Հայոց ցեղասպանության 97-ամյակին նվիրված միջոցառումներ են տեղի ունեցել աշխարհի բազմաթիվ երկրներում

Ապրիլի 24-ին Իտալիայի Սենատը` ի դեմս նախագահող Վանինո Կիտիի և սենատորներ Ալբերտինա Սոլիանիի, Ֆրանչեսկո Պարդիի, Լաուրա Ալլեգրինիի, հիշատակել է Հայոց ցեղասպանությունը` կոչ անելով քաղաքական համարժեք պատասխան տալ կատարված ողբերգությանը, քանի որ ժխտողականությունն այլևս անհանդուրժելի է: Ալեգրինին, մասնավորապես, հիշատակել է, որ Հայաստանի աշխարհագրական դիրքը և ներկայումս դեռևս լուծում չստացած ԼՂ հակամարտությունը լարվածության մեջ են պահում Հայաստանը, ով մեծապես կարևորում է ժողովրդավարությունը և Եվրոպայի հետ մոտ լինելը: Այս մասին հաղորդում է ՀՀ ԱԳՆ մամուլի ծառայությունը:

Իտալիայում ՀՀ դեսպանության հովանավորության ներքո Իտալիայի բազմաթիվ քաղաքներում տեղի են ունեցել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված միջոցառումներ:

Ապրիլի 13-ին և 14-ին համապատասխանաբար Թուրինում և Ավիլյանայում տեղի են ունեցել երկու տարբեր միջոցառումներ հետևյալ վերնագրերով. «Բառեր և երաժշտություն, որպեսզի չմոռացվի. Ի հիշատակ Հայոց Ցեղասպանության» և «Ելևեջներ Արարատից»: Իտալացի հասարակությանն են ներկայացվել հայ կոմպոզիտորների գործեր: Հանդիսություններին ներկա են եղել իտալացի քաղաքական գործիչներ:

Ապրիլի 22-ին Հռոմի Սուրբ Նիկողայոս հայկական եկեղեցում կազմակերպվել է Գյուրջիևի անվան ժողնվագարանների համույթի համերգը: Համերգին ներկա էին շուրջ 100 հոգի, այդ թվում` Իտալիայի քաղաքական գործիչներ, պետական պաշտոնյաներ, լրագրողներ, հայ համայնքի ներկայացուցիչներ:

Ապրիլի 24-ին Նեապոլի Սան Ֆրանչեսկո դի Պաոլա Թագավորական և Քահանայապետական մայր տաճարում պատարագ է մատուցվել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին և փոխանցվել է Իտալիայում ՀՀ դեսպան Ռուբեն Կարապետյանի ուղերձը: Պատարագից հետո կազմակերպվել է երթ դեպի Նեապոլի Նահատակների հրապարակ, որտեղ, ի հիշատակ Եղեռնի անմեղ զոհերի, զետեղվել է ծաղկեպսակ: Երթի ժամանակ բաժանվում էին տեղեկատվական բրոշյուրներ 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանության մասին:

Ապրիլի 24-ին Հռոմի Սուրբ Նիկողայոս հայկական եկեղեցում և Միլանի Հայ առաքելական եկեղեցում նույնպես պատարագներ են մատուցվել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին:

Ապրիլի 24-ին Կուզանո Միլանինո քաղաքում տեղի է ունեցել «Մեծ Եղեռն. 1915թ. Ցեղասպանություն» վերնագիրը կրող երեկույթը, որի ընթացքում կարդացվել է Ցեղասպանությանը նվիրված զեկույց, իսկ վերջինիս ավարտին ցուցադրվել է Անրի Վերնոյի «Մայրիկ » ֆիլմը:

Ապրիլի 27-ին Ռիետիում տեղի կունենա «Հիշողություն. Իրավունք թե առանձնաշնորհություն», որն արդեն իսկ հասարակական ու լրագրողական մեծ հետաքրքրություն է առաջացրել մի քանի շաբաթ առաջ Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչած իտալական քաղաքում:

Ապրիլի 24-ին Ստամբուլում ևս միջոցառումներ կազմակերպվեցին` նվիրված Հայոց ցեղասպանության զոհերի ոգեկոչմանը:

Թուրքիայի Մարդու իրավունքների միության Ստամբուլի մասնաճյուղի ցեղասպանության և խտրականության դեմ պայքարի հանձնաժողովը «Սուլթան Ահմեդ» հրապարակում գտնվող «Իսլամական արվեստի թանգարանի» առջև կազմակերպեց միջոցառում, որի մասնակիցներն ընթերցեցին Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին և Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսին հասցեագրված ուղերձը:

