Պատմականորեն մենք ոչինչ չունենք զիջելու, Ադրբեջանի վերահսկողության տակ կան մեր տարածքները, բայց Հայաստանի վերահսկողության տակ չկան ադրբեջանական գյուղեր․ Էդիկ Մինասյան

ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետի դեկան, դոկտոր, պրոֆեսոր Էդիկ Մինասյանը Tert.am–ի հետ զրույցում անդրադարձել է Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանազատման խնդիրներին, պատմականորեն տարածքների պատկանելիությանը, սահմանամերձ համայնքների բնակիչներին զինելու և այլ հարցերին։ «Պատմականորեն մենք ոչինչ չունենք զիջելու։ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ կան մեր տարածքները, բայց Հայաստանի վերահսկողության տակ չկան ադրբեջանական գյուղեր»,–ասաց նա։

–Սահմանզատումը ինչպե՞ս պետք է իրականացվի, ի՞նչ վտանգներ եք տեսնում այս փուլում դելիմիտացիայի և դեմարկացիա իրականացնելու համար։

–Այսօրվա պայմաններում սահմանագծման մասին խոսելը և պարտվողական  հոգեբանություն ցուցաբերելը համարում եմ շատ վտանգավոր մեր ժողովրդի անվտանգության համար։ Այսօր ստացվում է, որ Ադրբեջանը թելադրողի դերում է, ինչ ուզում՝ անում է և վտանգում է մեր անվտանգությունը։ Ադրբեջանը պահանջում է զիջել այն գյուղերը, որտեղ թեկուզ մի քանի ադրբեջանցի է ապրել, իսկ արցախյան պատերազմի պարտությունը պարտվողի հոգեբանություն է առաջ բերել մեր ղեկավարության մոտ, որ համաձայնվում է իրենց առաջարկներին։ Առաջնային խնդիրն այն է, որ սահմանը պետք է կարողանալ պաշտպանել։ Ըստ էության՝ ադրբեջանցիները առանց որևէ խոչընդոտի մտնում են քո պետական սահմանը, քանի որ չունենք սահմանային պաշտպանություն, դա է ամենաողբերգական վիճակը։ Եթե մենք այսօր խոսում ենք Տավուշի յոթ գյուղեր զիջելու, Նոյեմբերյանից որոշ հատված զիջելու մասին, վաղը այլ բան ենք զիջելու, և այս ամենը տանելու է նրան, որ պանթյուրքիստական ծրագիրը նրանք դարձնում են իրականություն, որը խիստ վտանգավոր է մեր ժողովրդի համար։

–Նիկոլ Փաշինյանը երեկ հայտարարություն արեց, որ կան Սովետական Ադրբեջանին պատկանած տարածքներ, որոնք գտնվում են ՀՀ զինված ուժերի վերահսկողության տակ, ինպես և հակառակը, եթե գնանք պատմության խորքը, ի՞նչ տարածքների մասին է խոսքը և արդյոք կա՞ նման բան։

–Ես նման բան չեմ տեսնում այսօր, որ խորհրդային Ադրբեջանի գյուղերը մեր վերահսկողության տակ են։ Եթե դա վերաբերում է Նոյեմբերյանի գյուղերին, ապա որոշակի հատված կար, որով անցնում էր մեր սահմանագիծը, բայց դրանք սահմանային գյուղեր էին, որտեղ նաև ադրբեջանցիներ էին բնակվում, սակայն դրանք չի կարելի համարել ադրբեջանական։ 92–94 թվականի ազատագրական պատերազմի շրջանում այդ շրջանի գյուղերից շատերը ազատագրվեցին և մեր վերահսկողության տակ են, իսկ հիմա նրանք պահանջում են, որ անցնի իրենց վերահսկողության տակ։ Զիջման քաղաքականության արդյունքում մենք շարունակ կզիջենք տարածքներ և սրա վերջը չի երևում։ Ես զարմանում եմ նաև մեր ժողովրդի անտարբեր վերաբերմունքի վրա, երբ կոնկրետ տարածքների զիջման խնդիր է դրված, էլ ի՞նչ է պետք, որ ժողովուրդը ոտքի կանգնի։ Մենք հանձնելով կգանք մի փուլի, որ աստիճանաբար կկորցնենք մեր անկախ պետականությունը և այդ վտանգի առաջ ենք կանգնած, շատերը չեն մտահոգվում։ Պատմականորեն մենք ոչինչ չունենք զիջելու։ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ կան մեր տարածքները, բայց Հայաստանի վերահսկողության տակ չկան ադրբեջանական գյուղեր։

–Մենք ունե՞նք համապատասխան  ապացույցներ, փաստեր, որոնք թույլ են տալիս այդ սահմանազատումն իրականացնել այնպես, որ ոչինչ չզիջենք։

–Պատմական դասերը, թույլ տված սխալները պետք է հաշվի առնել, Խորհրդային տարիներին էլ զիջումներ արեցին՝ չմտածելով, որ դրանց հետևանքները կարող են ծանր լինել։ Խորհրդային իշխանության ժամանակ սահմանազատումներ չկային։

–Ի վերջո ի՞նչ են ասում պատմության դասերը։

–Դրանք ասում են, որ տարածքներ զիջել չի կարելի, մեկ սանտիմետր տարածք զիջելու դեպքում էլ դու պետք է պատասխան տաս ապագա սերունդներին։ Պետք է միասնական կանգնել, թույլ չտալ և պահել մեր տարածքները։ Մեր ղեկավարությունը պատմության դասերը հաշվի չի առնում, եթե հաշվի առներ դասերը, ապա կհասկանար, որ սեպտեմբերին պատահական չի սկսել 44-օրյա պատերազմը, նույն սցենարով հանձնվեց Շուշին, ինչպես Կարսը, շատ նմանություններ կան։ Այսօր առաջնահերթ պետք է լինի հզոր, հետևողական բանակ ստեղծելը, նրանց անհրաժեշտ տեխնիկայով, ռազմամթերքով ապահովելը, իսկ մենք տեսնում ենք պարտվողական քաղաքականություն։

–Մի կողմից սահմանամերձ համայնքի բնակիչներն ասում են՝ մեզ զենք տվեց, մյուս կողմից իշխանությունը նշում է, որ կրակոցի դեպքում կարող է տարածաշրջանային մեծ պատերազմ լինել, ո՞րն է լուծումը։

–Եթե զենք է տրվում բնակչին, նա գոնե կկարողանա իր հողը պաշտպանել։ Եթե թշնամին մտնում և զենք է պահում նրա վրա, նա եղանով, փոցխով պետք  է կռվի՞, դրա համար մանավանդ սահմանամերձ շրջաններում զենքը անհրաժեշտ է։ Գյուղացին իր տունը պետք է զենք ունենա, դու պետք է բանակ, սահմանային պաշտպանության ջոկատներ ունենաս, սահմանը պետք է պաշտպանել։

–Բայց մենք պատրա՞ստ ենք պատերազմի։

–Եթե պատերամի մենք պատրաստ չենք, ուրեմն մենք պետք է զիջե՞նք, բանակցություններ չկա՞ն, դիվանագիտություններ չկա՞ն։ Բացի այդ, այսօր մենք այսօր լավ զինվորներ ունենք, պետք է միասնություն ապահովել և պայքարել քո իրավունքների համար։

–Ինչպիսի՞ն կլինի Հայաստանի քարտեզը դելիմիտացիայի և դեմարկացիայից հետո։

–Եթե այս նույն ձևով շարունակվի շատ բարդ կլինի մեր քարտեզի հետ, անվտանգությունը վտանգված կլինի։ Եթե այս իշխանությունները մնաց, ապա շատ վատ հետևանքներ կլինի։ Այսօր գլխավոր խնդիրը սահմանները պաշտպանելն է։ Ես կարծում եմ, սա ավելի շուտ պայմանավորվածության արդյունք է։