Տնտեսական կայուն աճ ապահովելու համար համակարգային փոփոխություններ են պետք, իշխանությունը նման քայլերի գնալու համարձակություն չունի. Սերգեյ Բագրատյան

Տնտեսության զարգացման համար պետք է համակարգային փոփոխությունների գնալ։ Tert.am-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց ԱԺ ԲՀԿ խմբակցության պատգամավոր Սերգեյ Բագրատյանը։ Նրա խոսքով՝ նոնսենս կլինի, եթե իշխանությունները հիմա աշխատեն միայն այն ուղղությամբ, որ զուտ տեսականորեն կարողանան տնտեսության աճ ապահովել։

- Պարո՛ն Բագրատյան, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը տնտեսության զարգացման ցուցանիշներ է ներկայացնում, սակայն զուգահեռ մենք տեսնում ենք, որ գնանկում կա, այսինքն՝ չկա պահանջարկ, ինչպես նաև չի ապահովում խոստացված ներառականությունը, այսինքն՝ մարդիկ իրենց կյանքում փոփոխություն չեն զգում։ Սա ինչի՞ հետևանք է։

- Տնտեսության զարգացումը մի շարք բաղադրիչներից է կախված, քանի որ որևէ մեկ բաղադրիչով չես կարող տնտեսության կայուն աճ ապահովել, այսինքն՝ պետք է համակարգային փոփոխությունների գնալ։ Համակարգային փոփոխությունները ենթադրում են արմատական հարկային փոփոխություններ, ենթադրում են նաև ներդրումային քաղաքականության համար ռեալ քայլերի իրականացում։ Քանի դեռ մենք չենք ապահովում ներդրումային քաղաքականության նոր հարթակների ձևավորումը, չենք կարող ակնկալել թռիչքային զարգացում կամ երկնիշ թվով տնտեսական աճ։ Հետևաբար, մենք առաջին հերթին պետք է օրենսդրական փոփոխություններով ապահովենք տնտեսության բոլոր ճյուղերի ազատականացումը, ազատ մրցակցությունը, որպեսզի կարողանանք ձևավորել ներդրումային հարթակ։ Նոնսենս է, եթե իշխանությունները հիմա աշխատում են միայն ուղղությամբ, որ զուտ տեսականորեն կարողանան տնտեսության աճ ապահովել։ Առանց ռեալ քայլերի դա չի ստացվի։

- Իշխանությունը քաղաքական կամք չունի՞, խոստումնե՞րն է մոռացել,  թե՞ տնտեսական բլոկի ներկայացուցիչների գիտելիքները չեն հերիքում լուրջ փոփոխություններ անել։

- Ավելի շատ համարձակություն չկա համարձակ քայլերի գնալու, ռիսկերի հաշվարկման խնդիր կա։ Իշխանությունը, լինելով քաղաքական հեղափոխության կրող, տնտեսության ոլորտում վախ ու զգուշավորություն ունի, որովհետև ցանկացած քաղաքական փոփոխություն կարող է շրջադարձ ունենալ, եթե չապահովի նաև տնտեսության համարժեք զարգացում։ Այսինքն՝ ձգտումները, որոնք ձևավորվել են հեղափոխության արդյունքում,  որին սպասում են քաղաքացիները՝ բարեկեցության աճ և այլն։ Սրան հասնելու համար համարժեք հեղափոխական փոփոխություններ չկան։ Պետք է եղածը փոխելու գործիքները կիրառվեն նաև տնտեսության մեջ, քանի որ նույն խաղացողներով, նույն խաղի կանոններով չես կարող զարգացնել տնտեսությունը։

- Մոտավորապես 300 միլիարդ դրամի չափով գումարը ներդրված է Կենտրոնական բանկում՝ որպես ավանդ, այսինքն՝ հարկատուները նորմալ վճարել են, գումար կա։ Ինչո՞ւ տնտեսությունից ստացած գումարը տնտեսության մեջ չի ներդրվել, այլ պահվել է ավանդ, սա խոսո՞ւմ է գաղափարի սնանկության մասին։

- Կարևոր հարցադրում է, քանի որ շատ էական է ներդրումային քաղաքականությունն ակտիվացնել ոչ միայն արտաքին ներդրողի իմաստով, այլև ներքին ռեսուրսների ներդրումով։ Հեղափոխական փոփոխություններից հետո ցանկացած երկրում արտաքին ներդրումներ ունենալու սպասումներ են ձևավորվում, ներքին ներդրողը պետք է պրովոկացիա անի, պետք է խթանի արտաքին ներդրումներն իր ներդրումներով։ Այսինքն՝ բանկային համակարգը պետք է ճկուն աշխատի, ձեր ասած գումարները պետք է ուղղվեն տնտեսությանը, որ ներառականություն ապահովի։

Երբ արտաքին ներդրողը կտեսնի տնտեսության աշխուժացում, սա իրեն ազդանշան է, որ կարող է երկրում մոնիթորինգ անել ու ներդրում անել, բայց ինքը սպասումների մեջ է լինում, երբ մեր տնտեսության պոտենցիալն ամբողջովին չի ուղղվում տնտեսության վերարտադրությանը, այսինքն՝ գումարները տարբեր գործիքակազմերով պետք է տնտեսության մեջ դրվի։ Եթե մտավախություններ ունենք ռիսկերի հետ կապած, ապա նախնական տեսքով պետությունը պետք է մասնակցի տնտեսության զարգացմանը։ Երբ մենք ասում ենք, որ շուկայական հարաբերություններում պետությունը վատ տնտեսվարող է, ընդհանուր առումով ենք ասում, բայց առանձին դեպքերում պետություն ինքը պետք է մասնակցի ու հետ քաշվի, այսինքն՝ խթանի զարգացումը ու նոր թողի մասնավոր ընկերություններին։ Այս պահին մենք ունենք իրավիճակ, որ անհրաժեշտություն կա, որ պետությունն ինքը որոշակի տոկոսներով, բաժնեմասերով մասնակցի տնտեսության զարգացմանը։

- Իշխանությունը մեկ անգամ չի հայտարարել, որ տրված է տնտեսական հեղափոխության մեկնարկը։ Սա տնտեսական հեղափոխության գաղափարին համապատասխանող իրավիճա՞կ է։

- Գիտեք՝ կան տարբեր տեսություններ, որոնցից մեկն այն է, որ եթե ապահովում ես ազատ տնտեսական մրցակցություն, ապա ինքը կբերի տնտեսության զարգացում, բայց այդ տնտեսությունը լիբերալ է և հաճախ քննությունը չի անցնում։ Այս տարբերակով կարող է երկար լինել, այսինքն՝ հինգ տարին մեկ որոշակի աճ ունենալ։ Երբ դու խնդիր ես դրել արագ ներառականություն ապահովել, յուրաքանչյուր քաղաքացու կյանքում փոփոխություն տեսնել, ապա պետք է ավելի համարձակ գործես ու ներքին ողջ ռեսուրսը դնես տնտեսության զարգացման մեջ, այսինքն՝ համարձակ գնալ դրան։

Եթե մենք տեսնում ենք, որ մոնոպոլիաները շատ դանդաղ են իջնում՝ 95 տոկոսը դառնում է 85, մյուս դեպքում 73 տոկոսը դառնում է  60, պետք  է լրացուցիչ գործիքակազմ կիրառենք։ Օրինակ՝ քվոտավորված ներկրում անենք, այսինքն՝ որևէ մեկը 25 տոկոսից ավել նույն ապրանքատեսակը ներկելու իրավունք չունենա, որով կխթանվի մյուսների ներկրումը։ Սա, իհարկե, ժամանակավոր պետք  կիրառել, և երբ հավասար մրցակցություն լինի, արդեն թողնես, որ ով խելացի է, նա էլ առաջ գնա, քանի որ սկսողը 10 տարի հետո էլ հնարավոր է, որ չկարողանա մրցակցել շուկայում գերիշխող դիրք ունեցողի հետ։ Համարձակ քայլեր անելու արվեստ է պետք, որին հնարավոր է՝ քաղաքական իշխանությունը չի տիրապետում կամ չի ցանկանում ռիսկ դիմել։