Նշենք, որ հիշյալ թանգարանը 1915 թվականին բանտ էր, ուր աքսորից առաջ պահվել էին հայ մտավորականները:

Ստամբուլի հայկական «Բալըքլը» գերեզմանոցում տեղի ունեցավ հավաք Հրանտ Դինքի գերեզմանի և 1895-1908թթ. հայկական ջարդերի զոհերին նվիրված հուշարձանի մոտ: Հավաքի ժամանակ ելույթով հանդես եկավ «Ակոս» շաբաթաթերթի խմբագրի տեղակալ Սարգիս Սերոբյանը:

Ստամբուլի Շիշլի թաղամասում գտնվող մեկ այլ հայկական գերեզմանատանը կազմակերպվեց արարողություն 2011թ. ապրիլի 24-ին, երկրի զորամասերից մեկում սպանված հայազգի զինվոր Սևակ Բալըկչըին տուրք մատուցելու նպատակով:

Երեկոյան Ստամբուլի Թաքսիմ հրապարակում երրորդ անգամ անընդմեջ, կազմակերպվեց Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված հիմնական միջոցառումը` նստացույցը, որի մասնակիցների թիվն աննախադեպ էր: Տեղական ԶԼՄ-ների տարբեր տվյալներով միջոցառմանը մասնակցում էին 3-5 հազար մարդ` մտավորականներ, գիտնականներ և արվեստագետներ, լրագրողներ: Ներկայացուցչության տվյալներով մասնակիցների թիվը կազմում էր մոտ երկու հազար: Մասնակիցները պարզել էին պաստառ, որի վրա տարբեր լեզուներով գրված էր` «Այս ցավը բոլորինս է», ինչպես նաև նահատակված հայ մտավորականների դիմանկարները:

Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված միջոցառումներ անցկացվեցին նաև Անկարայում:

 

Ապրիլի 24-ին Բեռլինում տեղի ունեցան Հայոց ցեղասպանության 97-ամյակին նվիրված միջոցառումներ:

Բեռլինի Լուիզենկիրխե եկեղեցում տեղի ունեցավ Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված հոգեհանգստի արարողություն, որը վարում էր ԳԴՀ-ում Հայ Առաքելական եկեղեցու առաջնորդ արքեպիսկոպոս Գ. Բեքչյանը։ Միջոցառմանը ելույթ ունեցան Հայ եկեղեցական և մշակութային համայնքի ատենապետ Պ. Տիքիճեանը, Պոտսդամի Լեփսիուսի տուն-թանգարանի ներկայացուցիչ Հ. Շուլցը։ Երգիչ Ա. Կիրակոսյանը և դաշնակահարուհի Ն. Շմալենբերգը կատարեցին Կոմիտասի ստեղծագործությունները:

Բեռլինի Ֆրանսիական տաճարում տեղի ունեցավ Ցեղասպանության 97-ամյակին նվիրված հուշ-երեկո, որին ներկա էին տարբեր ազգությունների բազմաթիվ հյուրեր, գիտնականներ, լրագրողներ, ԳԴՀ Բունդեսթագի և օտարերկրյա դեսպանությունների ներկայացուցիչներ։

Ելույթ ունեցան Բեռլինի Հայ համայնքի ատենապետ Վ. Ալյանակը, Մայնի Ֆրանկֆուրտի համալսարանի պրոֆեսոր Մ. Բրումլիքը, ովքեր դատապարտեցին Թուրքիայի Հայոց ցեղասպանության ժխտման քաղաքականությունը։

Միջոցառմանը ելույթ ունեցավ նաև ԳԴՀ-ում ՀՀ դեսպան Արմեն Մարտիրոսյանը: Երգչուհի Ն. Եղյանը և դաշնակահարուհի Ս.Շմեդինգ-Ֆարմասյանը կատարեցին Կոմիտասի և Բարսեղ Կանաչյանի ստեղծագործությունները: Աղավնի Վարդանյանի կյանքի և Ցեղասպանության տարիների հիշողությունները կարդաց գերմանացի դերասանուհի Է. Պետրին։


 

