Փաշինյանի քաղաքական սիրո և մերժվածության բազմանկյունը

Նախկիններին մերժելու ծրագրով իշխանափոխություն արած Նիկոլ Փաշինյանն այն որակեց սիրո և հանդուրժողականության հեղափոխություն, թեպետ սերը ոչ քաղաքական կատեգորիա է, ոչ էլ քաղաքագիտական։ Բայց իր պաշտոնավարումից շատ չէր անցել, երբ համոզվեցինք, որ վարչապետը սիրում է միայն իրեն ու չի հանդուրժում ոչ մեկին։ Հիշենք, թե ժամանակին ինչ վիրավորական տոնայնությամբ էր խոսում Փաշինյանը ՌԴ-ի հասցեին, մի խոսքով, չէր թաքցնում, որ չի սիրում։ Բայց վարչապետի պաշտոնում Մոսկվա առաջին իսկ այցելության ժամանակ դիֆերամբներ էր ձոնում ՌԴ նախագահի հասցեին ու խոստանում անել ամեն ինչ, որպեսզի էլ ավելի բարելավվեն հայ-ռուսական հարաբերությունները։ Իսկ թե ինչ զիջումների գնաց ՌԴ-ին նաև հետագայում, նման բան չէր արել իրեն նախորդած ոչ մի ղեկավար։ Մի խոսքով Փաշինյանը «տրվեց» ՌԴ-ին առանց սիրելու։ Իհարկե, երկչոտ բացատրություններ լսեցինք, թե այդպես է պետք։ Ինչ խոսք, երկրի ներսում էլ ենք տեսել, թե բնապահպանական տեսանկյունից հանքը չպետք է շահագործվի, բայց դե հասկանում եք, պետք է շահագործել։ Եթե այս ամիսների ընթացքում՝ «չեմ ուզում, բայց պետք է» ծրագրի շրջանակներում մի հարց չի լուծվում երկրի ներսում, այդ ինչպե՞ս են մեր իշխանությունները նման կերպ աշխարհի մեծերի հետ հարցերը լուծելու։

Մեկ այլ դեպքում Փաշինյանը հպարտանում էր, որ իր պես ոչ ոք չի քննադատել ԱՄՆ-ին։ Առհասարակ, Արևմուտքին պահանջներ էին ներկայացվում, թե հեղափոխություն էիք ուզում՝ ստացաք, ինչո՞ւ չեք ֆինանսավորում, բայց ստացան կոշտ պատասխան, թե գումար եք խնդրում, պետք է արժանի լինեք դրան, նաև հրապարակեցին տրված գումարները, նշելով, թե մի բան էլ շատ է տրվել։ Ինչ խոսք, փողոցից իշխանության  գալու տեխնոլոգիաները համարվում են արևմտյան, ու որքան էլ Փաշինյանը փորձեց իր արածը համարել ներպետական գործընթաց, շատ չանցած համոզվեցինք, որ Արևմուտքն իր բաժնեմասն է ուզում մեր երկրի կառավարման մեջ, իսկ ավելի ճիշտ՝ որոշումներ կայացնելու հարցում։ Փաշինյանը ստիպված եղավ Արևմուտքին սեր խոստանալ, բայց որքան հասկացանք անպատասխան սեր է դա՝ Արևմուտքն ավելին է պահանջում, քան հաճոյախոսությունը։ ԱՄՆ իշխանություններից պատշաճ վերաբերմունքի չարժանանալով՝ Փաշինյանը հիմա էլ փորձում է սիրո խոստումներ շռայլել ամերիկահայերի հասցեին՝ եկե՛ք ներդրումներ արեք, եկե՛ք ապրեք Հայաստանում։ Բայց չպետք է մոռանալ, որ թեպետ ոչ բոլոր հայերն են բարեկեցիկ ապրում ԱՄՆ-ում, բայց հպարտ են, որ աշխարհի ամենահզոր երկրի քաղաքացի են, համարում են, որ մասն են մի երկրի, որն այս մոլորակի աշխարհակարգի պահապանն է։ Մենք այդ քաղաքացուն ի՞նչ ենք առաջարկում, գա Հայաստան, որ ի՞նչ անի, էլ չեմ խոսում բարեկեցիկ ապրողների մասին։  

Քանի օրինակ պետք է դիտարկենք, որպեսզի հասկանանք, որ Արևմուտքի աջակցությունը գերագնահատված է։ Բերում ենք Վրաստանի օրինակը, թե տեսե՛ք, բռնել է արևմտյան ուղին ու իր մոտ ամեն ինչ լավ է։ Բայց, եթե որոշ հարցերում մեզնից առաջ են, ապա դա պայմանավորված է առաջին հերթին ավելի բարենպաստ աշխարհագրական դիրքով, իսկ իր տարածքային կորուստը համեմատելի չէ ոչ մի տնտեսական բարելավված ցուցանիշի հետ։ Շուրջ մեկ տասնամյակ առաջ Վրաստանի նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին էլ էր գերագնահատել Արևմուտքի աջակցությունն այն աստիճան, որ պատերազմ սանձազերծեց Հարավային Օսիայի դեմ, բայց ոչ միայն հաջողության չհասավ, հակառակը՝ ռուսական տանկերը հայտնվեցին Վրաստանի տարածքում, իսկ ռուսական ռազմանավերը շրջափակեցին Վրաստանի նավահանգիստների մուտքն ու ելքը։ Ու չպետք է Վրաստանի արևմտյան վեկտորը Սաակաշվիլիին վերագրել, ու դրանով իսկ սխալներն էլ փորձել արդարացնել։ 2008թ․հունվարի 5-ին կայացած արտահերթ նախագահական ընտրությունների հետ անցկացված հանրաքվեի ժամանակ քվեարկողների 77%-ը կողմ էր Վրաստանի անդամակցությանը ՆԱՏՕ-ին, այն դեպքում, երբ Միխեիլ Սաակաշվիլին նախագահական ընտրություններում ստացել էր ընդամենը 53,5% ձայն: Չպետք է մոռանալ նաև, որ ինչպես Վրաստանի անդամակցությունը ՎՈՒԱՄ-ին (1997թ.), այնպես էլ Վրաստանի անդամակցության դադարեցումը ՀԱՊԿ-ին (1999թ.) տեղի են ունեցել նախագահ Էդուարդ Շեվարդնաձեի պաշտոնավարման տարիներին: Ավելին, երբ 1991թ. դեկտեմբերի 8-ին «սլավոնական եռյակի» ղեկավարները «Բելովեժսկայա պուշչայում» ստորագրեցին ԱՊՀ ստեղծելու մասին փաստաթուղթը, որով լուծարեցին ԽՍՀՄ-ը, իսկ 13 օր անց ԽՍՀՄ կազմի մեջ մտնող մյուս հանրապետությունները ցանկություն հայտնեցին մաս կազմել դեռևս անհասկանալի այդ կառույցին, նրանց չմիացան Մերձբալթյան երկրներն ու Վրաստանը: Եվ միայն այն փաստը, որ Վրաստանն իր առաջին նախագահ Զվիադ Գամսախուրդիայի օրոք, դեռ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից անմիջապես հետո փորձում էր իր երկրի զարգացման համար այլ ճանապարհ ընտրել, արդեն վկայում է այն մասին, որ սա Վրաստանի որեւէ ղեկավարի ցանկությունը չէր միայն։ Իսկ հիմա Սաակաշվիլիից հետո Վրաստանը պիտի որ ավելի առաջ գնար արևմտյան ուղղությամբ, եթե ճանապարհը ճիշտ էր ընտրված։ Բայց տեսնում ենք, որ խոսք կա այն մասին, որ եթե Վրաստանը ցանկանում է առաջ գնալ, ապա պետք է նահանջի ՌԴ-ի հետ իր ագրեսիվ դիրքերից։ Արևմուտքն էլ հասկացնել տվեց, որ չեն շտապում ԵՄ-ի ու ՆԱՏՕ-ի կազմում տեսնել Վրաստանին ու դա տեսանելի ապագայում հնարավոր էլ չէ։

Ի՞նչ է, Ուկրաինան այսօր ավելի՞ մոտ է Արևմուտքի հետ ավելի խոր ինտեգրմանը, քան «նարնջագույն» հեղափոխության ժամանակ։ Ուկրաինան իրեն Արևմուտքի կողմից «քցված» է զգում, արյուն է թափվել ՌԴ-ի հետ առճակատման պատճառով, տարածքներ է կորցրել։ Արևմուտքից մերժված ու ՌԴ-ի հետ թշնամացած դեպի առաջ ո՞ւր է գնալու, որ վիճակը կարգավորվի։

ԱՄՆ-ը հարաբերությունները վատացրել է Թուրքիայի հետ, որը դրան զուգահեռ հարաբերությունները սերտացրել է մեր ռազմավարական դաշնակից ՌԴ-ի հետ։ Ադրբեջանը ցանկանում առավելագույնս օգտվել իր մեծ եղբոր ու ռազմավարական գործընկերոջ հարաբերությունների ջերմացումից։ ԱՄՆ-ն ճնշումն զգալիորեն մեծացրել է Իրանի հանդեպ, դրան որպես հակակշիռ Իրանը ցանկանում է ավելի ջերմ հարաբերություններ ունենալ ՌԴ-ի հետ։ Վրաստանը գտնվում է աշխարհաքաղաքական վայրիվերումների ճամփաբաժանին, ու մենք, գտնվելով տարաշածրջանային այս վերադասավորումների կիզակետում, գոնե հասկանո՞ւմ ենք, թե ինչ ենք հասկանում հայ-ամերիկյան հարաբերությունների  բարելավում ասելով, դրա դիմաց մենք ինչ ենք վճարելու, կամ ինչ ենք ակնկալում ԱՄՆ-ից։ Նմանապես ի՞նչ ենք ակնկալում ՌԴ-ից ու տարածաշրջանի մնացած բոլոր ազդեցիկ խաղացողներից, որպեսզի մեծերի հակամարտության ժամանակ ոտնատակ չգնանք, այլ փոքր երկրին հատուկ ճկունությամբ մանևրենք ու օգտվենք աշխարհի ուժի կենտրոնների հակասություններից։

Արմեն Կարեյան