Ռուս-թուրքական բացահայտ առճակատման դեպքում չի բացառվում, որ Թուրքիան քայլեր կձեռնարկի Հարավային Կովկասը ևս առճակատման ներքաշելու համար․ Բենիամին Պողոսյան

Ռուս-թուրքական բացահայտ առճակատման դեպքում, չի բացառվում, որ Թուրքիան քայլեր կձեռնարկի, որպեսզի Հարավային Կովկասը ևս դարձի առճակատման մաս՝ փորձելով որոշակի բարդություններ ստեղծել Ռուսաստանի համար նաև մեր տարածաշրջանում։ Tert.am–ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց Քաղաքական և տնտեսական ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Բենիամին Պողոսյանը՝ անդրադառնալով ռուս–թուրքական լարված հարաբերություններին։

Բենիամին Պողոսյանի հետ ամբողջական զրույցը ներկայացնում ենք ստորև։

-Ռուս-թուրքական ներկայիս լարվածությունը, ըստ վերլուծաբանների, բավականին լուրջ է, քանի որ երկու կողմերը հակադիր ստրատեգիական հեռանկար ունեն: Այդ հարաբերությունների լարվածությունը, հատկապես երևում է Իդլիբում տեղի ունեցողի բախումների ֆոնին, այս անգամ ռուսները, կարծես՝ չեն ցանկանում տեղի տալ և շարունակում են աջակցել Սիրիային։ Ի վերջո, ինչի՞ կարող է հանգեցնել այս իրավիճակը։

- Սիրիայի Իդլիբ նահանգում վերջին ամիսներին տեղի ունեցող իրադարձությունները գնահատելու համար նախևառաջ անհրաժեշտ է ֆիքսել, որ Իդլիբում սեփական ներկայության պահպանումը Թուրքիայի համար կարևոր է, առաջին հերթին հետպատերազմյան Սիրիայում ազդեցություն ունենալու համատեքստում։

Այդ խնդրի լուծմանն էր միտված 2018թ. սեպտեմբերին Սոչիում Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև Իդլիբի վերաբերյալ ստորագրված հուշագիրը, որը փաստացի այդ նահանգը թողնում էր Թուրքիայի վերահսկողության ներքո, սակայն պայմանով, որ վերջինս Իդլիբի ներսում պայքար մղի, այսպես կոչված, ահաբեկչական խմբավորումների դեմ և իրականացնի ծայրահեղ իսլամիստների և չափավոր ընդդիմադիրների տարանջատում։ Ի սկզբանե ակնհայտ էր, որ այս խնդիրը հնարավոր չէ լուծել նախևառաջ այն պատճառով, որ Իդլիբում գործող ծայրահեղական և չափավոր խմբավորումների միջև տարբերությունը բավականաչափ անորոշ է և, հետևաբար, նրանց տարանջատումը իրատեսական չէ։

Վերջին ամիսներին Սիրիայի կառավարական ուժերը Ռուսաստանի աջակցությամբ մտել են Իդլիբ նահանգի տարածք՝ պատճառաբանելով, որ  Թուրքիան չի կատարել 2018թ. սեպտեմբերին ստորագրված հուշագրի պահանջները, ուստի, Սիրիայի Կառավարությունը հարկադրված է սեփական ուժերով պայքարելու ահաբեկչական խմբավորումների դեմ։ Վերջին ամիսների հաջող հարձակողական գործողությունների շնորհիվ՝ սիրիական կառավարական ուժերն այս պահին վերահսկում են նահանգի տարածքի մոտ կեսը։ Հասկանալի է, որ Թուրքիան ամեն ինչ անելու է, որպեսզի Իդլիբի առնվազն մի հատվածի նկատմամբ պահպանի վերահսկողությունը, մյուս կողմից՝ Թուրքիան կփորձի հնարավորինս խուսափել Իդլիբի տարածքում Ռուսաստանի հետ ուղղակի ռազմական բախումից և երկկողմ հարաբերությունների՝ 2015թ. նոյեմբեր վերադարձից ։     

 - Առհասարակ, արդյո՞ք Մոսկվա–Անկարա բախումն անխուսափելի է։ Մոսկվան ինչպե՞ս կկարողանա չեզոքացնել թուրքական ռազմական գործողությունները Սիրիայի տարածքում:

- Ռուս-թուրքական բախումն անխուսափելի չէ։ Պետք է ֆիքսել, որ Թուրքիայի համար Սիրիայում կենսական նշանակության խնդիրը ոչ թե Իդլիբի նկատմամբ վերահսկողության պահպանումն է, այլ Սիրիայի հյուսիսում ինքնավար քրդական միավորի ստեղծման կանխումը։ 2018թ. հունվար-մարտ և 2019թ. հոկտեմբեր ամիսներին Թուրքիան ռազմական գործողություններ է իրականացրել Սիրիայի հյուսիսարևմտյան և հյուսիսարևելյան քրդաբնակ մի շարք շրջաններում, և այս պահին փաստացի օկուպացրել է դրանց մի մասը (Աֆրին և այլն)՝ այդ տարածքից դուրս քշելով հարյուր հազարավոր քուրդ բնակիչների։ Ընդ որում՝ երկու դեպքում էլ այդ գործողություններն իրականացվել են Ռուսաստանի հետ ձեռք բերված պայմանավորվածությունների արդյունքում։ Թուրքիան շատ լավ հասկանում է, որ ցանկության դեպքում Ռուսաստանը կարող է Սիրիայի տարածքի նկատմամբ կառավարական ուժերի վերահսկողությունը վերականգնելու անվան տակ աջակցել քրդական ուժերին՝ հարձակում սկսել 2018-2019թթ. Թուրքիայի կողմից գրավված տարածքների նկատմամբ վերահսկողություն հաստատելու նպատակով, ինչը Թուրքիայի համար ծայրահեղ անբարենպաստ սցենար է։ Միևնույն ժամանակ Թուրքիան փորձում է շանտաժի ենթարկել Ռուսաստանին՝ ակնարկելով, որ ի պատասխան Իդլիբում ընթացող գործողությունների, կբարելավի հարաբերությունները ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի հետ։ Դրան է միտված երեկ երեկոյան Թուրքիայի և ԱՄՆ-ի պաշտպանության նախարարների միջև հեռախոսազրույցը, և Թուրքիայի պահանջով այսօր առավոտյան ՆԱՏՕ-ի Բրյուսելի կենտրոնակայանում հյուսիսատլանտյան խորհրդի նիստի հրավիրումը։ Սակայն ԱՄՆ-ի կամ ՆԱՏՕ-ի՝ Սիրիայում ընթացող ռազմական գործողություններին ներգրավման հավանականությունը շատ փոքր է։

- Սիրիայի հարցով ռուս-թուրքական վերջին բանակցությունները, կարծեք, արդյունք չունեցան։ Սակայն առաջիկայում՝ մարտի 5-ին, սպասվում է Էրդողան-Պուտին հանդիպումը։ Ձեր կանխատեսմամբ՝ որոշակի համաձայնության կլինի՞։

- Կարծում եմ՝ առկա է Իդլիբի հարցում ռուս-թուրքական նոր համաձայնության ձեռք բերման հնարավորություն, որը կֆիքսի ներկա վիճակը։ Ամենայն հավանականությամբ, սիրիական կառավարական ուժերը դուրս չեն գա իրենց վերահսկողության տակ վերցրած տարածքներից, միևնույն ժամանակ նրանց առաջխաղացումը կդադարեցվի և Իդլիբ նահանգի մոտ կեսը նահանգի կենտրոն Իդլիբ քաղաքի հետ միասին կշարունակի մնալ Թուրքիայի փաստացի վերահսկողության ներքո։

- Լիբիայի հարցում ևս Ռուսաստանն ու Թուրքիան ունեն հակասություններ: Այս պարագայում ինչպե՞ս եք կանխատեսում գործողությունների ընթացքը։

- Լիբիայում իրավիճակը բավականաչափ բարդ է։ Այստեղ բախվում են արևելյան միջերկրածովյան շրջանում շահեր ունեցող տարբեր պետությունների՝ Թուրքիա, Իտալիա, Ֆրանսիա, Եգիպտոս, Իսրայել, Հունաստան շահերը։ Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ապա վերջինիս հիմնական նպատակը մինչև 2011թ., Քադաֆիի կառավարության տապալումը և ռուսական նավթային ընկերությունների հետ ստորագրված պայմանագրերի իրականացումն էր։ Լիբիայի ազգային բանակի հրամանատար գեներալ Հաֆթարը խոստացել է Ռուսաստանին հաշվի առնել և վերջինիս նավթային շահերը Լիբիայում: Դրանով է պայմանավորված Ռուսաստանի աջակցությունը Հաֆթարին, չնայած, հարկ է նշել, որ Ռուսաստանը հարաբերություններ է պահպանում նաև Տրիպոլիում գործող Ազգային համաձայնության կառավարության հետ։

- Պարոն Պողոսյան, անդրադառնանք նաև Հայաստանին, նախ՝ մեր երկիրը, ըստ Ձեզ, դիտարկու՞մ է Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցող զարգացումները, տարածաշրջանում լարվածության մեծացումը ի՞նչ ազդեցություն կունենա ՀՀ–ի վրա, և ինչպե՞ս պետք է Հայաստանը ստեղծված վիճակն իր օգտին ծառայեցնի։

-Վստահ եմ, որ թե՛ փորձագիտական շրջանակները, թե՛ պետական համապատասխան կառույցները հետևում են իրադարձությունների զարգացմանը և առկա տեղեկույթի հիման վրա փորձում են համապատասխան գնահատումներ կատարել։

Ինչ վերաբերում է ՀՀ–ի վրա ազդեցությանը, ապա ուղղակի ազդեցությունը Հայաստանի վրա փոքր կլինի, միևնույն ժամանակ ռուս-թուրքական բացահայտ առճակատման դեպքում չի բացառվում, որ Թուրքիան քայլեր կձեռնարկի Հարավային Կովկասը ևս այդ առճակատման մաս դարձնելու ուղղությամբ՝ փորձելով որոշակի բարդություններ ստեղծել Ռուսաստանի համար նաև մեր տարածաշրջանում։

Իսկ ինչ կապված է Հայաստանը ստեղծված իրավիճակը իր օգտին կծառայեցնի, թե ոչ, նշեմ, որ Հայաստանը չունի բավարար ռեսուրսներ՝ Իդլիբում իրավիճակին միջամտելու և իրադարձությունների ընթացքը այս կամ այն ուղղությամբ շեղելու համար։