Իրավաբանի ու տնտեսագետի ուշագրավ բացահայտումները «Պարտադիր կուտակայինի» շուրջ

Պարտադիր կուտակայինից ազատվելու ժամկետը ոչ պետական հաստատությունների աշխատակիցների համար սահմանվել է մինչև 2017թ.-ի հուլիսի 1-ը, որովհետև խորհրդարանական ընտրությունները հենց 2017թ.-ի մայիսին են, որից հետո ենթադրելի է Կառավարության կազմի փոփոխություն. Tert.am-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց Civilnet.am–ի տնտեսական մեկնաբան Արմենակ Չատինյանը։

«Կառավարությունը ԱԺ է ներկայացրել «Կուտակային կենսաթոշակների մասին» նոր փոփոխված օրենքը, որտեղ հետաքրքիր և ուշագրավ կարելի է համարել պարտադիրից ազատվողների համար սահմանված տարեթիվը, որին մինչ այժմ ոչ ոք չի անդրադարձել։ Այնտեղ նշվում է, որ սոցիալական այդ վճարից, որը պետք է կուտակային լինի, քաղաքացին կարող է ազատվել, եթե դիմում է գրում գործատուին, այդ դեպքում իր աշխատավարձից գումարներ չեն պահվի մինչև 2017թ.-ի հուլիսի 1-ը։ Մինչդեռ մենք բոլորս գիտենք, որ 2017 թ.-ի մայիսին մեզ մոտ խորհրդարանական ընտրություններ են կայանալու և, ըստ էության, պետք է փոխվի նաև Կառավարությունը։ Արդյոք դրանք միմյանց հետ փոխկապակցվա՞ծ են, թե՝ ոչ, դժվար է ասել, բայց համենայն դեպս ոչ ոք չի էլ ասում, թե ինչու հենց 2017-ը և ոչ թե 2018-ը կամ 2016-ը։ Ինչո՞ւ են որոշել, որ քաղաքացին իր դիմումի համաձայն 3 տարի կարող է ազատվել այդ վճարից։ Կոնկրետ ես դա կապում եմ խորհրդարանական ընտրությունների հետ և ըստ այդմ էլ՝ սրանով իշխանությունները չեն բացառում, որ կարող է տեղի ունենալ փոփոխություն և օրենքը չեղյալ հայտարարվել»,- բացատրեց նա։

Տնտեսական մեկնաբանը, բացի այդ նաև նկատել է, որ օրենքն իր բովանդակությամբ ու կառուցվածքով կրկնում է գործող օրենքը և այստեղ միայն անվանման փոփոխություն է տեղի ունեցել՝ «պարտադիր կուտակայինից» վերափոխվելով «նպատակային սոցիալական վճարի»։ Դեռ ավելին, եթե նախորդով գանձված գումարը գործատուն վճարում էր հենց քաղաքացու անհատական հաշվին և կուտակվում էր որպես կենսաթոշակ, ապա նոր օրենքով գումարը դառնում է սոցիալական վճար, այլ կերպ՝ հարկ, որն այլևս տնօրինում է ոչ թե քաղաքացին, այլ պետությունը, ով էլ «լավության կարգով» երաշխավորում է ապահով ծերություն։

«Եթե այդ 5%-ը մեզանից ներկայումս պահում է գործատուն և վճարում է մեր անհատական հաշվին և կենսաթոշակին, դա հանդիսանում է մեր գումարը, նոր օրենքով դա հարկատեսակ է, և եթե մենք վճարում ենք սոցիալական վճար՝ որպես հարկ, այդ գումարն այլևս մերը չէ, գումարը գնում է գանձապետական հաշվեհամար, այնտեղից, ըստ էության, բյուջե և արդեն պետությունն է «լավություն անում» քաղաքացուն։ Բայց այս դեպքում ցանկացած պահի Կառավարությունը կամ իշխանությունները կարող են այդ գումարները հետ վերցնել, քանի որ մեր գումարները չեն, այլ պետությանն են, որովհետև, ինչպես ասացի, «լավության կարգով» տրվել են մեզ, որպեսզի մենք բարեկեցիկ ծերություն ունենանք, իսկ այն, որ պետությունն այդ գումարը կարող է վերցնել՝ դա միանշանակ է։ Կարող են պետական կարևորագույն միջոցառումների ծախսերի նպատակով դրանք վերցնել»,- նշեց նա։

«Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքի որոշ դրույթների վիճարկման հայցը Սահմանադրական դատարանում ներկայացրած իրավաբան Մերի Խաչատրյանը Tert.am-ի հետ զրույցում նշեց, որ նոր նախագծի սկզբունքներին ծանոթանալուց հետո հասկացել է, որ ՍԴ-ի որոշումները չեն արտացոլվել այս նախագծում։ Նա Կառավարության ներկայացուցիչներին հարց է տալիս. «Ո՞վ ասաց, որ հանրության մեջ չկան խելոք մասնագետներ, որոնք իրենց այդ սցենարը կարող են մասնագիտորեն ջախջախել»։

«Ինչո՞ւ պետք է վճարել, քանի՞ տարի, ինչո՞ւ է կրկին տարիքային խտրականություն դրվում, ինչո՞ւ է ընտրված 2017 թ.-ը, ինչո՞ւ է պարտադիրը միայն պետական աշխատողի համար, նույն պարտադիրի անիվը նորից պտտվում է և բավական շատ հարցեր կան ու չի բացառվում, որ եթե նախագիծն ընդունվի մեկ անգամ ևս չենք դիմի դատարան»,- ասաց նա։

Իրավաբանը զարմացած է. «Կառավարությունում Սահմանադրական դատարանի որոշումն ընթերցե՞լ են և այս նախագիծը համապատասխանո՞ւմ է ՍԴ որոշմանը։ Իհարկե, բացարձակ չի համապատասխանում, իրենք նորից նույն պարտադիր բաղադրիչն ընդգրկել են, բառախաղով միայն փորձելով ժողովրդին մանիպուլյացիայի ենթարկել։ Այն սցենարը, որն իրենք տարածել են ու առաջարկի վերնագիրն էլ դրել սցենար՝ ուղղակի խեղկատակություն է, որևէ հիմնավորում չկա այդ սցենարի տակ»։

Մերի Խաչատրյանն ընդգծեց, որ երբ նախագիծը ՍԴ-ում վիճարկվում էր, ամբողջ հարցն այն չէր, որ դա կարող է դառնալ հարկատեսակ. «Այսինքն՝ Կառավարությունը կարծում է, որ հարցը կարելի է լուծել՝ հարկատեսակ դարձնելով, բայց դրանով հարցը չի լուծվում։ Դրա իրավական հիմնավորումը ես չեմ տեսնում, ասենք՝ պարտադիր բաղադրիչը փոխել ու վերնագիրը դնել սոցիալական նպատակային վճար, դրանից ի՞նչ է փոխվում։ Թող չկարծեն, որ եթե հարկատեսակ դարձավ՝ մենք համաձայնվելու ենք դրա հետ, ո՛չ, այդպես որ լինի, ամեն ինչը կարող են հարկի վերածել և ասել օրինական է, դրա հիմնավորումը պետք է լինի»,- ասաց նա։

Մերի Խաչատրյանը հասկացել է, թե ինչու է պարտադիրը վերաբերվում միայն պետական ծառայողներին. «Սահմանադրական դատարանը երբ հարցը քննեց, ինքը չանջատեց IT ոլորտը, չանջատեց մասնավորին պետականից, ՀՀ-ի Սահմանադրությունը մեկն է և տարածվում է բոլորի վրա։ Սրանով Կառավարությունն ասում է, որ պետական ոլորտին ստիպում ենք, որ պետք է վճարեն, այսինքն՝ դրանով լեգիտիմացնում է այն, որ այսօր ճնշումներ կան, և իրենք էլ ներքին համոզմունք ունեն, որ պետական հաստատության աշխատողները երբեք էլ չեն բողոքում, որովհետև նրանց ճնշում են թե՛ հոգեբանական, թե՛ աշխատանքի ազատման սպառնալիքով և այդ մարդկանց թույլ չեն տալիս դուրս գալ փողոց, նրանք ընկճված են և չեն պայքարում։ Օրինակ՝ այսօր օրենքով իրենք պետք է դուրս գային, բայց դուրս չեն գալիս, լուռ են դեռ»,- նշեց նա։


Մերի Խաչատրյանն ի գիտություն քաղաքացիական նախաձեռնության անդամներին լռեցնելու հույս ունեցողներին՝ նշեց. ««Դ!ԵՄ ԵՄ » քաղաքացիական նախաձեռնությունը որևէ ոլորտ չի տարանջատում, մարդու իրավունքն է դրված վերևում և դրված է Սահմանադրությունը, հիմա հակասահմանադրական է ճանաչվել և ասում է, որ նոր օրենքը պետք է մշակվի սահմանադրականի շրջանակում»։

Իրավաբան Խաչատրյանին զարմացրել է Կառավարության առաջարկի անվանումը. «Առաջին անգամ էի ընթերցում, որ Կառավարությունն առաջարկ է ներկայացրել խմբակցություններին ու անունը դրել «սցենար», այսինքն՝ կուտակային կենսաթոշակի պարտադիրի անունը դրել է նպատակային վճար ու սցենար է գրել։ Այնպիսի տպավորություն է, որ գեղարվեստական ֆիլմ է նկարահանում ու սցենար է գրում»։ Նա նշեց, թե այդ ճանապարհով Կառավարությունն արդեն իսկ գնում է նախագծի անցկացման ոչ օրինական ճանապարհով, քանի որ ԱԺ է ներկայացրել նախագիծն առանց տեղեկանքի հիմնավորման, հայեցակարգի նախագծի։

«Ինչ է նշանակում, որ հանրությունից գաղտնի պահելով, հանրությանը դեռ չներկայացրած տանում են ԱԺ, երբ շատ լավ գիտեն, որ բնակաչության 80%-ը դեմ է և կա ՍԴ-ի որոշում։ Եթե տեղյակ չեն, ապա ասեմ, որ մոտ 15 օր գոնե հանրային քննարկում է պահանջվում, և ո՞վ ասաց, որ հանրության մեջ չկան խելոք մասնագետներ, որոնք իրենց այդ սցենարը կարող են մասնագիտորեն ջախջախել»,- նշեց նա և ավելացրեց, որ «Դ!ԵՄ ԵՄ»-ով ամբողջական նախագծին ծանոթանալուց հետո առաջիկա երկու օրվա ընթացքում իրենց տեսակետը կհրապարակեն։