Եթե կառավարությունը չի կարողանում իր մակարդակի վրա մնալ, մեծ բաներ պահաջել դեսպաններից՝ նոնսենս է. Արման Նավասարդյանը՝ դիվանագիտական կորպուսի գործունեության մասին

Արտակարգ և լիազոր դեսպան Արման Նավասադյանը դժվարացավ ասել, թե արդյոք Իտալիայում և Մալթայի Հանրապետությունում ՀՀ դեսպան Վիկտորիա Բաղդասարյանի հետկանչը պայմանավորված է այս օրերին` նոր կորոնավիրուսի տարածման պայմաններում, նրա՝ ոչ արդյունավետ աշխատանքի հետ:

«Դժվար է ասել, թե ինչու է տեղի ունեցել հետկանչը: Պատճառները տարբեր կարող են լինել` ընդհուպ մինչև դեսպանի անվտանգությունն ապահովելը»,- Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց Արման Նավասարդյանը:

Անդրադառնալով ընդհանուր առմամբ ԱԳ նախարարության աշխատանքին` Արման Նավասարդյանը նշեց, որ խնդիր է, երբ հեղափոխությունից հետո գնահատական չտրվեց ՀՀ ԱԳ նախարարության նախկին գործունեությանը:

«30 տարվա ընթացքում մեր արտաքին քաղաքականությունը, դիվանագիտությունը շատ խնդիրներ ուներ, որոնք հեղափոխության ֆոնին քննության կարիք ունեին: Մեծ հաշվով թավշյա հեղափոխությունն իր ազդեցությունը չունեցավ արտաքին գործերի նախարարության վրա»,- ասաց նա:

Ապա պարզաբանեց, որ իր նկատառումը նախևառաջ վերաբերում է նրան, որ ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը չունի հայեցակարգ: «Իսկ առանց հայեցակարգի` դժվար է աշխատել տարածաշրջանում, մասնավորապես աշխարհաքաղաքական լարված իրավիճակում»,- ասաց նա:

Հետո մատնանշեց իր մյուս նկատառումը. Արտաքին գործերի նախարարությունն աշխատում է արդյունավետ, երբ այն ակտիվորեն ներգրավված է երկրի ներքաղաքական տարբեր ոլորտների գործունեության մեջ: «Այս բացը շատ երկրներում է տարածված»,- ասաց նա:

Ըստ Նավասարդյանի` դիվանագիտական ծառայությունը համարվում է արտաքին քաղաքականության գործիքակազմ, և եթե համարում ենք, որ արտաքին քաղաքականությունը ներքին քաղաքականության շարունակությունն է, իսկ դիվանագիտական ծառայությունը համարվում է արտաքին քաղաքականության գործիքակազմ, ապա այն պետք է զբաղվի ոչ միայն արտաքին քաղաքական հարցերով, այլև պետք է մասնակցի ներքին քաղաքական խնդիրների լուծման գործընթացում:

«Սակայն Հայաստանի պարագայում չի արվում,- նկատեց նա,- մեր մեր արտաքին հարաբերությունները հիմնականում երեք ուղղությամբ ենք զարգացնում` հայ-թուրքական հարաբերություններ, Հայոց ցեղասպանություն և Ղարաբաղյան հիմնախնդիր: Հարց է առաջանում, թե արդյոք մի որևէ երկրում գործող դեսպանություն մեզ համար մեկ այլ խնդիր լուծու՞մ է, հարց, որը վերաբերում է նորագույն տեխնոլոգիաների ներգրավմանը, գյուղատնտեսության, արդյունաբերության մի որևէ ոլորտին, կրթությանը և այլն»:

Դիտարկմանը, թե նոր իշխանությունները հայտարարել են, որ պետք է թարմացնեն դիվանագիտական կորպուսը, դիվանագիտական ծառայության պետք է անցնեն միայն փորձառուներն ու դիվանագիտական դպրոցն անցածները, որոնք նաև պետք է ներդրումներ բերեն Հայաստան՝ Արման Նավասարդյանը պատասխանեց.

«Ես նման քաղաքականություն չեմ տեսնում: Նախկինում էլ նման հայտարարություններ արվում էին, բայց ոչինչ չէր արվում: Ես կարող եմ ասել, թե ինչու. որովհետև ունենք կադրային խնդիրներ: Մեր դիվանագիտությունը եղել է մեր ամենաթույլ տեղը: ԱԳՆ-ում միշտ եղել է նեպոտիզմ, խնամիականություն: Կարող եմ մատների վրա հաշվել, թե քանի աշխատող դեսպան ունենք հիմա: Դեռ Սերժ Սարգսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի ժամանակներում աշխատող դեսպաններ կան,- ասաց նա` նշելով, որ միայն սկզբնական շրջանում մի քանի թարմ դեմքերի նշանակեցին  դեսպան Մերձավոր Արևելքում, և դրանով ամեն ինչ ավարտվեց,-բայց առանցքային դեսպանությունները, որոնք առանցքային նշանակություն ունեն մեզ համար, նույնությամբ մնացել են: Ամենավատն այն է, որ դեռ դեսպան են մնացել նրանք, որոնք պրոֆեսիոնալ չեն, իսկ դիվանագիտության մեջ, ինչպես ամեն տեղ, աններելի է դիլետանտիզմը, դիվանագիտության սխալն ազդում է պետության վրա»:

Իսկ ինչ պետք է անի պետությոնը, որ չի անում: Արման Նավասարդյանի խոսքով` 21-րդ դարի դիվանագիությունը բոլորովին այլ խնդիրների հետ է շփվում: «Եթե դիվանագիտությունը չընկալի և չընդունի ժամանակի շունչն ու պահանջները, այն կգտնվի ցածր մակարդակում»,- ասաց նա:

Նորագույն  դիվանագիտության արդյունավետ տարբերակներից է, ըստ նրա, հանրային դիվանագիտությունը, որն այդպես էլ չարժևորվեց մեզանում:
«Հանրային դիվանագիտությունն ունի գործիքակազմ, որը կոչվում է փափուկ ուժ (soft power), հիմա նաև օգտագործում են խելացի ուժը (smart power):  Դա նշանակում է, որ երկրի սոցիալական, քաղաքական սեգմնտները մասնակցում են դիվանագիտությանը, արտաքին խնդիրների լուծմանը»,- ասաց Նավասարդյանը:

Հանրային դվանագիտության ամենակարևոր ուղղոթյուններից մեկն ըստ արտակարգ և լիազոր դեսպանի՝ խորհրդարանական դիվանագիտությունն է: «Հիմա մեր երկրի կառավարումն անցել է խորհրդրանական համակարգի: Դա նշանակում է, որ դիվանագիտությունը պետք է լինի այդ շրջանակներից ներս, որը մեզ մոտ չի արվում»,- ասաց նա:

Ինչ ասել է խորհրդարանական դիվանագիտություն. «Դա նշանակում է, որ խորհրդարանը և դիվանագիտական կորպուսը շատ մոտ են իրար հետ աշխատեն: Այսինքն` եթե նշանակվում է դեսպան, նա անպայման պետք է ներկայանա խորրդարանին և բացատրի, թե ինչու է գնում այդ երկիր աշխատելու և ինչպես է այնտեղ աշխատելու: Այդպես արվում է Ռուսաստանում, ԱՄՆ-ում: Առանց դրա` այդ երկրներում չի կարող որևէ մեկը գնալ այլ երկրում աշխատելու: Թող ինձ ասեն, թե քանի դիվանագետ է գնացել մեր խորհրդարան և բացատրել , թե ինչու հենց նա կարող է լինել լավ դիվանագետ»,- ասաց նա:

Մեկ այլ  հարց է, թե արդյոք մեր խորհրդարանում այն մարդիկ են, որոնք կարող են գնահատել դիվանագետի աշխատանքի որակը. «Ինչպե՞ս կարող են կիսագրագետ մեր պատգամավորները որոշեն դիվանագետի արածը, եթե նրանք այդ մակարդակը չունեն»:

Դիվանագետը մեկ այլ դիտարկում էլ արեց, նկատեց, որ խորհրդարանական դիվանագիտության կարևոր ուղղություններից մեկն էլ միջազգային փաստաթղթերի իրագործման ընթացքին հետևելն է: «Մեծ ծախսեր են լինում, տարբեր երկրներ գնում են պատվիրակություններ, պայմանագրեր են ստորագրում և այդ պայմանագրերը մնում են թղթի վրա»,- ասաց նա` նշելով, որ մեզանում նախկինում էլ, այսօր էլ նման դեպքեր տեղի են ունենում, և դրանց իրագործման հետևողականություն չի լինում:

Ամփոփելով խոսքը` արտակարգ և լիազոր դեսպանը նշեց. «Արտաքին քաղաքականությունն արտացոլում է պետության վարած քաղաքականությունը: Եթե պետությունը թերություններ ունի, եթե կառավարությունը չի կարողանում իր մակարդակի վրա մնալ, մեծ բաներ պահաջել դեսպաններից, նոնսենս է (անհեթեթություն): Եթե դրան ավելանում է այն, որ կադրերը դելիտանտ են, արդեն պետքէ ասել` No comment (առանց մեկնաբանության)»:

Հռիփսիմե Հովհաննիսյան