ԱԳՆ-ն Ադրբեջանի «ջրաղացին ջո՞ւր է լցնում»

Տավուշի մարզի Նոյեմբերյանի շրջանի հայկական դիրքերի ուղղությամբ թշնամու ձեռնարկած դիվերսիոն հարձակումն ու Բաղանիս, Ոսկեվան և Կոթի գյուղերի ուղղությամբ արձակված կրակոցները ևս մեկ ավելորդ անգամ փաստեցին, որ  Ադրբեջանը ոչ միայն նպատակ չունի հրաժարվել  իր ավանդական գործելաոճից, այլև շարունակում է փնտրել հարմար առիթ ու պատրվակ՝ ցանկացած գնով սեփական օրակարգն առաջ մղելու, հայկական կողմի ուղղությամբ ագրեսիա իրականացնելու. Ալիևը նույնն է մնացել, և նույնիսկ համամարդկային մարտահրավեր դարձած կորոնավիրուսը չի ստիպել ազերիների վերանայել սեփական արժեհամակարգն ու առաջնահերթությունները:

Բայց եթե Ալիևի պարագայում ամեն ինչ պարզ է, հասկանալի ու նույնիսկ կանխատեսելի, ապա Հայաստանի ԱԳՆ կողմից տեղի ունեցածի կապակցությամբ տարածված հայտարարությունը լուրջ հարցերի տեղիք է տվել. դրանում տեղ գտած որոշ ձևակերպումներ բավական հակասական են ստացվել՝ ծնելով միանգամայն բնական հարցադրումներ:

«Հրադադարի՝ որևէ կերպ չհրահրված այս խախտումն որևէ արդարացում չունի, հատկապես այսօր, երբ աշխարհի բոլոր երկրների բժշկական ռեսուրսները մոբիլիզացված են նոր տիպի կորոնավիրուսի դեմ պայքարում»,-մասնավորապես՝ ասված է ԱԳՆ տարածած հայտարարության մեջ:

Գլխավոր հարցը, որ առաջ է գալիս, վերոհիշյալ նախադասությունում տեղ գտած «որևէ կերպ չհրահրված խախտում» ատահայտության հետ է կապված: Իսկ հարցը հետևյալն է՝ արդյոք ձևակերպումից բխո՞ւմ է, որ բացառությամբ այս մեկի՝ մնացսծ նախորդ բոլոր ագրեսիաները կամ թեկուզ դրանց մի մասը հայկական ԶՈՒ կողմից ինչ-որ կերպ հրահրված են եղել:

Հարցադրման արժեքը, նկատենք, չափազանց էական է, քանի որ, ըստ էության, դրա պատասխանից է բխում այն գլոբալ հարցի պատասխանը, թե ստեղծված իրավիճակում հակամարտող կողմերից որ մեկն է հանդես գալիս ագրեսորի դերում: Եթե ադրբեջանական կողմի պարբերական կրակոցների ու ոչ հազվադեպ դիվերսիաների գլխավոր ստիմուլի դերում հանդես են գալիս հայկական կողմի ոչ խաղաղասիրական գործողություններն, ապա ստացվում է, որ Ադրբեջանը ոչ թե ագրեսիա է իրականցնում, այլ ընդամենն ինքնապաշտպանվում է, իսկ սա արդեն լիովին կարող է փոխել խնդրի էությունը:  Կարող է հարց ծագել, օրինակ, թե արդյոք նույն Ապրիլյան պատերազմն է՞լ էր հայկական կողմի հրահրմամբ ծագել, իսկ Ադրբեջանն էլ ընդամենը պաշտպանվել էր, իսկ միգուցե Սումգայիթյան ջարդերն ու առաջին պատերազմն է՞լ էին ադրբեջանի բնական ռեակցիոն արձագանքի արդյունք: Չմոռանանք, որ ադրբեջանական դիվանագիտությունը հնարավոր ամեն բան անում է՝ աշխարհին հենց նմանօրինակ մոլորությունների մեջ գցելու, պատերազմի իրավունք վաստակելու, հայկական կողմին ագրեսիայի հիմնական աղբյուր ներկայացնելու համար: 

ՀՀ ԱԳՆ-ն մյունխենյան տխրահռչակ դիսկուրսի ոճով Ադրբեջանական «ջրաղացին  ջո՞ւր է լցնում», թե՞ վիճելի ձևակերպումն իրականում ոչ բավարար պրոֆեսիոնալիզմի, դիվանագիտական տեքստում ամեն մի բութ-ստորակետի արժեքը լիովին չհասկանալու հետևանք է ընդամենը, որի արդյունքում յուրաքանչյուրը հնարավորություն ու իրավունք է ստանում նախադասությունն ընկալել ու մեկնաբանել իրեն ձեռնտու կերպով: Հնարավոր չէ՞ր ուղերձ հղել առանց ավելորդ խութերի ու անհասկանալի որակումների: Կա՞ այս ամենի մեջ թաքուն մտայնություն:

Ադրբեջանական հերթական ագրեսիան պետք է էժան չնստի Բաքվի վրա: Հայկական կողմը պետք է անի ամեն բան՝ պատռելու Ալիևի դիմակը՝ հատկապես որ ժամանակահատվածը կարծես թե բարենպաստ է դրա համար. Ալիևն արհամարհեց միջազգային հանրության կոչերն ու հորդորները՝ այս բարդ ժամանակներում չսրելու հակամարտություններն ու առավելագույն պացիֆիզմ դրսևորելու: Հայաստանը պետք է դիմի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին, ՀԱՊԿ-ին, ՄԱԿ-ին, Եվրոպական Միությանը, ինչպես նաև այլ միջազգային գործընկերներին՝ Ադրբեջանին իր տեղը ցույց տալու, նմանօրինակ դեպքերի կրկնությունը բացառելու համար: Համարժեք արձագանքը կարևոր է նաև տարածաշրջանում հետագայում լուրջ սրացումներ թույլ չտալու համար՝ առնվազն նկատի ունենալով  ռիսկերը, որ կարող են առաջ գալ հատկապես արցախյան ընտրություններից հետո, ինչի մասին, ի դեպ, մի շարք հեղինակավոր վերլուծաբաններ  հասցրել  են նախազգուշացնել: Այս իմաստով ավելորդ չէ նկատել, որ, թերևս, հենց արցախյան ներքաղաքական պրոցեսներն են նաև, որ Ալիևին ստիպել են ևս մեկ անգամ սեփական գոյության մասին հիշեցնել. ազերիների ձեռագիրը բացարձակապես անփոփոխ է մնացել:

Մյուս կողմից՝ բացառված չէ, որ աշխարհում ստեղծված իրավիճակը ոչ թե կարող է զսպել,այլ է՛լ ավելի ոգևորել Բաքվին՝ դիմելու հերթական արկածախնդրության՝ հատկապես նկատի ունենալով համաշխարհային տնտեսության վայրիվերումներն ու դրանցում էներգակիրների գների դերը:  Ներքին հնարավոր էսկալացիան լիցքաթափելու մի միջոց էլ, տեսականորեն, Ալիևի համար կարող է դառնալ թեկուզ ոչ այնքան տոտալ պատերազմի հրահրումը, եթե, իհարկե, նրանք համոզված լինեն, որ կկարողանան այդ ամենը մարսել ինչպես ռազմաճակատում, այնպես դիվանագիտական հարթությունում: Ասել կուզի՝ կորնավիրուսը որևիցե կերպ չի չեղարկում Ադրբեջանից Հայաստանի ու Արցախի համար բխող իրական վտանգները, միայն թե հարցն այն է, թե հայաստանյան իշխանությունները որքանո՞վ պատրաստ կգտնվեն՝ բոլոր հնարավոր ճակատներում թուրք-ազերիական դավադրությանն արժանի դիմադություն ցույց տալու, թշնամուն խաղաղություն պարտադրելու:

Վարգդես Սարգսյան