Մինսկի խումբը վերջապես հասկացել է, որ իրական սպառնալիքը գալիս է Ադրբեջանից. Ռիչարդ Կիրակոսյան

Տարածաշրջանային ուսումնասիրությունների կենտրոնի տնօրեն Ռիչարդ Կիրակոսյանը Tert.am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների փարիզյան հանդիպման անհրաժեշտության մասին միջնորդների հայտարարություններին, ասաց. «Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները կհանդիպեն, բայց ես չեմ կարծում , որ դա կլինի Փարիզում: Եվ, ամենայն հավանականությամբ, դա չի լինի մինչև ամառվա վերջ: Եվ իրական խնդիրը ոչ թե Մադրիդյան սկզբունքներն են, այլ Ադրբեջանի կեցվածքը: Մինսկի խումբը վերջապես հասկացել է, որ իրական սպառնալիքը գալիս է, ոչ թե Հայաստանի կողմից, այլ՝ Ադրբեջանի: Եվ սահմանագծին վերջին իրադարձությունները, ինչպես նաև, Ադրբեջանի կողմից իրականացվող հարձակումներն իրականում ուղղված էին Մինսկի խմբին: Եվ երկրորդ իրական մտահոգությունը՝ Լեռնային Ղարաբաղի հարցում Ուկրաինայի՝ Ղրիմի իրադարձություններից հետո Ռուսաստանի նոր քաղաքականությունն է: Եվ խնդիրն այն է, թե արդյո՞ք Ռուսաստանը կշարունակի աշխատել ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի հետ Մինսկի խմբի շրջանակներում»:

-Հայաստանի ԵՏՄ անդամակցության համար նոր ժամկետ է հայտարարվել 2015-ի հունվարի 1, որքանո՞վ է դա իրատեսական:

-Վերջին ձգձգումները՝ ԵՏՄ-ին միանալու հարցում, ցույց են տալիս, որ այդ գործընթացն ամբողջովին կործանվում է: Այդ ձգձգումները պայմանավորված են Ղազախստանի և Բելառուսի կողմից ընդդիմությամբ: Անկախ այն հանգամանքից, թե ինչ կասի ՀՀ վարչապետը կամ պետական այլ պաշտոնյա, դա Հայաստանի իրավասություններից դուրս է:

-Այդուհանդերձ, Ձեր կանխատեսմամբ այդ անդամակցությունը տեղի կունենա՞, թե՞ ոչ, առավել ևս հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ որպես պայման դրվում է ՀՀ-ի և ԼՂՀ-ի միջև մաքսակետ դնելու հարցը, և արդյոք մեր իշխանությունները կգնան այդ քայլին:

-Ո՛չ, իրականում սա նախապայման չէ, և ես չեմ կարծում, որ երբևէ Հայաստանը կմիանա: Խնդիրն այն է, որ Ղազախստանը և Բելառուսը դեմ են հանդես այն 800 անուն ապրանքներին, որոնք Հայաստանը ներկայացնում է: Սակայն տեսականորեն հնարավոր է, որ Ռուսաստանը և ՄՄ-ն պահանջեն, որ ՀՀ-ի և ԼՂ-ի միջև մաքսակետ լինի, և եթե նման պահանջ լինի, Հայաստանն այն կմերժի: Սա ցույց է տալիս, որ Եվրասիական միությունը և Մաքսային միությունը տարբեր պատճառներով և նաև այդ պատճառով Հայաստանի շահերին դեմ են:

-Արգենտինայում Սերժ Սարգսյանի հայտարարությունը, որ Հայաստանը մտահոգված է, որ Ռուսաստանը զենք վաճառում Ադրբեջանին, տարբեր մեկնաբանությունների տեղիք տվեց, և դրանից հետո ՀՀԿ տարբեր ներկայացուցիչներ ևս քննադատեցին Ռուսաստանին այդ առթիվ: Չնայած որ նոր չէ, որ Ռուսաստանը Ադրբեջանին զենք էր վաճառում:

-Ողջունում եմ նախագահի դիրքորոշումը, սակայն ունեմ երկու քննադատություն: Առաջին՝ դա պետք է հայտարարվեր, ոչ թե Հարավային Ամերիկայում, այլ Հայաստանում: Երկրորդ՝ Հայաստանի նախագահի հայտարարությունը բավականին ուշացած էր և Սերժ Սարգսյանը բավականին ուշ գիտակցեց, որ Ռուսաստանի կողմից Ադրբեջանին զենք մատակարարելը Հայաստանի համար վտանգ է ներկայացնում: Ես ավելի շատ քննադատում եմ Ռուսաստանին, որովհետև դա Հայաստանի դաշնակցի պահվածք չէ:

