Սովետահայ բրենդներ՝ «Մասիս», «Լյուքս» կոշիկի ֆաբրիկաներ կամ պլանային տնտեսության ուրվականը Հայաստանում

Սպիտակում արտադրվող հայկական տրիկոտաժ, լեգենդար «Մասիս» և «Լյուքս» ֆաբրիկաների կոշկեղեն, հաստոցաշինություն և մեքենաշինություն. բոլոր այս հայկական բրենդները, «Հայաստանի ապրանք արտադրողների միության» նախագահ Վազգեն Սաֆարյանի գնահատմամբ, պետք է վերականգնենք և իրացնենք Մաքսային միության անդամ երկրների շուկաներ:

«Մասիս» և «Լյուքս» ֆաբրիկաների կոշկեղեն, հաստոցաշինություն

Tert.am-ի հետ զրույցում Վազգեն Սաֆարյանը, ով այս ամենը չի համարում ինչ-որ չափով միֆ՝ «հայկական մոլիբդենի» ու ծիրանի կողքին, ասաց. «Ես ասում եմ այն, ինչ եղել է: Մարդիկ Փարիզից Սպիտակի տրիկոտաժ են առել բերել: Մենք էդպիսի արտադրանք ենք ունեցել, իսկ, որ ասում են՝ մենք չենք կարող ապրանք արտադրել, դրանք բոլորը հերյուրանքներ են ու սեփական երկիրը արհամարհելու հերթական փորձ: Հայաստանի արդյունաբերությունը մեր ՀՆԱ-ում կազմել է 66- 67 տոկոս: Իսկ այսօր մեր արդյունաբերությունը մոտենում է 20 տոկոսի»:

Ըստ նրա՝ Հայաստանում մեքենաշինությունը համախառն ներքին արդյունքի 28 տոկոսն է կազմել: «Ձեր ասած այդ փակ երկրում, մեր «Արմենմոթոր» գործարանը, որը ժամանակին կոչվում էր «Էլեկտրաշարժիչների գործարան», 90 երկիր էր ուղարկում իր շարժիչները: Հիմա «փակ երկիրը» ո՞նց հասկանանք, եթե մենք հայկական ապրանքները 120-ից ավելի երկրներ էինք արտահանում, սոցիալիստական «լագերի» երկրները 17-ն էին, բա էն մնացածը որտե՞ղ էին: Այդ շարժիչները նաև Ճապոնիա էին արտահանվում: Մոսկվայում մեր կոշիկների համար հերթեր էին գոյանում, ընդ որում՝ դեռ մեքենան Հայաստանից դուրս չեկած, այնտեղ արդեն հերթեր էին»,- ասաց Վազգեն Սաֆարյանը:

Այսօր նա արդեն նոր իրավիճակ է արձանագրում մեր տնտեսության կառավարման մոդելում. Կառավարությունն այսօր գիտակցում է պետություն-մասնավոր հատված գործընկերության անհրաժեշտությունը, և դա դարձել է որպես գործիքակազմ:

Ըստ նրա, եթե այդպես չլիներ, ապա այսօր Կառավարությունը արդյունաբերությանը էժան վարկեր չէր տա բյուջետային փողերից: «Դա չի եղել, սա նոր գործառույթ է, անցած տարի 801 միլիոն դրամ բյուջետային փող են տրվել արտահանման խթանման համար ՝ 3 տոկոսով սուբսիդավորված։ Մենք էսօր 8 տոկոսով վարկեր ենք տալիս նրանց, ովքեր արտահանում են»,- ասաց նա։

Իսկ արտահանման համար տրամադրվող միջոցներն էլ, ըստ Վազգեն Սաֆարյանի, վկայում է, որ արտահանվելիք ապրանքը պետք է մրցունակ, գնողունակ լինի:

Սա նրա պատասխանն է մեր այն դիտարկմանը, որ ԽՍՀՄ երկրներում տեղական արտադրության սառնարանները, մեքենաները, կենցաղային տեխնիկան՝ վատ որակի ու տեսքի էին և պատահական չէ, որ բոլոր հնարավորություն ունեցողները դրանցից շատ արագ ազատվեցին:

Ըստ որոշ վերլուծությունների՝ Մաքսային միության համար երրորդ երկրներից միության անդամ երկրներ ներմուծվող բարձր տոկոսադրույքների պատճառը ԽՍՀՄ այն գաղափարախոսությունն է, որով խթանվում էր տեղական արտադրությունը երկրում:

Ի պատասխան հարցի, թե, փաստորեն, այսօր խոսվում է նախկին ԽՍՀՄ մոդելի մասին, Վազգեն Սաֆարյանն ասաց. «Մենք ԽՍՀՄ նախկին մոդելից չենք խոսում, մենք խոսում ենք նոր ինտեգրացիոն կապերի մասին»:

Այո, տնտեսություն և պլանայնություն, իսկ մաքուր ազատական տնտեսությունը մնացել է Ադամ Սմիթի ժամանակներում

Վազգեն Սաֆարյանը, ի պատասխան հարցի, թե կարելի է խոսել այն մասին, որ մեր տնտեսությանը պատվերներ կիջեցվեն Մաքսային միության երկրներից, դրական պատասխան տվեց. «Իհարկե, կլինեն. եթե մեզանում այսօր պահպանվել է աղաչափերի արտադրությունը, որոնք տեղակայվում են սուզանավերի վրա, ուրեմն պետք է այդ աղաչափերը պատվիրվեն Հայաստանում, և ոչ թե աղաչափ արտադրելու համար Ռուսաստանում նոր գործարան կառուցեն: Կամ եթե Ռուսաստանն ունի այդ աղաչափերի արտադրության նոր տեխնոլոգիաներ, ուրեմն ավելի ճիշտ կլինի, որ նրանք էդ գծագրերը տան, էստեղ մենք մոդեռնիզացնենք էդ արտադրությունը և աղաչափերը էստեղ արտադրենք: Եվ այստեղ էլ կա այդ իմաստով արտադրական կուլտուրա»:

Իսկ որ այս 20 տարիների ընթացքում գործարանները մասնավորեցվել են, ըստ նրա, հոգ չէ՝ արտադրությունը կկազմակերպեն մասնավորները:

Իսկ ի պատասխան հարցի, թե, այնուամենայնիվ, սա չի ենթադրում ազատ շուկայական տնտեսությունից շեղում դեպի պլանային տնտեսություն, տեղական արտադրողների միության ղեկավարն ասաց, որ հիմա տնտեսության մեջ այդպիսի սահմանափակումներ՝ պլանային կամ ազատ շուկայական, չի կարելի դնել, քանի որ տնտեսությունը պետք է պլանայնություն ունենա այնքան, որքան անհրաժեշտ է:

«Այսինքն՝ այնտեղ որտեղ անհրաժեշտ է լինի ծրագրավորում, այնտեղ որտեղ ազատ շուկայական հարաբերությունները կարող են արդյունավետ լինել, ուրեմն ազատ շուկայական լինեն: Բայց աշխարհի ոչ մի երկրում ազատ շուկայական հարաբերություններ չկան, բոլոր տեղերում պետական կարգավորիչ ֆունկցիաներ են մտած են՝ մի տեղ շատ, մի տեղ քիչ: Մենք էլ արդեն գնացել ենք դրան, եթե ասում ենք՝ պետություն-մասնավոր հատված գործընկերություն, սա նշանակում է պետության կողմից տնտեսական գործառույթների կարգավորում՝ ֆինանսական միջոցով»,- ասաց Վազգեն Սաֆարյանը ՝ հավելելով, որ ազատ շուկան մնացել է Ադամ Սմիթի ժամանակներում՝ 19-րդ դարի կեսերում:

Դարձյալ տեղական արտադրության ու հայկական առանձնահատկությունների մասին

Ըստ Վազգեն Սաֆարյանի՝ անհրաժեշտ է լուծել արտաքին բացասական առևտրի հաշվեկշռի հարցը, որը կազմում է 2.9 մլրդ դոլար:

«Մենք խնդիր ենք դրել, որ այն ապրանքները, որոնք կարելի է այստեղ արտադրել, պետք չի բերել: Այս ՄՄ-ի մեջ մտնելու լավագույն գործոններից մեկը կլինի այն, որ կխթանվի տեղական ապրանքի արտադրությունը: Այն ապրանքը, որ կարող ենք արտադրել չենք բերի: Օրինակ՝ շաքարավազը»,- ասաց Վազգեն Սաֆարյանը, ով ի պատասխան հիշեցման, որ «շաքարավազ բերող մարդը» նաև շաքարի գործարան ունի, բայց այն չի արտադրում, ասաց. «Իսկ, եթե երրորդ երկրից բերի ու տեսնի, որ մաքսավճարները բարձր են, գործարանը կսկսի աշխատեցնել: Դա կխթանի սեփական արտադրությանը»:

Իսկ հարցին, թե մազոխիստ է արդյոք գործարարը, որ գործարանը կառուցել է, բայց գերադասում է շաքարավազ ներկրել այլ երկրներից, Վազգեն Սաֆարյանը, ով նաև սոցիալիստական ուղղվածության կուսակցության առաջնորդ է, ասաց. «Ուրեմն պետք է այստեղ Կառավարության աջակցության խնդիրը դնենք, որ տեղական ճակնդեղ արտադրողին արտոնություններ տա՝ ջրի վարձի և այլն, որ նա չգնա ուրիշ տեղից եղեգնը բերի ու այստեղ շաքարի վերածի: ՄՄ-ն կնպաստի, որ մենք մեր պոտենցիալը լիարժեք օգտագործենք»:

Որ մեր կաշին Թուրքիա չարտահանենք, կունենանք 4 000 տոննա տեղական կաշի, 5 մլն զույգ կոշիկ ու 3000 աշխատող

Ըստ Վազգեն Սաֆարյանի՝ խոսքը Հայաստանում բոլոր տեսակի տեղական ապրանքների խթանման մասին է. «Այ, օրինակ՝ մենք տարեկան 3,5-4 հազար տոննա կաշի ենք ստանում ու կաշին գնում է Թուրքիա: Թուրքիայում կոշիկ են սարքում, բերում են մեր վրա թանկ վաճառում են, ու հիմա մենք իրենց կոշիկներն ենք հագնում»:

Իսկ դիտարկմանը, թե ՄՄ-ն ստիպելու է մեզ, որ այդ կաշին չուղարկենք Թուրքիա, Վազգեն Սաֆարյանը պատասխանեց. «Մեզ ստիպելու են ՄՄ-ի անդամ երկրները. և՛ Ռուսաստանը, և ՛ Բելառուսը, և՛ Ղազախստանը։ Վերջինս ընդհանրապես արգելում է իր երկրից կաշի արտահանել, իսկ Ռուսաստանն ու Բելառուսը 500 եվրո ամեն տոննա կաշվի վրա մաքսատուրք են դնում, որ իրենց կաշին դուրս չգնա, իսկ մենք մեր կաշին դուրս ենք տալիս: Ուրեմն մենք էլ պետք է պաշտպանենք տեղական հումքը տեղական արտադրության զարգացման համար: Այսինքն, եթե մենք ունենանք 4000 տոննա տեղական կաշի, կունենանք 5 մլն զույգ կոշիկ ու 3000 մարդ էլ աշխատանք կունենա: Դրան էլ ավելացնենք, որ պետությունը կխրախուսի, որ մեր հին բրենդները՝ «Մասիսը», «Լյուքսը», վերականգնվեն, որովհետև բրենդ հասկացությունը տարիների ընթացքում է ձեռք բերվում: Այդ բրենդային ապրանքները պետք է սկսենք վերականգնել ու առաջին հերթին մաքսային երկրների շուկաներում վաճառել: Ինչ վերաբերում է այն հարցին, որ մենք եվրոպական շուկա ենք կորցնում, մենք չենք կորցնում, ժամանակի ընթացքում կլինի: Երբ մենք կունենանք գումարներ, տեղական արտադրությունը կարդիականացնենք, բարձր տեխնոլոգիաներ կներդնենք ու կստանանք ավելի որակյալ ու մրցունակ ապրանք, այդ ժամանակ կմատակարարենք եվրոպական շուկա»:

«Հայաստանի ապրանք արտադրողների միությունը» մոտ մեկ շաբաթ առաջ քննարկել է ռուս գործընկերներից ստացած է հրավերը. հաստոցաշինության ոլորտում համագործակցության համար ինտեգրվել Ռուսաստանի, Բելառուսի, Ղազախստանի Մաքսային միության կից կոորդինացիոն խորհրդին, և միաձայն այն ընդունել է:

«Նրանք, ովքեր մեզ հետ համագործակցում են նրանք բոլորն էլ Ռուսաստանում ունեցել են և ինչ-որ չափով հիմա էլ պահպանել են իրենց տնտեսական կապերը: Եվ եթե մեքենաշինության և սարքաշինության ոլորտում որոշակի աշխատանքներ դեռևս կատարվում են, ապա իրացման շուկան գտնվում է Ռուսաստանում և այնտեղից էլ հումք են բերում»,- ասաց Վազգեն Սաֆարյանը: Նրա ամփոփմամբ՝ այլընտրանք չկա՝ կամ վերականգնվում են հին տնտեսական կապերը, կամ պետք է նորերը ստեղծվեն:

Հանրապետությունում վերապատրաստելու են խառատների, եռակցողների ու փականագործների

Ի դեպ, միությունը Կառավարությանը հայտ է ներկայացրել՝ տեղեկացնելով, որ մեր միությունը պատրաստ է Կառավարության որոշակի ծրագրերի իրականացման պայմաններում իր ներուժով մասնակցել բանվորական կադրերի (խառատներ, փականագործներ, եռակցողներ) պատրաստմանը: