Անգամ Քենեդու սպանությունը կարող եք բարդել Աշոտյանի վրա. խորհրդավոր զրույց ԿԳ նախարարի աշխատասենյակում (2-րդ մաս)

Կրթության և գիտության նախարար Արմեն Աշոտյանի հետ ՎԱՐԴուհի Սիմոնյանի զրույցի առաջին մասը՝ այստեղ։ Իսկ ֆեյսբուքյան հարթակի հարցերի պատասխանները՝ հաջորդիվ։

-Պարո՛ն նախարար, մեր մարզպետների կարիերայի առաջխաղացման մեջ կրթությունը զրո ազդեցություն է ունեցել. նրանք, չնչին բացառությամբ, ցածր կրթական ցենզով մարդիկ են, նրանք ի վիճակի՞ են կրթությունը որպես արժեք դիտարկել։ Պարզ չէ՞, որ նրանց կալվածքներից օր առաջ պիտի դպրոցն ազատել։

-Դա այդպես չէ, և Դուք շատ ծայրահեղ գնահատական եք տալիս։ Բայց, որ դպրոցը պիտի լինի մեր նախարարության ենթակայության տակ, ես էլ եմ այդպես կարծում։

-Հիմա մեկ այլ հարց՝ ճիշտ չէ՞ ապակուսակցականացնել կրթական համակարգը. ամենուր հանրապետական տնօրեններ և ուսուցիչներ են։ Հանրապետականի անդամատոմսն ինչո՞ւ պետք է լինի ոլորտ մտնելու այցեքարտը։

-Արդյո՞ք այդպես է։ Յուրաքանչյուր քաղաքացի ունի սահմանադրական իրավունք ունենալ քաղաքական նախասիրություններ և դառնալ ինչ-որ կուսակցության անդամ։

-Բայց ինչպե՞ս է ստացվում, որ այս ոլորտի մասնագետները նախընտրում են միայն Հանրապետական կուսակցությունը։

-Ինձ համար գլխավորը սա է՝ հաստատության ներսում քաղաքական պրոպագանդա չարվի՝ ոչ ընտրական, ոչ նախընտրական քարոզչություն։ Ովքեր դրանով զբաղվել են, պատժվել են։ Եվ իմիջիայլոց, ԱՄՆ դեսպանն իր հրապարակային ելույթներից մեկում դա շեշտել էր, որ ուսումնական հաստատության ներսում որևէ քաղաքականություն չկա և չի կարող լինել։

-Լավ, բայց ի՞նչ ահռելի պոտենցիալ պետք է ունենա մեկ առանձին կուսակցություն, որ իր ծոցից այդքան կրթական մենեջերներ դուրս բերի։

-Բա դա լավ չէ՞։ Եթե այդ ուսուցիչների կամ աշակերտների քաղաքական ճաշակը ոմանց սրտով չէ, դա այդ մարդկանց պրոբլեմն է։

-Պարո՛ն նախարար, բայց սա ճաշակի հարց չէ։ Խոսքը ազգային անվտանգության ամենագլխավոր հենասյունը որևէ կուսակցությանն ի պահ տալու մասին է, մեկ կուսակցության գաղափարախոսության, նրա արժեհամակարգերի տակ պահելու մասին է։

-Այդպես չէ, Վարդուհի, էլի ծայրահեղացրիք։ Ինչո՞ւ են միայն Հանրապետական։ Դպրոցի, բուհի ներսում չկա քաղաքականություն։ Կան մարդիկ, որոնք քաղաքական կուսակցությունների անդամներ են։ Դպրոցի ներսում նրանք քաղաքականությամբ չեն զբաղվում։ Դա պրոբլե՞մ է։

-Իմ համեստ կարծիքով, կրթությունը տեղով մեկ ամենամեծ քաղաքականությունն է։Ես նույնիսկ աննորմալ եմ համարում, որ կրթություն կազմակերպող մարդը չհետաքրքրվի, չզբաղվի քաղաքականությամբ, որովհետև եթե նա չունի գաղափարներ, իրավիճակ փոխելու իդեալ, ապա նրա կազմակերպած կրթությունն ի՞նչ պիտի լինի։ Բայց հիմա կոնկրետ հարց. ասացեք խնդրեմ՝ քանի՞ դպրոցի տնօրեն կա, որ Հանրապետական չէ։

-Ես չեմ վարում այդ վիճակագրությունը։ Այդ վիճակագրության մասին ինձ պարբերաբար հիշեցնում է Արամ Մանուկյանը՝ որպես մեղադրանք, թե ինչքան շատ են հանրապետականները՝ ակամայից անելով մեր կուսակցական աշխատանքի գովքը, թեպետ, ես՝ որպես նախարար, դա չեմ համարում ապօրինի և սխալ։ Ես համարում եմ, որ մարդն ունի քաղաքական դիրքորոշում։ Դա նույնն է, եթե ասեք, թե ինչո՞ւ է պատգամավորների մեծ մասը հանրապետական։ Ընտրել են պատգամավորներին այնտեղ, խորհուրդը հանրապետական տնօրեններին ընտրել է այստեղ։ Երկուսն էլ ընտրական կարգով են անցնում, ո՞րն է պրոբլեմը: Մենք ԲՀԿ-ից 4 ռեկտորներ ունենք, դաշնակցականներ էլ կան։ Ահա այս 19 տարիների մեջ մի հանրապետական նախարար չկար։ Բոլորը կա՛մ ՀՅԴ-ից էին, կա՛մ՝ ՕԵԿ-ից, կա՛մ՝ ՀՀՇ-ից։ Ինչո՞ւ այդ ժամանակ այդ խնդիրը չէիք բարձրացնում։

-Իշխանությունը վերցրել, կոալիցիայով պաշտոնավարում էիք, սա ի՞նչ կապ ունի մեր բանավեճի առարկայի հետ. ես հարցնում եմ, եթե ոլորտի նախարարը հանրապետական է, ինչո՞ւ պիտի ոլորտը հանրապետականացվի։

-Ենթադրենք, Դուք ճիշտ եք ասում՝ ես հանրապետական եմ՝ ուստի, բոլորը հանրապետական են, հա՞, ա՞յդ տրամաբանությունն է։ Ես չեմ բացառում, որ այդ հանրապետական տնօրենների մեջ, միգուցե, կան պատեհապաշտներ, որոնք մտել են կուսակցություն ինձ հետ նույնական լինելու համար։ Բայց հանրապետականը ինդուլգենցիա չէ, այլ ավելի մեծ պարտավորություն, և, իմիջիայլոց, մեր պատժած տնօրենների մեծ մասը հենց հանրապետականներ են. մի քանի օր առաջվա իմ արձակած հրամանները տեսեք՝ խիստ նկատողությունների և նախազգուշացումների մասին։

-Պարո՛ն Աշոտյան, զավեշտալի բան է ստացվում. եթե համարյա բոլորը հանրապետական են, որտեղի՞ց պետք է գտնեիք ասենք մի հնչակի և խիստ նկատողություն տայիք։ Պարզ չէ՞, որ ձեռքի տակ եղածին պետք է պատժեիք։ (Ծիծաղում ենք Վ.Ս.)։ Լավ, շատ հանրապետականացրինք մեր զրույցի այս հատվածը, Ձեր դիրքորոշումը պարզ է, ասենք շնորհակալություն այն արտահայտելու համար և անցնենք մնացած դարդերին։ Մեր մեդիադաշտում նկատվում է պրոֆեսիոնալ լրագրողների պակաս։ Սա շատ մտահոգիչ փաստ է, որովհետև ես վստահ եմ, որ առանց գրագետ մասսմեդիայի մեր երկիրը դատապարտված է։ Դրա համար եկեք տեսնենք, թե մեր բուհերն այսօր ի վիճակի՞ են պրոֆեսիոնալ կադրեր արտադրել, հենց թեկուզ մայր բուհի օրինակով։ Ես այնտեղ դասավանդել եմ և հրաշալի գիտեմ, որ ներդրված ուսումնական ծրագրերը, կրթական ամբողջ ինդուստրիայի տրամաբանությունը թույլ չի տալիս, որ կարգին մասնագետ թողարկվի դրա արդյունքում։ Փաստորեն, մարդը 400 հազար դրամ է վճարում և առանց մասնագիտական գիտելիքի դուրս գալիս համալսարանի ժուռֆակից։

-Լրագրողական կրթության արդիականացման հարցը խիստ ակներև է, այն աստիճանի, որ մենք դեռևս 2012-ին Եվրոպայի խորհրդին առաջարկել ենք համատեղ կրթական ծրագիր իրականացնել, որը ենթադրում է լրագրողական կրթական ծրագրերի ամբողջական վերանայում։

-Պարո՛ն նախարար, ես խոսում եմ այս պահի մասին։ Այս պահին, պատկերավոր ասած, ԵՊՀ-ում կրթական ռեկետ է կատարվում ՝ մարդը գումարը տալիս է և չի գնում մասնագիտական գիտելիք։

-Գիտե՞ք, մենք ազգովի մեծարում ենք կրթությունը, բայց կրթությունը շփոթում ենք կրթական փաստաթղթի հետ։ Մեզ համար կարևորը դիպլոմն է, ոչ թե գիտելիքը։ Մենք նման ենք մարդկանց, ովքեր մտնում են սուպերմարկետ, տալիս են գումար, բայց ապրանքը թողնում և վերցնում միայն չեկը՝ անկախ այն կենացներից, որ շատ հաճախ հնչում է կրթության մասին։

-Սպասեք, պարոն Աշոտյան։ Այս փիլիսոփայությամբ հիմա աշխատում է ԵՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետը։ Ի՞նչ անել։

-Ես համաձայն եմ, որ այնտեղ և ոչ միայն այդ ֆակուլտետում կա ծրագրերի վերանայման խնդիր։ Կներեք, բայց ժամանակակից լրագրությունից ես մի քիչ ավելի շատ եմ սկսել հասկանալ, և դա լավ կյանքից չէ։ Բայց մեդիադաշտի պրոբլեմները միայն այդ ֆակուլտետից չեն գալիս։

-Չէ, հիմա մենք մեդիադաշտի խնդիրներից չենք խոսում։ Մենք խոսում ենք կրթության մասին։

-Հիմա ես ասեմ՝ մենք սպասում ենք դոնորի։ Առիթից օգտվելով դարձյալ ասեմ՝ սիրելի միջազգային կազմակերպություններ, գենդերի, թրաֆիքինգի, մնացած ինգ-երի կողքին կարևորեք նաև այս ծրագիրը և ֆինանսավորեք։

-Կարելի՞ է այս պահին մի առաջարկ անեմ, որ անկախ հավելյալ ֆինանսավորումից հիմնովին բարելավի իրավիճակը։

-Ասա ինձ, խնդրեմ, բա ինչո՞ւ ես դուրս եկել ֆակուլտետից։ Ես հիմա անուններ չեմ տալու, բայց ինձ համար քանի առաջատար, ընդունելի լրագրողների խնդրել եմ, որ գնան դասավանդեն, չեն գնում։ Ասում են՝ աշխատավարձը քիչ է։

-Գիտե՞ք, ես իմ անձնական խնդիրներով չեմ ուզում ծանրաբեռնել այս հարցազրույցը։ Մի բան կարող եմ ասել, որ դուրս եմ եկել ոչ իմ կամքով. ֆակուլտետի տերերը գերադասեցին նոր պայմանագիր չկնքել ինձ հետ։ Բայց վերադարձի ցանկություն էլ չկա, անկեղծ ասած։ Իսկ առաջարկս հետևյալն է՝ մեկ-երկու տարին լրիվ բավարար է, որ լրագրողը մասնագիտական գիտելիք ձեռք բերի, այսինքն՝ հասկանա, թե ինչ է լրագրությունը։ Դրանից հետո պետք է կատարվեն ուսանողների փոխատեղումներ։ Ուսանողը պետք է ստանա նեղ մասնագիտական գիտելիք։ Այսինքն՝ իրավական թեմայով գրող լրագրողը պետք է գիտելիք ստանա իրավաբանական ֆակուլտետների հետ փոխանակվող ծրագրերով, առողջապահական թեմայով գրողը չի կարող չլսել Բժշկական ինստիտուտի դասախոսություններ։ Պետք է մտածել այս մասին, ընդ որում՝ կա՛մ Բժշկականի ուսանողների մի մասին պետք է վարպետացնել լրագրողական ֆակուլտետներում, կա՛մ՝ հակառակը։ Աննորմալ է, որ ոլորտից անտեղյակ մարդը հավակնում է լուսաբանել ոլորտի որևէ խնդիր։

-Մենք, կարծես, տեղերով փոխվեցինք։ Դուք գիտե՞ք, որ դա ոչ թե Ձեր, այլ՝ իմ մուննաթն է։ Հիմա ես Ձեզ հարց եմ տալիս՝ առանձին լրագրողներ ինձ այնպիսի հարցերով են դիմում, որ, առհասարակ, լրագրողական կրթությունը չէ խնդիրը, այլ հենց կրթությունը։ Երիտասարդ աղջնակներ կան, որոնք ոչինչ չեն հասկանում լրագրությունից։

-Ես էլ հենց դա եմ ասում, որ Ձեր կրթական համակարգն է նրանց արտադրել։ Նրանք լրագրողի դիպլոմ են ստացել հենց Ձեր պատասխանատվության տակ գտնվող կրթական համակարգերից։ Ես հարցնում եմ՝ օրինակ, ինչո՞ւ եք լրագրողի դիպլոմ տվել նրանց։ Արդյո՞ք նրանք լրագրողներ են։ Դիպլոմը տվել եք և շպրտել մեդիադաշտ, և նրանք ապականում ու վարկաբեկում են լրագրողի մասնագիտական դաշտը։

-Հազար ներողություն, բազմաթիվ հրաշալի շրջանավարտներ ունենք, որոնց ճակատագրի մասին ահազանգում եք։ Բա ընդունեք նրանց մեդիադաշտ։ Ինչո՞ւ չեք ընդունում։

-Պարո՛ն Աշոտյան, երբ ինձ վստահել են որևէ մեդիահամակարգի կառավարում, ես հենց դրանով եմ զբաղված եղել։ Հիմա ես ուզում եմ մեր զրույցը լինի ոչ թե մուննաթային, այլ՝ կառուցողական ։Ի՞նչն է մեզ խանգարում իմ այս առաջարկը վաղն իսկ կյանքի կոչել։

-Փողը։

-Կներեք, մարդն արդեն վճարել է այդ 400 հազարը, որպեսզի մասնագիտություն գնի այդ բուհից, բայց չի կարողանում գնել։ Եվ ես հիմա Ձեզ հարց եմ տալիս՝ ասացեք խնդրեմ, ի՞նչ արժե ժուռնալիստ մասնագիտության պատրաստման ինքնարժեքը Հայաստանում։

-Ես չգիտեմ։

-Ինչպե՞ս չգիտեք։ Իսկ եթե այդ բուհերն աշխատում են, ասենք, 300 տոկոս գերշահույթով։ Բայց չէ՞ որ Դուք պետք է իմանաք։ Բա պետության կարգավորիչը, կամ պատասխանատվությունն ո՞ւր է։

-Գիտե՞ք, եթե դրա սպառումը կա, ապա բուհն առաջարկում է իր ծառայությունը։

-Արդյո՞ք նորմալ է, որ մայր բուհը լրագրության վարպետության դասախոսին ամիսը 30 հազար էլ չի տալիս, այն դեպքում, երբ հենց վարպետության դասախոսն է մասնագիտական կապիտալ ներդնում ուսանողի մեջ, կառուցում նրան որպես մասնագետ։

-Տեսեք, «Արմենիա» հեռուստաընկերությունը, Հանրայինը աշխատում են մեր բուհերի հետ լրագրողական լրացուցիչ դասընթացների համար, իսկ մնացածները չե՞ն կարող։ Աշխատաշուկայի հետ կապի մասին եք խոսում՝ որտեղ գործատուն շահագրգիռ է, այնտեղ քայլեր ձեռնարկվում են։

-Այսինքն, համալսարանը մարդուց գանձի գումարը, և մեկ այլ հաստատություն ձրի գիտելի՞ք տա նրան։ Բայց չէ՞ որ մարդն արդեն վճարել է այդ գիտելիքը գնելու համար, և ուրեմն, նա բավականին թանկ պրակտիկա պետք է անցնի , նաև Ձեր նշած հեռուստատեսություններում։

-Ի՞նչ է, Դուք կարծում եք, որ մեր լրագրության այսօրվա տերերին ձե՞ռք են տալիս բազմակողմանի զարգացած լրագրողնե՞րը։ Կա՞ նրանց պահանջարկն այսօրվա մեդիադաշտում։

-Պարո՛ն Աշոտյան, եթե լրագրողը պրոֆեսիոնալ է, նա պրոֆեսիոնալ լրագրություն և մեդիադաշտ է ձևավորում։ Այդ ծիտիկ լրագրողներին է հնարավոր խեղել և մանիպուլացնել, իսկ նա, ով ինքնություն է, այսինքն՝ պրոֆեսիոնալ լրագրող է, նրան չես կարող գլխատել։ Իսկ հիմա հարց՝ ո՞ւմ գրպանն է մտնում այդ կրթական ռեկետը, ո՞վ է վերցնում ապագա լրագրողի 400 հազարը, պատասխանեք, խնդրեմ։

-Դա կրթական ռեկետ չէ։

-Բա ի՞նչ է։ Դրա համար էլ հարցնում եմ՝ որքա՞ն է ինքնարժեքը, որպեսզի հասկանանք, թե դա ինչ շահույթ է, ո՞ւր են գնում այդ փողերը, որ պիտի ծախսվեին ուսանողի վրա։

-Դրա ինքնարժեքը կարող է լինել 10 դրամ։ Եթե դա սպառվում է, ապա նրանք կարող են դա վաճառել 400 հազար դրամով։ Բա շուկայից էինք խոսում։

-Այսինքն՝ պետությո՞ւնը չէ կրթության որակի պատասխանատուն, վերահսկողը։ Բուհն իր շահն ունի, բիզնես է անում, բա պետության շահն ո՞ւր է։

-Պետությունը թույլատրել է բուհին իրենց ինքնավարության շրջանակում սահմանել վարձավճարներ՝ ի դեպ, եվրոպական ինքնավարության շրջանակներում։ Ասեմ, որ մենք օրենք ընդունեցինք, որ պետությունը սահմանելու է ուսման վարձավճարների վերին շեմ։

-Հիմա մեր պետությունն ի՞նչ պատասխանատվություն է կրում սրա համար, որ մենք ունենք այսպիսի ոչ արդյունավետ, ոչ ադեկվատ կրթական համակարգ։

-Պատասխանատվություն բառի տակ կարելի է անգամ Քենեդու սպանությունը բարդել Աշոտյանի վրա։

-Գիտե՞ք, պարոն Աշոտյան, ես բացարձակ տրամադրված չեմ հումորի։ Հիմա ես ինչի մասին խոսում եմ, իմ մեծ անհանգստությունն է, իմ ցավն է։

-Իմ ցավն էլ է։ Դուք դեռ մեկ ֆակուլտետի մասով եք ցավում։ Իսկ ինչո՞ւ են գնում այդ ֆակուլտետ, ինչո՞ւ են ընդունվում։

-Ընդունվում են, որովհետև դա պետության պատասխանատվության ու երաշխավորության տակ գտնվող հաստատություն է. քչերը գիտեն, որ այնտեղ զբաղված են կրթական մանիպուլյացիայով։

-Նորից եմ հարցնում՝ իսկ ինչո՞ւ են ընդունվում։

-Որովհետև Դուք՝ որպես կրթության և գիտության նախարար, երբևէ չեք կանգնել ու չեք ասել, որ հարգելինե՛ր, այստեղ խաբեություն կա, մի՛ տարեք ձեր տունն ու հողամասը վարկի տակ դրեք, այնտեղ լրագրողներ չեն պատրաստում։

-Անարդար եք։ Վերցրեք վերջին 5 տարվա իմ ելույթներն ու տեսեք, թե քանի անգամ եմ նման բան խոսել։

-Կոնկրետ ԵՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետի մասին ի՞նչ եք ասել։ Սրա մասին խոսե՞լ եք։

-Ես խոսել եմ բազմաթիվ ֆակուլտետների մասին։ Ասել եմ՝ մի դարձեք տնտեսագետներ ու իրավաբաններ, որովհետև կարող է աշխատանք չգտնեք։ Ասել եմ, որ գնան ու դառնան, ասենք, ագրոնոմներ, որովհետև այնտեղ աշխատանք կա։

-Հիմա կխնդրեի հրապարակել այն մասնագիտությունների ցանկը, որոնք առաջիկա տասը տարիների ընթացքում Հայաստանում բարձր իրացվելիություն կունենան ու ռեյտինգային կլինեն մեր դեպքում։ Արդյո՞ք մենք ունենք կրթության զարգացման հայեցակարգ առաջիկա 10 տարիների համար։ Եթե այո, ապա այնտեղից հանգիստ կարելի է բխեցնել այդ մասնագիտությունները։ Մարդիկ ի՞նչ գնան դառնան։

-Տեսնո՞ւմ եք՝ ինչքան նոր մասնագիտություններ են առաջացել աշխարհում և դժվար է ասել, թե տասը տարի հետո որոնք կլինեն, այսպես կոչված, տրենդային մասնագիտությունները և՛ աշխարհում, և՛ Հայաստանում։

-Դժվար է, բայց՝ հնարավոր։ Առանձին երկրներ, օրինակ, արդեն կանխատեսել ու հրապարակել են այն մասնագիտությունները, որոնք առաջիկա տարիների համար իրացման լայն շուկաներ կգտնեն իրենց դաշտում։

-Ընդհանրապես, ռեյտինգային մասնագիտությունները շատ հեշտ է հասկանալ՝ նայելով դիմորդների նախասիրություններին։ Մեզ մոտ, հակառակի պես, ռեյտինգային են այն մասնագիտությունները, որոնք շուկայում պահանջված չեն։

-Այդ դեպքում, ինչո՞ւ չենք կողմնորոշում, ուղղորդում այդ ծնողներին, երեխաներին։ Բա ափսոս չե՞ն նրանց գումարները, այդ երեխաների ժամանակն ու էներգիան։

-Մեռանք ասելով, մեռանք կողմնորոշելով, մեռանք։ Ագրոհամալսարանում թափուր պետպատվերի տեղ է մնում, իսկ իրավաբանականում ամենաբարձր մրցույթն է։ Այն մասնագիտությունները, որտեղ գերհագեցած շուկա ունենք, մարդիկ գերադասում են հենց դրանք ընտրել։

-Հրապարակեմ մի քանի փաստեր՝ ուսանողների 43 տոկոսից ավելին անարդար, կողմնապահ է համարում քննական գնահատականները, 21 տոկոսը բուհական կրթության մակարդակը համարում է շատ ցածր, 40 տոկոսից ավելին չգիտի ինչ է բուլոնյան համակարգը...

-Պետք էլ չի, որ իմանա, թե ինչ է բոլոնյան համակարգը։

-Ինչո՞ւ։

-Որովհետև դա մասնագիտական բան է։ Ուսանողը պետք է իմանա, որ գնում է դասի, պետք է սովորի, ստանա իր կրեդիտն ու հանձնի քննությունը։

-Բայց փաստն այն է, որ ուսանողների 36 տոկոսից ավելին, փաստորեն, չգիտի, ինչ է կրեդիտավորման համակարգը։

-Կրեդիտ է ստանում և չգիտի՞, թե ինչ է կրեդիտը։

-Կրկնում եմ՝ այս թվերը ես քաղել եմ Ձեր գերատեսչության պաշտոնական կայքից։

-Այդ ուսումնասիրությունը մենք ենք պատվիրել։ Բայց Ձեզ թվում է՝ եվրոպացի ուսանողները նստած բոլոնիայի հռչակագրե՞րն են կարդում, կամ էլ նախարարական գագաթնաժողովի դեկլարացիանե՞ր։Նրանք զբաղված են սովորելով, որովհետև դա է իրենց գործը։

-Պարոն նախարար, բա ուսանողը չիմանա, թե ինքն ինչ պրոցեսի մեջ է, հո փորձարկվող ճագար չէ՞, կներեք։

-Հիմա ե՞ս պետք է 100 հազար ուսանողների համար պատասխան տամ։ Բա Ձեր ասած ուսանողը, որ դժգոհ է կրթության որակից ու պահանջատեր է, չի ուզո՞ւմ գնա նստի, կարդա և իմանա, թե այդ կրեդիտը ոնց է ձևավորվում։

-Դե հիմա եկեք մտածենք՝ ինչո՞ւ չի ուզում, ո՞նց է ստացվել, որ չի ուզում իմանալ այն խաղի կանոնները, որտեղ ներգրավված է ինքը։

-Դա սխալ հարց է։ Անգամ մասնագետների մեծ մասը տեղյակ չէ այդ համակարգից։ Դուրս արի և կրթության փորձագետներին տուր այդ հարցը։ Այս պարագայում ուսանողի գործը սովորելն է, կրկնում եմ։ Այդ մասին կարելի է տեղեկանալ ընդամենը 20 րոպեում։ Թող «Գուգլով» փնտրի և իմանա, եթե իրեն հետաքրքրում է։

-Ձեր կարծիքով ուսանողը կրթական պրոցեսում սուբյե՞կտ է, թե՞ օբյեկտ։

-Սուբյեկտ, միանշանակ սուբյեկտ։

-Իսկ պետք չէ՞, որ այդ սուբյեկտը հասկանա իր գլխի գալիքը։

-Հիմա 100 հազար ուսանողի մեջ 90 հազարի պետքը չէ, բայց 10 հազարի պետքն է։ Դա չի կարող զանգվածային բնույթ կրել։ Ում հետաքրքիր է՝ նա գիտի։ Ցանկացած օրենքի մասին հարցախույզ արա՝ բնակչության քանի՞ տոկոսը գիտի։

-Դե, դրանք մեզ մոտ այնքան արագ են փոխվում, որ անգամ ԱԺ-ի մեկ-երկու տոկոսը չգիտի։

-Նույն Սահմանադրությունը քանի՞ հոգի գիտի։ Էդ էլ հո 2005-ին ենք փոխել վերջին անգամ։ Ինֆորմացիան բաց է, նախագծերը դրվում են հրապարակային քննարկումների, ինստիտուցիոնալ ուսանողական կառույցներից ստանում ենք կարծիքներ, առաջարկներ։

-Տեսեք, պարոն Աշոտյան, մենք արդեն մտանք արժեհամակարգերի, կրթական արժեշղթայի խորքը...

-Ձեր վերջին հարցն է. հանդիպում կա։

-Երկու հարց էլ կտամ, իհարկե մի 100-ն էլ թողնելով մեր մյուս հանդիպմանը։

-Սերիա՞լ է, ինչ է...

-Կարևոր հարցադրումներ են։ Ուրեմն, ընտրեմ այն հարցերը, որոնք ամենաշատն են տվել մեր ընթերցողները։ Նրանք հարցնում են՝ ինչո՞ւ է պարոն Աշոտյանը ծափահարել այն աշակերտին, ով վարչապետին այդպիսի արտառոց ձոներգ հղեց։

-Շատ պարզ է, որ այդ, այդպես կոչված, ձոներգը ոչ իմ, ոչ էլ վարչապետի սրտով չէր։ Դա ակնհայտ էր։

-Բա ինչո՞ւ էիք ծափահարում։

-Մենք գնացել էինք տոնական միջոցառման և իրավունք չունեինք փչացնելու այդ միջոցառմանը պատրաստված կոլեկտիվի և շրջանավարտների տրամադրությունը։ Երբ Դուք տեղ եք գնում և մի բան Ձեր սրտով չի լինում՝ միանգամից քիթումռո՞ւթ եք անում, կներեք արտահայտությանս համար։

-Իհարկե, քիթ-մռութ չեմ անում, բայց երբևէ որևէ անորակ բանի ծափահարած չկամ։ Հիմա հարց՝ Դուք միգուցե այդ պահին շփոթվել եք, կուզե՞իք ծափահարած չլինել. արդյո՞ք հիմա էլ կծափահարեիք այդօրինակ քծնանքի ցույցին։

-Մենք էթիկետ ենք պահել։ Նախ՝ ոչ մեկի սրտով չէր բանաստեղծության բովանդակությունը, երկրորդ՝ կան էթիկայի կանոններ՝ միջոցառման ես մասնակցում, պետք է ծափահարես։ Երրորդը՝ ամոթ է որոշ մարդկանց համար ինքնադրսևորվել ու կայանալ մի անչափահաս երեխայի հաշվին, ինչ ասես՝ գրելով այդ երեխայի մասին։ Հավատացեք, դա է պրոբլեմը։ Եվ չորրորդը՝ արդյո՞ք այդ երեխան էր «Վերջին զանգի» սիմվոլը։ Հարյուրավոր դպրոցներում այդ օրը «Վերջին զանգ» էր։ Լավ, ինչո՞ւ չեք ուրախանում, սիրելի քննադատներ, մնացած երեխաների հաջողություններով։ Սա՞ է Ձեր կրթության մասին մտահոգությունը։ Այդ քննադատների քանի՞ տոկոսը դրա կողքին շարեց 10-15 ուրախալի լուր։ Ուրեմն, ես չեմ հավատում այդ քննադատների անկեղծությանը։

-Պարոն Աշոտյան, այն ամենն, ինչ արտառոց է, հենց դա էլ լուր է։ Թե չէ այն, ինչ գնում է բնականոն ընթացքով, չի կարող լուր լինելու հավակնություն ունենալ։

-Ոչ, լուրն արտառոցը չէ։ Լուրը կարող է լինել նաև արտառոց։ Ես չեմ կիսում Ձեր տեսակետը։ Դուք քիչ առաջ շատ ազատ արտահայտվում էիք կրթության պրոբլեմների մասին։ Թեպետ ես մի քիչ ավելի շատ գիտեմ այդ մասին։ Բայց ես քեզ լսում էի։ Հիմա էլ ես եմ արտահայտում լրագրության մասին իմ կարծիքը։ Իհարկե, լուրը կարող է լինել նաև արտառոց և այդ լուրն ավելի շատ է ընթերցվում։

-Մասնագիտական այդ բանավեճը դնենք մի կողմ. ես հիմա շատ կուզեի, որ Դուք ասեիք՝ «Շփոթվել եմ, կներեք, որ ծափահարել եմ...»։ Ես ուզում եմ, որ Դուք դա ասեք որպես իմ պետության ԿԳ նախարար, անկեղծ եմ ասում։

-Ո՛չ, ես դա չեմ ասի։ Ինչո՞ւ եք ինձ թելադրում մի բան, երբ ես ամենևին էլ այդ կարծիքին չեմ։ Ես դաստիարակված մարդ եմ, երբ գնում եմ միջոցառումների, անկախ նրանից՝ երգուպարը լավն էր, թե վատը, երեխաներին միշտ ծափահարում եմ։ Ես ընդհանրապես չեմ ափսոսում այդ օրվա համար։ Կրթությունից կիլոմետրերով հեռու մարդիկ փորձեցին փչացնել «Վերջին զանգի» տպավորությունները, բայց դա, կարծում եմ, չհաջողվեց։ Ես վստահ եմ, որ կային մարդիկ, ովքեր սպասում էին, որ այդ օրը մի վթար լինի, դժբախտ դեպքեր լինեն, որպեսզի դրանով նշանավորեն «Վերջին զանգը»։ Բայց փառք Աստծո, որ դրանք չեղան, և մնաց սևեռվել այդ երեխայի վրա, սկսեցին կայանալ այդ անչափահաս երեխայի վրա։ Սա հիվանդագին ներաշխարհի խնդիր է։

-Պարոն Աշոտյան, մեծ հաշվով, իմ գործընկերները գրում էին ոչ թե վարչապետի, Ձեր կամ այդ երեխայի մասին, այլ գրում էին դպրոցի այսօրվա արժեհամակարգի, ամենասարսափելի երևույթներից մեկի՝ քծնանքի մասին, որովհետև երբ կրթության և գիտության նախարարն է դրան ծափահարում, ես վախենում եմ։

-Ես ինքս չեմ սիրում և չեմ ողջունում քծնանքը։ Ինձ հետ աշխատող մարդիկ սա հրաշալի գիտեն՝ և՛ տնօրենները, և՛ իմ ամբողջ աշխատակազմը, և՛ քաղաքացիները։ Ես ատում եմ քծնանքը, և այն ատում է նաև վարչապետը, որի մասին նա վերջերս խոսել է «Արմենիա» հեռուստատեսությամբ։ Եվ խնդրում եմ, երեխայի վրա կայանալու փորձերը մի փաթեթավորեք քծնանքի դեմ պայքարելու տակ։

-Լավ, քիչ առաջ Դուք սահմանափակեցիք հարցեր տալու իմ հնարավորությունը, և ես փորձում եմ մարդկանց հուզող ևս մեկ հարց հասցնել Ձեզ։ Կապանի տարածաշրջանային քոլեջի մասին է մտահոգությունը։ Երեկվանից մարդիկ գրառումներով և նամակներով ուղղակի գնդակոծել են ֆեյսբուքյան իմ էջը։ Նրանք պնդում են, որ քոլեջի տնօրենի թոշակի անցնելուց հետո միանգամից երկու ժամանակավոր պաշտոնակատար է հայտնվել։ Սա այն դեպքում, երբ կոլեկտիվը ստորագրահավաք էր կազմակերպել ուսումնական մասով փոխտնօրենի օգտին։ Ինձ ուղարկեցին երեք թեկնածուների աշխատանքային կենսագրությունները, և ես զարմանքով հայտնաբերեցի, որ Ձեր նշանակած վերջին պաշտոնակատարն ամբողջ կյանքում դասվար է աշխատել ։ Իսկ ուսումնական գծով փոխտնօրենը խիստ պրոֆեսիոնալ մեկն է, որն իր ամբողջ կյանքը ներդրել է այդ հաստատությունում։ Ո՞ւր կհասնենք մենք պրոֆեսիոնալներին համակարգից քշելով։

- Այնտեղ կար մի ժամանակավոր պաշտոնակատար, որը փոխարինվել է նոր ժամանակավոր պաշտոնակատարով։ Մեկին հանեցինք, մյուսին դրեցինք։ Այս քոլեջի հետ կապված շահարկումներ թող չլինեն, որովհետև ստիպված կլինեմ անուններ տալ, թե տարբեր մարդկանց համար ով ինչ է խնդրել ինձ։ Ես կարդացի Ձեր էջի գրառումները, և այնքան բաներ կան ասելու այդ հարցատուներին։

-Կխնդրեի հիմա ասեիք։

-Չեմ ուզում ասել։ Ես ավելի լուրջ մարդ եմ։

-Գրառումներից մեկի հեղինակը պնդում է, որ Ձեզ անձամբ Լևոն Սարգսյանն է խնդրել թեկնածուներից մեկի համար։ Բայց ես որքան գիտեմ՝ նախագահը հաճախ է ասում, որ իր եղբայրների խնդրանքը պետք չէ հիմք ընդունել և անհրաժեշտ է մնալ օրենքի սահմաններում։

-Ամոթ է, ամոթ։ Լինելու է մրցույթ։ Ով ցանկանում է, թող առաջադրվի։ Խորհուրդն ում կընտրի, նա էլ կլինի տնօրեն։ Ինչի՞ մասին է խոսքը։ Ես նշանակել եմ ժամանակավոր պաշտոնակատար՝ իմ լիազորությունների սահմաններում։ Ես խնդրում եմ՝ քննադատեք ինձ, ուժեղ քննադատեք։ Բայց մեկ հարց առաջադրելիս խոսեք հիմնավորումներով։

-Պարո՛ն նախարար, ես արձանագրում եմ այն փաստերը, որոնք այս պահին կախված են ֆեյսբուքյան իմ էջից. նրանք կոնկրետ մարդիկ են՝ կոնկրետ հարցադրումներով։

-Վարդուհի, ես խելացի մարդ եմ։ Եթե անգամ իրենց նշած անձը խնդրեր ինձ այդ մասին, ի՞նչ եք կարծում՝ ես որևէ մեկին կասեի՞ այդ մասին։

-Մի խոսքով, ասվածը համարում եք ժողովրդական ֆոլկլոր։

-Ես Ձեզ ասեմ՝ այնտեղ կան ազդեցությունների տարբեր խմբավորումներ։ Ամեն մեկն իր մարդուն է ցանկանում առաջ հրել։ Սա տարածաշրջանային քոլեջ է, և մենք պարտավոր ենք բարձր կանգնել այդ զավեշտալի շահարկումներից։ Եթե ինչ-որ մեկի սրտով չէ իմ նշանակումը, դա չի նշանակում, թե ինքը պետք է վարկաբեկի գործընթացը։ Սովորաբար, երբ հնարավոր է լինում մարդուն օգնել օրենքի շրջանակներում, ես օգնում եմ։ Հարցրեք կառավարության շենքի մոտ հավաքված մարդկանց, Ձեր կոլեգաներից սկսած, բոլորին հարցրեք։ Իսկ եթե չկա իրավական հիմք, ապա, կներեք... սկսում են Ձեր էջում բողոքել ինձնից։

-Պարո՛ն նախարար, գիտնականներին կնեղացնենք, եթե գիտության մասին գոնե մի հարցի չպատասխանեք։

-Վարդուհի, ավարտեցինք։

-Իսկ ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչ ապագա ունի այն երկիրը, որտեղ գիտնականի աշխատավարձը միջին աշխատավարձից երկու անգամ պակաս է։ Եվ ընդհանրապես, արդյո՞ք ԳԱԱ-ն իր այս տեսքով չի սպառել իրեն։

-ԳԱԱ-ն մեր ամենախոշոր գիտական ենթակառուցվածք ունեցող կազմակերպությունն է։ Բացի այդ էլ, գիտությունն այսօր զարգանում է նաև բուհերում։ Մենք սովետից ժառանգել ենք այս հաստատությունը, և վերջնական չենք որոշել, թե ինչ պետք է անենք նրա հետ։ Մենք ժառանգել ենք ակադեմիական համակարգ, բուհական համակարգում զարգացող գիտություն, որը խորհրդային շրջանում թույլ է զարգացած եղել, որովհետև շեշտը ակադեմիայի վրա էր։ Եվ երրորդը, այսպես կոչված, ճյուղային գիտություն, որն այսօր արդեն գոյություն չունի իր դասակարգումների մեջ։ Մենք էլ ենք փորձում դրանից դուրս գալ։ Մեզ, այո՛, պետք է, որ կարողանանք պահպանել ավանդույթները. եթե ԳԱԱ-ն պետք է փակվեր, ապա դա պետք է արվեր 90-ականներին։ Եվ Ձեզ ասեմ, որ լավ են արել, որ չեն փակել, որովհետև այն երկրները, որ այն ժամանակ կայացրին նման որոշում, այսօր մեզանից հետ են ցուցանիշներով։

-Ո՞ր ցուցանիշներով, օրինակ։

-Ցիտման ինդեքս, ազգային հեղինակավոր վարկանիշային ամսագրերում հրապարակված հոդվածների քանակով։

-Զարմանալի է, որովհետև ինչպե՞ս կարող է զարգանալ չֆինանսավորվող գիտությունը։ էլ չենք խոսում ուղեղների արտահոսքի մասին։

-Ես Ձեզ ասեմ, հենց այս պահին մենք դրսում աշխատող շատ գիտնականներ ունենք, և այս պայմաններում Հայաստանում գիտության սպասարկման ռեսուրսներից մեկը հենց այդ դրսի կապերի օգտագործումն է՝ և՛ բովանդակային, և՛ ֆինանսական, և՛ անձնական, և՛ տեխնիկական։

-Բա ներսո՞ւմ ինչ բանի ենք։ Ի՞նչ ուղերձ ունենք երիտասարդ գիտնականին։

-Վերջին երեք տարում երիտասարդ գիտնականներին հատկացվող ֆինանսական ծավալները երեք անգամ ավելացել են։

-Բայց դարձյալ մնացել ծիծաղելի։

-Այո, քիչ է։

-Պարո՛ն նախարար, Վրաստանի սահմանամերձ Եֆրեմովկա գյուղից մի նամակ էլ ունեք, որ փոխանցում եմ Ձեզ։ Նամակի հեղինակը պնդում է, որ դիդակտիկ առարկաներ չունեն, որ երեխաներին տառեր սովորեցնեն։ Մեսրոպ Մաշտոցի նկարն են ուզում Ձեզնից և իհարկե՝գերբ, դրոշ։ Ինձ պատգամել են, որ Ձեր աշխատասենյակից դատարկ ձեռքերով դուրս չգամ։

-Անպայման կտանք։ Բայց ինձ համար զարմանալի է, որ նման խնդիր կա, որովհետև մենք հազարավոր կտորներով հայալեզու գրականություն ենք ուղարկել Վրաստան, մեծ քանակությամբ դիդակտիկ նյութեր։ Բայց այսօր չենք մերժի Եֆրեմովկային, անպայման կտանք։

-Շնորհակալություն, անհամբեր կսպասեմ նաև ֆեյսբուքցիների ուղարկած հարցերի պատասխանին։

-Պատասխանելու եմ անպայման։

Զրուցեց ՎԱՐԴուհի Սիմոնյանը