Ապրիլի 24-ի առավոտյան Փարիզի քաղաքապետարանում տեղի ունեցավ Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված բազմամարդ ընդունելություն: Հազարավոր փարիզահայերի առջեւ քաղաքապետարանի գլխավոր սյունազարդ սրահում ելույթներ ունեցան քաղաքապետ Բերտրան Դելանոեն, Ֆրանսահայ կազմակերպությունների համակարգող խորհրդի համանախագահները, ապա՝ Հայաստանի դեսպան Վիգեն Չիտեչյանը:

Կեսօրից հետո մատուցվեց հիշատակի պատարագ Փարիզի Հայ Առաքելական Հովհաննես-Մկրտիչ Մայր տաճարում:
Երեկոյան Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի հանդիսավոր արարողություն տեղի ունեցավ Փարիզի Հաղթական կամարի տակ: Ֆրանսիայի եւ Հայաստանի հիմների ներքո, որ կատարեց Ֆրանսիայի զինված ուժերի նվագախումբը, տրվեցին զինվորական պատիվներ: Հայաստանի դեսպան Վիգեն Չիտեչյանը եւ Ֆրանսիայի նախագահի անձնական ներկայացուցիչը բորբոքեցին Անհայտ Զինվորի շիրիմի հավերժական կրակը, տեղի ունեցավ տասնյակ ծաղկեպսակների զետեղման արարողություն, ֆրանսիացի պետական եւ քաղաքական գործիչներ, քաղաքապետեր, բարձրաստիճան զինվորականներ, ինչպես նաեւ հազարավոր ֆրանսահայեր լուռ հարգանքի տուրք մատուցեցին Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին:

Այնուհետեւ բազմամարդ հավաքը տեղափոխվեց Կոմիտասի հուշարձանի մոտ, որին, ի նշան Հայաստանի եւ ֆրանսահայերի հետ համերաշխության, մասնակցում էին եւ ելույթներով հանդես եկան Ֆրանսիայի նախագահ Նիկոլա Սարկոզին եւ Ֆրանսիայի նախագահության թեկնածու Ֆրանսուա Օլանդը։

Ֆրանսիայի Հանրապետական գվարդիայի զինվորական պատիվների եւ Հայաստանի ու Ֆրանսիայի օրհներգերի ուղեկցությամբ պետության ղեկավարը ծաղկեպսակ զետեղեց Կոմիտասի հուշարձանին։



 

Ապրիլի 24-ին Լիտվայում ՀՀ դեսպանությունը` ՀՀ մշակույթի նախարարության հովանավորությամբ և «100 համերգ Հայոց ցեղասպանության նահատակների հիշատակին» ծրագրի շրջանակներում, Վիլնյուսի Կոնգրես համերգային դահլիճում կազմակերպել էր համերգ` նվիրված Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակին: Միջոցառումը կազմակերպվել էր Լիտվայի Պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի դիրիժոր Կարեն Դուրգարյանի, սոպրանո Հասմիկ Գրիգորյանի, դաշնակահար Արմեն Բաբախանյանի և բարիտոն Գևորգ Հակոբյանի մասնակցությամբ:

Համերգի սկզբին իր ելույթում Լիտվայում ՀՀ դեսպան Արա Այվազյանը, գնահատելով 2005թ. Լիտվայի Սեյմասի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման փաստը, վստահություն հայտնեց, որ պատմական արդարության և մարդու իրավունքների համամարդկային արժեքներն ի վերջո կգերադասեն քաղաքական նպատակահարմարության, տնտեսական շահերի և ընտրովի հիշողության անցողիկ առաջնայնությունը:

Համերգին հնչեցին Պուսկունիգիսի «Հասմիկ պավանա» և Կոմիտասի «Կռունկ» ստեղծագործությունները, Դվարիոնասի «Դալիա», Վերդիի «Օթելլո», Չուխաջյանի «Արշակ Երկրորդ», Տիգրանյանի «Անուշ», օպերաների հատվածները, ինչպես նաև Բաբաջանյանի «Հերոսական բալլադը»:

Երեկոյին ներկա էին Լիտվայի կառավարության անդամներ, Սեյմասի պատգամավորներ, տարբեր գերատեսչությունների ներկայացուցիչներ, Լիտվայի արվեստի ականավոր գործիչներ, ակադեմիական և լրագրողական շրջանակների, Վիլնյուսում հավատարմագրված դիվանագիտական կորպուսի և Լիտվայի, Լատվիայի և Էստոնիայի հայ համայնքների ներկայացուցիչներ:




Հայոց ցեղասպանության 97-րդ տարելիցի հիշատակի և ոգեկոչման արարողությունների մեկնարկը Եգիպտոսի մայրաքաղաք Կահիրեում տրվեց ապրիլի 24-ի երեկոյան: Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում մատուցվեց սուրբ պատարագ և հոգեհանգիստ, որը կատարեց Եգիպտահայոց թեմի առաջնորդ Աշոտ եպիսկոպոս Մնացականյանը: Հոգևոր հանդիսությանը հետևեց եկեղեցու բակում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված խաչքարին ծաղկեպսակի տեղադրման արարողությունը, որին ներկա էին Եգիպտոսում ՀՀ դեսպան Արմեն Մելքոնյանը, դեսպանության աշխատակազմը, համայնքային կազմակերպությունների ղեկավարներ, հայ համայնքի բազմաթիվ ներկայացուցիչներ:

Երեկոյան Հելիոպոլիսի Հուսաբեր հայկական ակումբում տեղի ունեցավ «Արտույտների ագարակը» ֆիլմի ցուցադրությունը:
Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված սուրբ պատարագ և հոգեհանգստի արարողություն է մատուցվել նաև Ալեքսանդրիայի Սուրբ Պողոս-Պետրոս եկեղեցում:

Նույն օրը եգիպտական "ON TV Life" արբանյակային հեռուստակայանով Հայոց ցեղասպանության մասին հատուկ հաղորդում է հեռարձակվել` հայտնի հայագետ, ցեղասպանագետ պրոֆ. Մոհամեդ Ռեֆաթ ալ-Իմամի մասնակցությամբ:

Հայոց ցեղասպանության հիշատակի օրը` ապրիլի 24-ին, Բուլղարիայում ՀՀ դեսպան Արսեն Սհոյանը, Հայ առաքելական եկեղեցու տեղապահ Տեր Աբգար Հովակիմյանը, թեմական խորհրդի նախագահը, դեսպանության անձնակազմը, Սոֆիայի եկեղեցական և թեմական խորհրդի անդամները, ինչպես նաև բոլոր հայկական կրթամշակութային, երիտասարդական, բարեգործական և հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող ցուցապաստառներով, երեկոյան երթով Սոֆիայի հայկական եկեղեցուց շարժվեցին դեպի «Երևանյան» պուրակում տեղադրված Հայկական խաչքարը:

Խաչքարի մոտ սկսվեց Հայոց Մեծ Եղեռնի 97-րդ տարելիցին նվիրված սգո հանրահավաքը: Տեղի ունեցավ լռության րոպե, պսակադրման արարողություն, մոմավառություն, ելույթ ունեցավ Սոֆիայի հայկական պարային համույթը:

Հանրահավաքին ելույթներով հանդես եկան ԲՀ-ում ՀՀ դեսպան Արսեն Սհոյանը, «Երևան» թերթի գլխավոր խմբագիր, Բուլղարիայի Հայ Դատի հանձնախմբի անդամ Վարդանուշ Թոփաքբաշյանը, որը ներկայացրեց Եվրոպայի Խորհրդարանի պատգամավոր Անդրեյ Կովաչևի ուղերձը, ելույթ ունեցավ նաև ՎՄՌՕ /Ներքին մակեդոնական հեղափոխական կազմակերպություն/ կուսակցության փոխնախագահ և քաղաքապետարանի ավագանու անդամ Անգել Ջամբազսկին:

Հանրահավաքին ներկա էին ԲՀ ԲԺԺ պատգամավորներ, Սրբ. Կլիմենտ Օրհրդսկի համալսարանի արևելյան լեզուների ֆակուլտետի հայագիտական բաժնի դասախոսներ և ուսանողներ, Սոֆիայում գործող բուլղարահայ ազգային մարմինների, կրթամշակութային և այլ կազմակերպությունների, ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչներ, մտավորականներ և գործարարներ: Նույն օրը Բուլղարիայի բոլոր գործող հայկական եկեղեցիներում տեղի ունեցան պատարագներ և մատուցվեցին հոգեհանգստյան արարողություններ:

Ապրիլի 24-ին Պլովդիվ, Վառնա, Բուրգաս, Սիլիստրա, Շումեն Յամբոլ, Ռուսե, Ստառա-Զագոռա հայաշատ քաղաքներում նույնպես տեղի են ունեցել բազմամարդ երթեր, որոնց մասնակցել են ոչ միայն հայեր, այլ նաև բուլղար համախոհներ, ինչպես նաև պետական կառույցների ներկայացուցիչներ:

Բաթումիում շարունակվում են «Հիշել ցեղասպանությունը» խորագրով` Մեծ Եղեռնի հիշատակման օրերի միջոցառումները:
Ապրիլի 23-ին Մեծ Եղեռնի 97-րդ տարեդարձի կապակցությամբ Բաթումիի «Սուրբ Փրկիչ» եկեղեցում հոգևոր հովիվ Տեր Արարատ Գումբալյանի գլխավորությամբ տեղի ունեցավ հոգեհանգստի արարողություն, որի ավարտին եկեղեցու առջև դրված խաչքար-հուշարձանի մոտ «Մեր ապագան» երիտասարդական կազմակերպության անդամները կազմակերպեցին մոմավառության արարողություն:

Ապրիլի 24-ին Բաթումիի «Սուրբ Փրկիչ» եկեղեցում կայացավ 20-րդ դարի առաջին Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված սուրբ պատարագ, որից հետո խաչքար-հուշարձանին ծաղկեպսակներ և ծաղիկներ դրվեցին Բաթումիում ՀՀ գլխավոր հյուպատոսության, Աջարիայի հայ համայնքային կազմակերպությունների, ներկաների կողմից:

Արարողության ընթացքում ելույթ ունեցողները` Բաթումում ՀՀ գլխավոր հյուպատոս Գարիկ Իսրայելյանը, «Սուրբ Փրկիչ» եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Արարատ Գումբալյանը և բազմաթիվ աջարահայեր մեկ անգամ ևս շեշտեցին Ցեղասպանության դատապարտման և թուրքական ժխտողականության դեմ պայքարի կարևորությունը:

Նույն օրը Բաթումիի «Բարեկամության տանը» տեղի ունեցավ Ցեղասպանության մասին պատմող վավերագրական ժապավենի ցուցադրություն, որին ներկա էին տեղի համայնքային կազմակերպությունների բազմաթիվ ներկայացուցիչներ

Ապրիլի 24-ին Հալեպում տեղի ունեցավ 1915 թ. Հայոց մեծ եղեռնի զոհերի հիշատակին նվիրված միջոցառումների մի ամբողջ շարք՝ կազմակերպված Սիրիայի հայկական երեք համայնքների և հայկական տարբեր միությունների կողմից:

Հալեպահայությունը` որպես կատարված ոճրագործության դեմ բողոքի յուրահատուկ ձև, համայնքի պատմության մեջ առաջին անգամ բացահայտ կերպով դեռևս ապրիլի 23-ի երեկոյան ժամերից զանգվածաբար հայկական խանութների վրա փակցրեց ցուցանակներ «Խանութը փակ է` ի հիշատակ 1915 թ. Հայոց եղեռնի զոհերի» բովանդակությամբ` միևնույն ժամանակ դրանով իսկ իր հարգանքի տուրքը մատուցելով Հայոց Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակին:

Ապրիլի 24-ի վաղ առավոտից Հայ առաքելական եկեղեցու կողմից Գերաշնորհ Տ. Շահան Արք. Սարգսյանի գլխավորությամբ մատուցվեց ոգեկոչման և հոգեհանգստի պատարագ՝ սբ. Նահատակաց եկեղեցում, որին հետևեց 1915 թ. զոհերի հուշարձանին պսակի զետեղման արարողությունը Հալեպի երեք հայ համայնքապետերի, Հալեպում ՀՀ գլխավոր հյուպատոսի, ինչպես նաև հայկական բոլոր մշակութային, բարեսիրական, մարզական միությունների ու ընկերակցությունների մասնակցությամբ:

Կազմակերպված միջոցառումների շարքում էր «Երկրից բերված մասունքներ» խորագրով ցուցահանդեսը, որին ներկայացված էին հայրենիքից բերված կենցաղային իրեր, վավերաթղթեր, լուսանկարներ, տպագիր մամուլի ու գրքերի նմուշներ և այլ իրեր: Ցուցահանդեսը հեռարձակվեց նաև Սիրիայի պետական հեռուստաընկերությամբ:

Երեկոյան միջոցառումն եզրափակեց ապրիլի 24-ի միջոցառումների շարքը: Միջոցառման գեղարվեստական բաժնին հետևեցին Հալեպում ՀՀ գլխավոր հյուպատոսի՝ Կարեն Գրիգորյանի, այնուհետև Հայ առաքելական եկեղեցու առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Շահան Արք. Սարգիսյանի խոսքը՝ նվիրված 1915 թ. Հայոց Մեծ Եղեռնի թեմային: