ՀՀ դրամը 20 տարեկան է. ռուբլին դարձավ զինամթերք ու հաղթանակներ ունեցանք ռազմաճակատում. Հ. Բագրատյանը դրամի ներդրման մասին

10:44 • 23.11.13

Հայաստանի ազգային արժույթը՝ դրամը, արդեն 20 տարեկան է: 1993թ. նոյեմբերի 23-ին ՀՀ դրամը մտավ գործառության մեջ՝ փոխարինելով ռուբլուն: Այս կապակցությամբ էլ Tert.am-ը զրուցեց այդ ժամանակվա ՀՀ վարչապետ Հրանտ Բագրատյանի հետ։ «Բոլոր դեպքերում դրամի առկայությունը ես շատ կարևոր եմ համարում, այն անկախության ատրիբուտ է: Ճգնաժամը ցույց տվեց, թե այն պետությունները, որոնք դրամը պահպանել էին՝ Լեհաստանը, Շվեդիան, Չեխիան, նրանք խուսափեցին տնտեսական անկումից: Ժամանակակից գլոբալ աշխարհում չկա գլոբալ վալյուտա, կա ազգային վալյուտա: Այդ պայմաններում ճիշտ է ազգային վալյուտա ունենալը»,-ասաց Հ. Բագրատյանը:

 

-Պատմեք խնդրեմ, դրամի ներդրման պատմությունը:

 


-Դրամի ներդրումը կատարվել է Գերագույն խորհրդի կողմից, որովհետև մինչ այդ՝ 1993թ, օգոստոսի 26-ը, Հայաստանը ռուբլու գոտում էր, և այն օգտագործում էր որպես վճարամիջոց: Օգոստոսի 26-ին Ռուսաստանը հայտարարեց նոր ռուբլու մասին: Նախկին վարչապետներից մեկի օրոք, խոսքը Գագիկ Հարությունյանի մասին է, դրամը՝ լումաներով հանդերձ, գնել էինք, լեհական կողմին պատվիրել էինք, և այդ ամբողջ քանակությունը տեղափոխվել էր Հայաստան: 1993թ հունվար-հոկտեմբեր ամիսների դրությամբ, Հայաստանը ԱՊՀ-ում լավագույն տնտեսական ցուցանիշն ուներ։ Ես կառավարությունն ընդունեցի փետրվարի վերջին, խայտառակ անկումից հետո։ Մարտից սկսեցինք աճ ունենալ: Մենք հույս ունեինք, որ 1993-ը 1992-ի համեմատ տնտեսական աճով կավարտենք և առաջինը կլինենք ԱՊՀ երկրներում: Մենք կապնվեցինք Մոսկվայի հետ, ճշտելու, թե ինչ է նշանակում այդ նոր ռուբլին, մեզ պատասխանեցին, որ այդ նոր ռուբլուց կտրամադրեն միայն այն երկրներին, որոնք իրենց՝ Ռուսաստանի կարծիքով, պետք է մտնեն ինչ-որ տնտեսական միության մեջ: Նաև ասացին, որ այդ պահին միակ թեկնածուն Տաջիկստանն է: Վիճակն այդպես շարունակեց մնալ մինչև հոկտեմբերի վերջը, հոկտեմբերին արդեն օգոստոսի 26-ի ռուբլուց ինչ-որ քանակ տվեցին: Հոկտեմբերի 18-ին, նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ միասին հանդիպեցինք ՌԴ կառավարության ընդլայնված կազմի հետ: Նրանք մեզ հստակ հայտարարեցին, որ շատ անհավանական է, որ Հայաստանին ռուբլի տան: Պետք է ասեմ, որ մինչև 1993-ի ամռանը, արժույթի միջազգային հիմնադրամը նույնպես պնդում էր, որ մենք ազգային դրամի չանցնենք: Հոկտեմբերի 18-ին վերադարձանք Մոսկվայից և դիմեցինք Գերագույն խորհուրդ, ասելով, որ կառավարությունը գտնում է, որ պետք է լինի դրամը: Այն ժամանակ մենք դեռ չունեինք Կենտրոնական բանկի մասին լուրջ օրենք (կիսատ-պռատ մի օրենք, կարծեմ, ընդունել էինք 1992թ ապրիլին): Միևնույն ժամանակ կառավարությունը նախաձեռնեց և ներկայացրեց Կենտրոնական բանկի մասին նոր օրենքը: Գերագույն խորհուրդը խորհրդակցեց և որոշում կայացրեց, որ պետք է դրամը մտնի: Դրամի ներդնելու ամբողջ գործառույթը հանձնվեց Գերագույն խորհրդի հանձնաժողովին՝ Տիգրան Սարգսյան, Լևոն Բարխուդարյան և Իսահակ Իսահակյան:

 


-Իսկ կառավարությունն ի՞նչ արեց այդ ժամանակ, ինչպե՞ս վերջապես ներդրվեց դրամը:

 


-Երբ դրամը ներդրվեց, Տիգրան Սարգսյանի որոշումն էր՝ ներդնել 1/14,5 հարաբերությամբ, իսկ կառավարությունն առաջարկում էր ներդնել 1/40 հարաբերությամբ: Ներդնելուց հետո դրամն արժեզրկվել է 20 անգամ, եթե մեր տարբերակն ընդունվեր, ապա կարժեզրկվեր 5 անգամ: Տիգրան Սարգսյանն ահից ընդհանրապես Գերագույն խորհրդում չէր էլ երևում: Երբ ներդրումից ընդամենը 10 օր հետո վիճակը աղետալի էր, կառավարությունը դիմեց ԳԽ, որ վտանգ կա ընդհանրապես հանրապետությունը կորցնելու, առաջարկեց, որ դրամի կառավարման բոլոր գործառույթները տան կառավարությանը, մինչև կառավարությունը կարգի կգցի և կարճ ժամկետում կհանձնի ԿԲ-ին: ԳԽ-ն այդ օրենքը չընդունեց, բայց դե ֆակտո այդ լիազորությունները կառավարությունը ստացավ: Այդ ժամանակ արդեն կառավարության իրավասություններով արագորեն բացեցինք մի քանի բորսա, սահմանեցինք շուկայական կուրս, հրաժարվեցինք 1/14 «ֆիքսված» կուրսից։ Այդ ժամանակվանից սկսած միշտ մտածում եմ, որ կան մարդիկ, որոնք լավ փչացնելու վարպետ են: 1993-ին համարվում էինք առաջին թեկնածուն, որ կունենա տնտեսական աճ: Դժբախտաբար, փետրվարից մինչև հոկտեմբեր ամիսը ես աճ եմ ունեցել, բայց դրամի այս ձևով ներմուծումը ամեն ինչ խառնեց իրար, իսկ 1994-ին արդեն ապահովեցինք տնտեսական աճ՝ առաջինը ԱՊՀ տարածքում:

 


-Դերասան Վարդան Պետրոսյանն ասում էր՝ «Միայն հայերը կարող են դրամի անունը դնել դրամ, ոնց որ փղինը՝ փիղ, մարդունը՝ մարդ: Նա օրինակ բերելով ասել էր, թե ոնց որ երեխա ծնվի, ու անունը դնես Բագրատյան Երեխա Հրանտի»:

 


-Չստացված հումոր է. հումորն էլ պետք է որակ ունենա: Պետք է խորանալ դրամ բառի ծագման, էթիմոլոգիայի մեջ: Պարզապես փող է նշանակում։ Տենգե բառը նշանակում է դենգի՝ փող։ Ռուփին, որն օգտագործվում է 7 երկրներում նշանակում է արծաթյա մետաղադրամ (սանսկրիտ)։ Դոլարը, որն օգտագործվում է 9 երկրներում նույն taler բառն է։ Հրիվնա բառը քաշի միավոր է։ Այնպես որ «դրամ» ՝ շատ նորմալ է։ Տեր-Պետրոսյանը հուշեց։ Եվ բավականին ճիշտ առաջարկ էր, նա հրաշալի լեզվաբան է: Դրամ բառը հայկական բառ չէ, դրախմ բառն է, եթե խորանում ենք, հայերենում, իբրև հնդեվրոպական լեզու, շատ բառեր գալիս են հին հնդկական լեզուներից:

 


-Վարդան Պետրոսյանն ասում էր նաև, թե «էն ժամանակ դրամը դրամա էր ապրում, լուման՝ ողբերգություն, որովհետև ոչ ոք լումա չտեսավ: Ինչո՞ւ: Լուման պետք չէ՞ր ոչ մեկին:

 


-Արդեն ասացի, եթե դրամը 20 անգամ արժեզրկվում է, լուման իմաստն արդեն կորցնում է:

 


-Տիգրան Սարգսյանի կողմից դրամի արժևորման քաղաքականությունն ի՞նչ տվեց:

 


-Բացարձակապես ոչինչ: Հերն անիծեց մեր տնտեսության: Անդրկովկասում մենք առաջինն ենք եղել 1995-ին, 1996-ին, բայց երբ 2002-ից սկսեց դրամն արժևորել, Անդրկովկասում մինչև 2008թ-ն մենք դարձանք վերջինը բոլոր ցուցանիշներով:

 


-Դրամի ներդրման ժամանակ ի՞նչ կարելի էր գնել 5000 դրամով, և ի՞նչ կարելի է գնել այսօր:

 


-Եթե ներդրման սկիզբը չվերցնենք որպես օրինակ, այլ ընդամենը մեկ ամիս հետո, այսինքն՝ 1993թ դեկտեմբերի 23-ը, ապա այդ ժամանակ 5000 դրամով կարող էինք գնել 50 լիտր բենզին: Այսօր 5000 դրամով կարող ենք գնել 10 լիտր բենզին: Այն ժամանակ նույն գումարով կարելի էր գնել 6,5 կգ պանիր, այսօր նույն գումարով կարող ենք գնել 2 կգ պանիր. 1993-ին 5000 դրամով կարող էինք գնել 100 կգ կարտոֆիլ, իսկ այսօր կարող ենք գնել 25 կգ: Այդ ժամանակ 5000 դրամ կենսաթոշակ ստացողը հատուկ էր։ Այսօր մասսայաբար այն 32000 դրամ է, բայց ինչպես տեսնում եք, անգամներով էլ գներն են աճել, այսինքն թոշակներն, ըստ էության, չեն փոխվել:

 


-Որոշ մարդիկ պնդում են, թե մենք դրամն ուշացրել ենք, ուշացման պատճառով բավական շատ ռուբլի է մտել Հայաստան, դրա պատճառով էլ դրամն արժեզրկվեց: Այդ վարկածը կարծեք թե Տիգրան Սարգսյանն էլ է առաջ քաշում:

 


-Ես դա կտրականապես ժխտում եմ: Ճիշտ հակառակն է։ Երբ ռուբլիները հավաքեցինք, Կենտրոնական բանկի նախագահ Իսահակ Իսահակյանը տեղյակ է պահել կառավարությանը և պաշտոնապես զեկուցել է ՀՀ նախագահին, թե, ի վերջո, փոխված ռուբլիներն ավելի քիչ են, քան ՀՀ ԿԲ-ն երբևիցե ստացել էր: Այսինքն՝ ռուբլիները դուրս էին եկել Հայաստանից և, ինչպես և ենթադրում էինք, դարձել էին նյութական արժեքներ, զենք ու զինամթերք և մտել էին Հայաստան։ Հենց այդ շրջանում սկսվեցին մասսայական հաղթանակները ռազմաճակատում։

 

 

 

 

Լուրեր Հայաստանից - Թերթ.am

ԼՐԱՀՈՍ

ՕՐՎԱ ԿԱՐԵՎՈՐ

Տեսանյութեր

20:37 • 27.11.24

Փաշինյանը թիմին մեսիջ հղեց, որ իր և ընտանիքի անվտանգության երաշխիքներ ստացել է դրսից, թիմն էլ ինքն իր համար պետք է ստանա․ Հակոբ Բադալյան

17:29 • 26.11.24

Դեղերի համար մրցունակ գնագոյացո՞ւմ եք ապահովելու, ի՞նչ համակարգ եք դնելու, որ գներն իջնեն. Հրայր Թովմասյան

15:12 • 26.11.24

Ռիսկայնությունը մեծ է, որ վարկային այս գումարները ծախսվելու են բյուջեի ընթացիկ ծախսերը փակելու համար․Հրայր Թովմասյան

14:35 • 26.11.24

Դուք սայլը ձիուց առաջ եք դրել․ համաձայնագրով 9 մլն 270,000 եվրո վերցրել եք և ասում եք՝ հետո օրենքը կընդունենք, կծախսենք, գուցե նույն տրամաբանությամբ էլ բանակցվել է. Հրայր Թովմասյան

20:38 • 25.11.24

Իշխանությունն ապամոնտաժում է 3-րդ հանրապետությունը, 4-րդը կարող է կոչվել «Արևմտյան Ադրբեջան» կամ հայ-ադրբեջանական. Արման Աբովյան

11:14 • 25.11.24

Կենսաթոշակային ֆոնդի ծավալը հասել է 1 տրիլիոնի, մասնակիցները 525,000-ից ավելին են․ ԿԲ փոխնախագահ

23:54 • 22.11.24

Երևանը կհրաժարվի Բաքվի դեմ հայցերից, եթե կնքվի խաղաղության պայմանագիրը. Փաշինյան

23:52 • 22.11.24

Մանդատները դնելու խնդրանքով դիմել եմ Զեյնալյանին և Աղազարյանին, հուսով եմ Աղազարյանը ևս անարձագանք չի թողնի․ Փաշինյան

23:50 • 22.11.24

SMS` գրավոր տեքստով եմ խնդրել հրաժարական տալ պաշտոնյաներին, բայց ոչ ուշ երեկոյան. Փաշինյան

23:10 • 22.11.24

Կադրային վերջին փոփոխությունները ոչ թե կոնֆլիկտային են, այլ աշխատանքային են․ Փաշինյան

21:16 • 22.11.24

Փաշինյանը հող է նախապատրաստում իշխանությունը Աննա Հակոբյանին փոխանցելու համար, եթե դրսից ճնշումներ լինեն․ Հայկ Նահապետյան

12:29 • 21.11.24

Ինչո՞ւ մանկապարտեզը հոկտեմբերին չի բացվել, ստացվում է՝ սո՞ւտ եմ ասել. զգուշացնում եմ՝ մեկը չխախտի ժամկետը․ Փաշինյան

12:12 • 21.11.24

Մայթով քայլում ես, տեսնում 61 թվի «ԳԱԶ 66»-ի «ռամա» է դրված պապուց հիշատակ, տարե՛ք ձեր տուն, պատից կախեք. Նիկոլ Փաշինյան

11:05 • 21.11.24

Վահե Ղազարյանի հետ մանկությունից ընկերներ ենք, դա շատ հարցերում օգնել է, երբեմն՝ խանգարել․ Փաշինյան

21:03 • 20.11.24

Չենք սպասում 2026-ի ընտրություններին, ամեն բան անելու ենք, որ իշխանափոխությունը լինի մինչև այդ. Աննա Գրիգորյան

20:33 • 19.11.24

Վաղ թե ուշ Փաշինյանը կարմիր աստղով «պիլոտկա է» հագնելու, մոտ է այդ ժամանակը․ Հայկ Մամիջանյան

18:50 • 19.11.24

ԱրարատԲանկը` «Իմ անտառ Հայաստան»-ի կողքին․ Ազնավուրի անվան անտառ է հիմնվելու (տեսանյութ)

15:03 • 19.11.24

Սուբսիդիայի տոկոսը պահպանելով հնարավորինս նվազ՝ կավելացնենք քաղաքապետարանի եկամուտները. Ավինյան

14:07 • 19.11.24

«Ո՛չ 300 դրամներին»․ «Մայր Հայաստանը» Երևանի ավագանու նիստի ժամանակ ակցիա իրականացրեց

12:49 • 19.11.24

Մինչև 7 տարեկան երեխաները տրանսպորտով կերթևեկեն անվճար, թոշակառուները՝ 30% զեղչով. փոխքաղաքապետ

15:40 • 18.11.24

«Նոմա» ռեստորանը ներկայանում է նորովի. այն կընդունի իր հյուրերին նաև ձմռան ամիսներին

12:44 • 18.11.24

Այն, որ պաշտոնանկությունների մասին դուք գիշերն եք իմացել ու գրել, դա չի նշանակում, որ այդ գործընթացները տեղի են ունեցել գիշերը. Վահագն Ալեքսանյան

12:27 • 18.11.24

Հովիկ Աղազարյանի մասով կա հարուցված կարգապահական վարույթ, որը կունենա հետևանք. Վահագն Ալեքսանյան

12:18 • 18.11.24

Սափրվելը հետևանքներ էր ունենալու. մի՛ ափսոսացեք, շատ բան չենք կորցրել. Աղվան Վարդանյանը՝ պաշտոնանկությունների մասին

12:05 • 18.11.24

Այդ պաշտոնանկությունները դիտարկում եմ նախընտրական տրամադրությունների ներքո. Տիգրան Աբրահամյան

11:55 • 18.11.24

Օպերայի տարածքի շինությունները քանդելու ենք ու ստանանք կանաչ տարածք՝ մարդկանց օգտագործման համար. քաղաքապետ

11:54 • 18.11.24

Մենք մեր պահանջներում ավելի խիստ ենք լինելու, չենք հանդուրժելու անորակ սննդի մատակարարում մեր մանկապարտեզներ. Ավինյան

17:39 • 15.11.24

Վերելակը կանչեք՝ չի գա, գալիս մեծ-մեծ խոսում եք. Կոնջորյանը՝ ընդդիմությանը

16:18 • 15.11.24

Մե՞նք ենք «Հոկտեմբերի 27»-ի շահառուն, թե Անդրանիկ Քոչարյանը, որ այդ խառը վիճակում պաշտոնյաների ցանկ էր ներկայացնում, մեկն էլ ինքն էր. Քրիստինե Վարդանյան

13:21 • 15.11.24

Սասուն Միքայելյանի որդին այնքան լավ քաղաքապետ է, որ ասում են՝ «Սևակը Հրազդանի հետ է ամուսնացել»․ Անդրանիկ Քոչարյան

12:46 • 15.11.24

Կիրանցում անասունը սահմանն անցնու՞մ է. Փաշինյանը՝ Տավուշի մարզպետին

12:16 • 15.11.24

Ո՞վ է ում ձեռք առնում, ուզում եմ հասկանամ, ես «քյասիբի ռադիո» չեմ․ Փաշինյանն՝ իրավապահներին

12:05 • 15.11.24

Ոստիկանության զորքերը կենտրոնացված են Երևանում, այնպես կանենք, որ մարզերում էլ խնդիր չլինի. Փաշինյան

11:04 • 15.11.24

Դուք ոչ միայն Փաշինյանի, այլ Զավենիչի երկրպագուն եք. Խամոյանը՝ ՀԾԿՀ նախագահի թեկնածուին

15:48 • 14.11.24

Պարոն Աղազարյան Հովիկին ոչ ոք չի դատապարտի, որովհետև կառավարությունը չի ձախողվի. Աղազարյան

13:52 • 14.11.24

Կարդացի Անկախության հռչակագիրն ու սարսափելի եզրահանգման եկա՝ ՀՀ-ն չի կարող գոյություն ունենալ. Նիկոլ Փաշինյան

13:20 • 14.11.24

Բանակը մի՛ սրբագործեք, ասում են՝ մեր զինվորի ցավը տանեմ, դուրս կգա Մադագասկար․ Փաշինյան

12:34 • 14.11.24

Այսօրվա մեր հավաքական սոցիալ-հոգեբանությունն ու սոցիալ-մտածողությունն ապապետական է․ Փաշինյան

11:50 • 14.11.24

Աղազարյա՛ն, ջանդ յուղի, քո գլխին են սարքում, ա՛յ ընկեր, դու էլ ես նախկին դաշնակցական. Արթուր Խաչատրյան

11:21 • 14.11.24

Դուք Թուրքիային ու Ադրբեջանին՝ մեր անվտանգության երաշխավոր դարձնելը փաթեթավորել եք իրական Հայաստանի ներքո, որը շատ այլանդակ տեսք ունի. Քրիստինե Վարդանյան

Տեսնել բոլորը

Ամենից շատ կարդացված նյութեր Այսօր Երեկ Շաբաթվա

Տնտեսություն

Գիտություն/տեխնիկա

Մշակույթ

Սպորտ

Իրադարձային

Մամուլի տեսություն

Քաղաքականություն

Իրավունք

Ժամանց