղի ունեցող քաղաքական իրադարձություններում` թե՛ միջազգային, թե՛ տարածաշրջանային, կա՞ հիմք, որի վրա հենվելով երկու երկրները կկարողանան ինչ-որ բան փոխել իրենց հարաբերություններում:

-Կա միջազգային լավագույն փորձ, ինչպես նաև տարբեր այլընտրանքային ճանապարհներ՝ հարաբերություններին որոշակի բովանդակություն փոխանցելու համար, նույնիսկ փակ սահմանների պարագայում: Ասենք՝ հայ-թուրքական փակ սահմանը կարելի է բացել երրորդ երկրների քաղաքացիների կամ ապրանքների համար: Ենթադրենք ամերիկացի տուրիստը կարող է գալ Կարսից դեպի Գյումրի՝ միանգամից հատելով սահմանը: Կարող է նաև սահմանը բացվել, ասենք՝ իրանական ապրանքների համար, որոնք անարգել Հայաստանից կարող են մտնել Թուրքիա: Կա նաև Իսրայել-Հորդանան և Իսրայել-Եգիպտոս ինդուստրիալ հատուկ տարածքների օրինակը, որոնցում արտադրված ապրանքները առանց հարկերի մուտք են գործում ԱՄՆ շուկա, համապատասխան եռակողմ պայմանագրերի հիման վրա: Այսինքն՝ եթե քաղաքական կամք լինի հայ-թուրքական հարաբերություններին որոշակի ակտիվություն փոխանցելու համար, ապա դրա համար սահմանի փակ կամ բաց լինելը, դիվանագիտական հարաբերություններ ունենալ-չունենալը առաջնային խնդիր չի լինի:

-Գերմանիայի Բունդեսթագի կողմից Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ բանաձևի ընդունումն արդյոք իր բացասական ազդեցությունը չի՞ թողնի հայ-թուրքական հարաբերությունների վրա, և արդյո՞ք այդ օրինակը կլինի վարակիչ եվրոպական այլ երկրների համար:

-Ինչպես արդեն նշեցի, հայ-թուրքական հարաբերությունները չպետք է որևէ կերպով կապել Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման և երրորդ երկրների շահերի հետ: Ինչ վերաբերում է հարցի երկրորդ հատվածին, ապա կարծում եմ, ԵՄ քաղաքական և տնտեսական լոկոմոտիվ Գերմանիայի օրինակը արդեն իսկ վարակիչ է եղել Չեխիայի համար, և այս գործընթացը շարունակական է լինելու:

 

ԼՐԱՀՈՍ

ՕՐՎԱ ԿԱՐԵՎՈՐ

Տեսանյութեր

17:39 • 15.11.24

Վերելակը կանչեք՝ չի գա, գալիս մեծ-մեծ խոսում եք. Կոնջորյանը՝ ընդդիմությանը

16:18 • 15.11.24

Մե՞նք ենք «Հոկտեմբերի 27»-ի շահառուն, թե Անդրանիկ Քոչարյանը, որ այդ խառը վիճակում պաշտոնյաների ցանկ էր ներկայացնում, մեկն էլ ինքն էր. Քրիստինե Վարդանյան

13:21 • 15.11.24

Սասուն Միքայելյանի որդին այնքան լավ քաղաքապետ է, որ ասում են՝ «Սևակը Հրազդանի հետ է ամուսնացել»․ Անդրանիկ Քոչարյան

12:46 • 15.11.24

Կիրանցում անասունը սահմանն անցնու՞մ է. Փաշինյանը՝ Տավուշի մարզպետին

12:16 • 15.11.24

Ո՞վ է ում ձեռք առնում, ուզում եմ հասկանամ, ես «քյասիբի ռադիո» չեմ․ Փաշինյանն՝ իրավապահներին

12:05 • 15.11.24

Ոստիկանության զորքերը կենտրոնացված են Երևանում, այնպես կանենք, որ մարզերում էլ խնդիր չլինի. Փաշինյան

11:04 • 15.11.24

Դուք ոչ միայն Փաշինյանի, այլ Զավենիչի երկրպագուն եք. Խամոյանը՝ ՀԾԿՀ նախագահի թեկնածուին

15:48 • 14.11.24

Պարոն Աղազարյան Հովիկին ոչ ոք չի դատապարտի, որովհետև կառավարությունը չի ձախողվի. Աղազարյան

13:52 • 14.11.24

Կարդացի Անկախության հռչակագիրն ու սարսափելի եզրահանգման եկա՝ ՀՀ-ն չի կարող գոյություն ունենալ. Նիկոլ Փաշինյան

13:20 • 14.11.24

Բանակը մի՛ սրբագործեք, ասում են՝ մեր զինվորի ցավը տանեմ, դուրս կգա Մադագասկար․ Փաշինյան

12:34 • 14.11.24

Այսօրվա մեր հավաքական սոցիալ-հոգեբանությունն ու սոցիալ-մտածողությունն ապապետական է․ Փաշինյան

11:50 • 14.11.24

Աղազարյա՛ն, ջանդ յուղի, քո գլխին են սարքում, ա՛յ ընկեր, դու էլ ես նախկին դաշնակցական. Արթուր Խաչատրյան

11:21 • 14.11.24

Դուք Թուրքիային ու Ադրբեջանին՝ մեր անվտանգության երաշխավոր դարձնելը փաթեթավորել եք իրական Հայաստանի ներքո, որը շատ այլանդակ տեսք ունի. Քրիստինե Վարդանյան

11:02 • 14.11.24

Դուք ձգտում եք վերադարձնել պատմական Հայաստանը, որտեղ կաք դուք, չկա պետականություն ու կա գուբերնատոր դառնալու հնարավորություն. Արթուր Հովհաննիսյանը՝ ընդդիմությանը

20:37 • 13.11.24

Աթոռը պահելու համար Փաշինյանը պատրաստ է Պուտինի նկարը կախել գլխավերևում, հարց է՝ Պուտինը կտա՞, թե ոչ․ Նաիրա Կարապետյան

17:41 • 13.11.24

Չենք բարձրացնում Ադրբեջանի սահմանադրության փոփոխության հարցը, նույնը ակնկալում ենք իրենցից․ Փաշինյան

16:26 • 13.11.24

Այսօրվա ընդդիմությունը հաջորդ ԱԺ-ում չի լինի, իշխանությունն ավելի բարձր ձայներով կընտրվի․ Ալեն Սիմոնյան

15:47 • 13.11.24

Օկուպացված տարածքների խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու խնդիր դրված չէ․ Սուրեն Պապիկյան

14:51 • 13.11.24

Երիտասարդ տարիքում, երբ լսում էի «Կիլիկիա» երգը, լացում էի, երբ մեծացա, հասկացա՝ ինչի՞ լացեմ, Կիլիկիան՝ ուր, ես՝ ուր. Հովիկ Աղազարյան

14:11 • 13.11.24

Մենք առաջարկում ենք, որ էլի վարկ վերցնենք նոր սարքավորումների, արտադրանքի գեներացման համար, հետո շնորհակալություն եք հայտնելու. Խաչատուր Սուքիասյան

12:21 • 13.11.24

«ՀՀ ԶՈՒ-երն այսօր Հնդկաստանի համար դարձել են գովազդային վահանակ». «Պարոն Մանուկյանը քաղաքական լավ ելույթ ունեցավ, մի՛ խանգարեք». քննարկում ԱԺ-ում

10:44 • 13.11.24

Չե՞ք կարծում, որ բերետավորների հոգեկան առողջությունը ստուգելու կարիք կա․ Խաչատրյանը՝ Քոչարյանին

17:43 • 12.11.24

Գերիների ամբողջական վերադարձը պետք է նախապայման լինի ցանկացած բանակցության համար․ Քրիստինե Վարդանյան

15:23 • 12.11.24

Բաքվում պահվողներին վերադարձնելու ամենապատեհ առիթը COP29-ն է, հետո վերադարձի հավանականությունը հավասարվելու է զրոյի. Արթուր Խաչատրյան

15:11 • 12.11.24

Բաքուն հայ գերիներին օգտագործում է ՀՀ-ից զիջումներ կորզելու համար. Տիգրան Աբրահամյան

12:49 • 12.11.24

Եթե ունենայիք 100 մլն դոլար, որպես պետություն, ո՞ր ոլորտներին կուղղեիք. Խաչատուր Սուքիասյանը՝ նախարարին

12:19 • 12.11.24

Փաշինյանի ներկայությամբ խախտվել է «ՀՀ օրհներգի մասին» օրենքը

11:50 • 12.11.24

20,366 մարդ գնացել է երկրից, 12,700 աշխատատեղ է կրճատվել, գուցե թողեք պատմության անիվը նորմալ գնա՞. Արթուր Խաչատրյանը՝ Վահե Հովհաննիսյանին

11:29 • 12.11.24

«Այստեղ հաց, այստեղ կաց». քաղաքացին ՀՀ-ում պետք է տեսնի իր ապագան, 2025-ին 2 տրիլիոն հարկ կհավաքենք. նախարար

10:59 • 12.11.24

Շնորհակալ եմ վարչապետին ու փոխվարչապետներին՝ իմաստուն առաջնորդության համար․ ֆինանսների նախարար

20:35 • 11.11.24

Մոսկվան մեսիջ հղեց Փաշինյանին՝ քեզնով կամ առանց քեզ վերականգնելու ենք ազդեցությունը Հայաստանում․ Վիգեն Հակոբյան

15:07 • 11.11.24

Ոչ թե իմ տունն իմ ամրոցն է, այլ մեր պետությունն է մեր ամրոցը, իսկ մեր տունը՝ մեր բնակավայրը․ Փաշինյանը՝ ՏԻՄ համակարգի 28-ամյակի միջոցառմանը

14:29 • 11.11.24

Եթե մեծ գործ եք անում, ինչպե՞ս է,որ վարչապետի և ԿԳՄՍ նախարարի երեխաները դրսում են սովորում.Էդգար Ղազարյանը՝ փոխնախարարին

12:40 • 11.11.24

Աննա Հակոբյանի համար 145 հազար դոլար արժողությամբ ծառայողական նոր մեքենա է գնվել, 2 տարի առաջվա ջիպն այդքան մաշվե՞լ էր. Մանուկյանը՝ ՊՊԾ պետի տեղակալին

11:43 • 11.11.24

Հարցը լուծեք, դետալների մեջ մի մտեք, փողը տվեք, եթե պարտք ենք, բայց մրցույթն արեք. Ավինյան

10:48 • 11.11.24

Այս դժվար պահին 24 մլն հավելյալ գումար ենք հավաքագրել Երևանի տրանսպորտից. Տիգրան Ավինյան

20:35 • 08.11.24

Չեմ բացառում, որ ռուսներն ասեն Թրամփին՝ վերադարձրեք մեզ Հարավային Կովկասը՝ մեր պատմական ազդեցության գոտին․ Սուրեն Սարգսյան

13:21 • 08.11.24

«Նախագիծը բերում եք միայն ձե՞ր խմբավորման համար», «քաղաքական թիմի անդամ չեմ, փաթեթը բոլորի համար է». քննարկում ԱԺ-ում

11:58 • 07.11.24

858 մլն եվրոյի շրջանակում կկառուցվի Սիսիան-Քաջարան ճանապարհը, կամուրջներ ու թունելներ․ Սանոսյան

20:41 • 06.11.24

Քաղաքացու դատարկվող սառնարան, 14 միլիարդ դոլար պետական պարտք, հարկային ճնշումներ․ Նաիրի Սարգսյանը՝ 2025-ի մասին

Տեսնել բոլորը

Ամենից շատ կարդացված նյութեր Այսօր Երեկ Շաբաթվա

Տնտեսություն

Գիտություն/տեխնիկա

Մշակույթ

Սպորտ

Իրադարձային

Մամուլի տեսություն

Քաղաքականություն

Իրավունք

Ժամանց