-Ձեր դիտարկմամբ՝ Ռուսաստանը կփորձի՞ Ադրբեջանին ներքաշել Եվրասիական տնտեսական միություն:

-Ո՛չ, դա լուրջ խնդիր չէ: Բաքու կատարած իմ այցի ժամանակ պարզ դարձավ, որ Ադրբեջանն այդ հանգամանքը երբեք հաշվի չի առնի, դա այնքան ոչ ռեալիստական է, որքան որ խոսենք օրինակ՝ Թուրքիան կարող է միանալ Մաքսային միությանը:

- Սակայն միջազգային փորձագետների կողմից ևս շրջանառվում է Թուրքիայի անդամակցության հարցը, ի՞նչ կասեք այդ մասին:

-Դա որևէ լուրջ բան իրենից չի ներկայացնում:

-Դուք թերահավատ եք, որ Հայաստանը ԵՏՄ կմտնի, հիմա պարզ է, որ ԵՄ նույնպես։ Նախկինում շատ էր քննարկվում նաև «ոչ, ոչ»-ի տարբերակը, կարծում եք, որ աշխարհաքաղաքական բախումների այս կիզակետում դա կարող է ավելի՞ նպաստավոր է մեզ համար:

-Իրական վտանգն այն է, որ սեպտեմբերի 3-ի որոշումը ռազմավարական սխալ էր: Ավելի մեծ խնդիրը Հայաստանի շարունակական մեկուսացումն է, ինչպես նաև նրա ՝ որպես պետության, կարևորության անկումը: Ես դեմ եմ Հայաստանի անդամակցությունը Եվրասիական միությանը և գտնում եմ, որ եթե Հայաստանը չանդամակցի, ապա դա որևէ կերպ չի վնասի Հայաստանի երկկողմ հարաբերություններին Ռուսաստանի, ինչպես նաև Հայաստանի հարևան երկրների հետ: Հայաստանը դեռևս այս պայմաններում ուժեղ դիրքերում է, եթե համեմատենք Թուրքիայի և Իրանի հետ, չնայած այնտեղի որոշակի դրական զարգացումներին:

-Սկզբում ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպանը, ապա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ մյուս երկրից Ջեյմս Ուորլիքը կրկնեց, որ լավ կլիներ, որ Հայաստանի և Ֆրանսիայի նախագահները հանդիպում ունենան Փարիզում: Երևանը, սակայն, լռում է, և այստեղ էլ կան վերլուծաբաններ, որոնք գտնում են, որ Սերժ Սարգսյանը չի ուզում գնալ, որովհետև, անգամ այպիսի մեկնաբանություն հնչեց՝ «Փարիզում պետք է հանգուցալուծվի Մինսկի խմբի այսքան տարիների կատարած աշխատանքը՝ կա՛մ ստորագրվեն Մադրիդյան սկզբունքները, կա՛մ կողմերը տան համաձայնություն՝ փոխանցել այս խնդիրը ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդին»:

-Ո՛չ, դա ճիշտ չէ, Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները կհանդիպեն, բայց ես չեմ կարծում , որ դա կլինի Փարիզում: Եվ, ամենայն հավանականությամբ, դա չի լինի մինչև ամառվա ավարտ: Եվ իրական խնդիրը ոչ թե Մադրիդյան սկզբունքներն են, այլ Ադրբեջանի կեցվածքը: Մինսկի խումբը վերջապես հասկացել է, որ իրական սպառնալիքը գալիս է ոչ թե Հայաստանի կողմից, այլ՝ Ադրբեջանի: Եվ սահմանագծին վերջին իրադարձությունները, ինչպես նաև, Ադրբեջանի կողմից իրականացվող հարձակումներն իրականում ուղղված էին Մինսկի խմբին: Եվ երկրորդ իրական մտահոգությունը՝ Լեռնային Ղարաբաղի հարցում Ուկրաինայի՝ Ղրիմի իրադարձություններից հետո Ռուսաստանի նոր քաղաքականությունն է: Եվ խնդիրն այն է, թե արդյոք Ռուսաստանը կշարունակի աշխատել ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի հետ Մինսկի խմբի շրջանակներում:

-Այսինքն՝ այս կազմով կասկածի տա՞կ եք դնում Մինսկի խմբի գործունեությունը:

-Չէ, ես Մինսկի խմբի գործունեությունը կասկածի տակ չեմ դնում, սակայն չեմ կարծում, որ ֆրանսիական հրավերը կընդունվի:

-Իսկ ո՞ր հրավերը կընդունվի:

-Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները վերջերս են հանդիպել Մինսկի խմբի հետ՝ Բրյուսելում: Իմ կարծիքով՝ Ֆրանսիան չի հապաղի իր ձեռքը վերցնել առաջատար դիրքը՝ Մինսկի խմբի շրջանակներում:

-Հնարավոր համարո՞ւմ եք կամ բացառում եք, որ Ռուսաստանին դա կհաջողվի:

-Ես կարծում եմ, որ Ռուսաստանը առաջ կքաշի՝ ավելի լուրջ և ավելի վտանգավոր դիրքորոշում:

-Բացի սահմանային միջադեպերից, որոնք հայ որոշ վերլուծաբաններ վերագրում են ՌԴ-ին, օրերս Վրաստանում տեղի ունեցավ մի միջադեպ, ինչպես այնտեղից մեր թեմի կողմից հաղորդվեց, կրոնական-ազգամիջյան հողի վրա: Եվ ոմանք այստեղ էլ ռուսական հետք են տեսնում:

-Ներկայումս, երբ Վրաստանն արդեն իսկ ստորագրել է ԵՄ Ասոցացման համաձայնագիրը, իսկ օրերս Վրաստանի խորհրդարանը վավերացրել էր այն, Ռուսաստանն ամեն կերպ կօգտագործի ավելի մեծ ճնշում Հայաստանի վրա, որպեսզի ապակայունացնի իրադրությունը Վրաստանում: Բայց, բարեբախտաբար, Հայաստանի նախագահի՝ Վրաստան կատարած վերջին այցից հետո պարզ է դառնում, որ և՛ Հայաստանը, և՛ Վրաստանը գիտակցում են երկկողմ լավ հարաբերությունները պահպանելու կարևորությունը:

-Մեկ-երկու ներքաղաքական հարց. «թեժ» աշուն, քառյակի հանրահավաք, ի՞նչ սպասելիքներ ունեք:

-Սա նորույթ չէ, և ոչ էլ քառյակն ինքնին ընդդիմություն է: Եվ դա կլինի նույնքան խայտառակ, որքան «Օրինաց երկրի» վերջին հանրահավաքը:

-Այսինքն՝ բազմամարդ հանրահավաք չե՞ք ակնկալում։

-Ես չեմ կարծում, որ որևէ մեկը ակնկալում է դա:

-Մյուս կողմից, էլեկտրաէներգիայի գնի նոր թանկացում, որն իր հետ շղթայական ռեակցիայով բերելու է նոր թանկացումների:

- Համաձայն եմ, սակայն, երիտասարդության շրջանում քաղաքացիական ակտիվության բարձրացումը որևէ կապ չունի քաղաքական կուսակցությունների հետ:

-Իսկ , ըստ Ձեզ, քաղաքացիապես ակտիվ երիտասարդությունը, օրինակ՝ էլեկտրաէներգիայի հարցը կվերցնի իր ձեռքը:

-Արդեն իսկ երիտասարդությունը գլխավորում է այդ շարժումը, և դա երևաց տրանսպորտի գնի թանկացման, ինչպես նաև կենսաթոշակային խնդիրների հետ կապված: Եվ սա նշված 4 քաղաքական ուժերի հետ որևէ առնչություն չունի:

-Ի՞նչ եք կարծում՝ սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտություն կա՞, և կա՞ նման հանրային քննարկման պահանջ: Վերջերս , օրինակ, լսեցի մեկնաբանություն, որ Բրեժնևի «Ցելինա» աշխատության հանրային քննարկման նմանության փաստաթուղթը տարվում էր գյուղապետարաններ, մարզպետարաններ՝ «ներքևից» հանրային քննարկման պահանջի իմիտացիա ստեղծելով:

-Սա այն քիչ դրական զարգացումներից է, որ կարող է կապվել սահմանադրական փոփոխությունների հետ: Եվ սա մարտահրավեր է, որն ուղղված է պետության դեմ, որպեսզի բացատրի, թե ինչ փոփոխություններ են պատրաստվում կատարել Սահմանադրության մեջ: Եվ իրականում դրական է, որ այս նախաձեռնությունը տարվում է մարզեր և բացատրական աշխատանքներ տարվում՝ հասարակության հետ մի երկրում, որտեղ նախագահը մամուլի ասուլիսներ, որպես այդպիսին, չի ունենում: Չնայած որ սահմանադրական փոփոխությունների ինչ-ինչ կետերի համաձայն չեմ: