Foreign Policy-ն ներկայացրել է 4 քայլ, որի շնորհիվ ԱՄՆ-ն կմեծացնի իր ազդեցությունը Հրվ. Կովկասում

12:18 • 31.03.21
Քաղաքականություն

Ամերիկյան հեղինակավոր Foreign Policy հրատարակությունն անդրադարձել է Արցախյան վերջին պատերազմի դադարեցման նպատակով նոյեմբերի 9-ին Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի ղեկավարների միջև կնքված եռակողմ հայտարարությանը, հայ-ադրբեջանական հարաբերություններին, հարավկովկասյան տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքական խնդիրներին և դրանցում ԱՄՆ նոր վարչակազմի դերակատարմանը:

Ստորև որոշակի կրճատումներով ներկայացնում ենք պարբերականի թղթակից, 2013-ից 2017 թվականներին Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության կազմակերպությունում ԱՄՆ դեսպան Դանիել Բաերի հոդվածը, որը տարածաշրջանում ԱՄՆ ազդեցությունը մեծացնելու համար 4 կարևոր կետ է առանձնացրել: 

Բայդենի վարչակազմի բարձրաստիճան պաշտոնյաները կարող են ներքին կարգով պնդել, որ նրանք պետք է հետևեն հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների շուրջ իրավիճակին, բայց իրենց ուժերը կենտրոնացնեն այլ ուղղություններով`չփորձելով դիվանագիտորեն գլխավոր դերակատարություն ունենալ Հարավային Կովկասում:
Սա, իհարկե, սխալ կլիներ: Փոխարենը, ԱՄՆ նոր վարչակազմը պետք է Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը դիտարկի որպես հնարավորություն՝ ներկայացնելու ԱՄՆ լուրջ ներգրավվածության արժեքը և այն օգտագործի ցույց տալու համար նախագահ Ջո Բայդենի հանձնառությունը ժողովրդավարամետ արտաքին քաղաքականությանը, որը կենտրոնացած է համամարդկային արժեքների և մարդու իրավունքների վրա: Սա չի նշանակում, որ կտրուկ առաջընթացն ակնհայտորեն հասանելի է, քանի որ սթափ վերլուծության և արդյունքների վերաբերյալ թերահավատության համար բազում պատճառներ կան: Բայց առանց ԱՄՆ-ի ակտիվ դիվանագիտության, առաջընթացի վերաբերյալ հույսը զգալիորեն ավելի քիչ է, նկատում է հեղինակը:

Ստորև ներկայացնում ենք չորս քայլ, որոնք, ըստ հանդեսի, Բայդենի վարչակազմը կարող է ձեռնարկել Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև տևական խաղաղությունը խրախուսելու համար: Դրանք ենթադրում են երկար ճանապարհ, բայց այդ քայլերը կառուցողական ընթացք կարող են ստեղծել: 

Առաջին. պետք է ճնշում գործադրել կողմերի միջև 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին կնքված զինադադարի իրագործման ուղղությամբ՝ անդրադառնալով հաշվետվողականության և վերականգնման հարցերին: Այս հայտարարությունը, որը, բացի պատերազմող երկրների ղեկավարներից ստորագրել է նաև Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, թեև կատարյալ չէ, բայց առայժմ հրադադարի ռեժիմի պահպանման համար չկա կարճաժամկետ այլընտրանքային տարբերակ: Այն պահանջում է փոխանակել բոլոր կողմերի՝ ռազմական և քաղաքացիական գերիներին: Վստահելի աղբյուրների խոսքով՝ գերիներ դեռևս կան, և նրանց վերադարձը պետք է լինի առաջնային: Միևնույն ժամանակ, Վաշինգտոնը պետք է աջակցի նաև ԵԱՀԿ խմբին: Վերջինս կարող է նաև խորհուրդ տալ տարածաշրջանից տեղահանված անձանց փոխհատուցման հնարավոր մոտեցումների վերաբերյալ:

Երկրորդ. անհրաժեշտ է աջակցել մարդասիրական աշխատանքներին և վերաբնակեցման գործողություններին: Շատ հաճախ, երբ զենքերը լռում են, ուշադրությունը տեղափոխվում է այլ վայր: Տեղի բնակիչները ստիպված են լինում ինքնուրույն որոշել, թե ինչպես վերսկսել սեփական կյանքը ոչնչացված գույքով և բիզնեսով, ավերածությունների, խափանված տրանսպորտային ուղիների ու ենթակառուցվածքների պայմաններում: Շարքային քաղաքացիներին աջակցելու գործնական աշխատանքը, երբ նրանք դեռ նոր են հարմարվում  քաղաքական աշխարհագրությանը, պակաս գրավիչ է, քան ռազմական հրադադարի կամ քաղաքական համաձայնագրերի բանակցությունները, բայց հենց դա է խաղաղության հիմքը:  Հակամարտությունը չի կարող կարգավորվել, քանի դեռ մարդկանց հարցը չի կարգավորվել: Ադրբեջանի կողմից վերահսկվող այս տարածքներում վերաբնակեցումը հեշտ չի լինի, և Բաքվի կոռումպացված կառավարությունը տեղական կառավարման մարտահրավերների առնչությամբ պատասխանատու կառավարման պատմություն չունի: Մինչդեռ, նոր տեղահանված հայերն անհանգստացած են հայկական կրոնական և մշակութային վայրերի ճակատագրով, որոնք այժմ գտնվում են Ադրբեջանի վերահսկողության տակ: Աղբյուրն առաջարկում է այս առումով Ռուսաստանի և Թուրքիայի փոխարեն ապաինել միջազգային հանրությանը: Հեղինակի պնդմամբ` միջազգային հանրությունը կարող է ինչպես արհեստավարժություն, այնպես էլ վստահելիություն  ապահովել երկու կողմերի մտահոգությունները լուծելու համար: Հակամարտությունից հետո չպետք է թույլ տրվի, որ նոր դժգոհություններ երևան գան: ԱՄՆ-ն պետք է աշխատի եվրոպացիների և այլոց հետ`աջակցելու հասարակական և միջազգային կազմակերպություններին, որոնք կարող են իրականացնել երկրի նկատմամբ տեղական վստահության բարձացմանը և ամրապնդմանը միտված միջոցառումներ:

Երրորդ. պետք է վարել տարածաշրջանային տնտեսական զարգացման ռազմավարություն: Ապագա անդրսահմանային համագործակցությունը խթանելու ամենահավանական լծակը տարածաշրջանային տնտեսական նոր ռազմավարությունն է, այդ թվում՝ ենթակառուցվածքների զարգացումը, որը կարող է ներգրավել միջազգային ներդրումներ՝ Հայաստանի, Ադրբեջանի և հարևան Վրաստանի տնտեսությունների ամրապնդման համար: ԱՄՆ-ի ֆինանսների նախարար Ջանեթ Յելլենը պետք է պաշտոնապես կամ ոչ ֆորմալ կերպով տարածաշրջանը ներառի բարձր մակարդակի բանակցությունների օրակարգում`հաջորդ շաբաթ մեկնարկող Արժույթի միջազգային հիմնադրամի և Համաշխարհային բանկի տարեկան ժողովներում: Միևնույն ժամանակ, Վաշինգտոնը պետք է աշխատի Եվրամիության և Հարավային Կովկասի երեք կառավարությունների հետ՝ տարածաշրջանային զարգացման նման շրջանակ մշակելու համար: C5 + 1 շրջանակը, որը մշակել է ԱՄՆ նախկին նախագահ Բարաք Օբամայի վարչակազմը (և շարունակվել Բայդենին նախորդած նախագահ Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի կողմից)՝  Կենտրոնական Ասիայում տարածաշրջանային խնդիրների շուրջ համագործակցությունը խթանելու համար, կարող է մոդել հանդիսանալ նոր SC3 + 2 շրջանակի համար, որում ներգրավված են երեք հարավկովկասյան երկրները, ԱՄՆ-ն և Եվրամիությունը:

Միջազգային հանրության ֆինանսական ներդրումները պետք է կապվեն կողմերի ստանձնած քաղաքական պարտավորությունների և տարածաշրջանային տնտեսական զարգացմանը խոչընդոտող վիճահարույց հարցերի լուծման գործում նրանց առաջընթացի հետ, ինչպիսիք են սահմանային անցումները և ենթակառուցվածքները: Ավելին, ցանկացած ֆինանսական օգնություն պետք է զուգակցվի էնդեմիկ կոռուպցիայի դեմ պայքարի միջոցառումների հետ:

Չորրորդ. անհրաժեշտ է նոր կյանք հաղորդել դիվանագիտությունը: Մինսկի խմբում ԱՄՆ համանախագահին պետք է տրվի դեսպանի աստիճան: Վաշինգտոնը պետք է եռանդով առաջ մղի համանախագահների պարբերական հանդիպումները ԵԱՀԿ թիմի հետ՝ ռազմավարության գծագրման և մշակման նպատակով, որն ուղղված է այն հրահրիչների դեմ, որոնք հազվադեպ են հայտնվում լրատվամիջոցների ուշադրության կենտրոնում, բայց խանգարում են առօրյա առաջընթացին: Բացի այդ, Վաշինգտոնը պետք է Մոսկվայի հետ բանակցություններ սկսի ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևի շուրջ, որով կվավերացվի նոյեմբերի 9-ի զինադադարը և որը հիմք կհանդիսանա լիարժեք խաղաղության համաձայնագրի կնքման համար: 

Դարաշրջանում, որն օր-օրի ավելի շատ է պայմանավորվում աշխարհաքաղաքականությամբ, բնական միտում կա կենտրոնանալու ծանրքաշայինների վրա և մնացած աշխարհը, հատկապես փոքր երկրները՝ մեծ տերությունների մրցակցության պրիզմայից տեսնելու: Մեծ տերությունների մրցակցությունը պահպանվում է որպես միջազգային քաղաքականությունը հասկանալու մոդել:

Բայց դա երբեք էլ ամբողջական պատկերը չէ: Արտաքին քաղաքականությունը, որը կենտրոնացած է մարդու իրավունքների վրա, չի կարող կենտրոնանալ միայն աշխարհաքաղաքականության և ամենամեծ դերակատարների վրա: Եվ երբ աշխարհաքաղաքական մրցավազքը, ոչ միայն իշխանության, այլ գաղափարախոսությունների և աշխարհայացքի մրցավազք է, նույնիսկ փոքր վայրերը կարող են մեծ մարտահրավերներ դառնալ, գրում է հեղինակը` նկատելով, որ, այնուհանդերձ,  շատերը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտության կարգավորումը անհնար են համարում: 

ԼՐԱՀՈՍ

ՕՐՎԱ ԿԱՐԵՎՈՐ

Տեսանյութեր

12:29 • 21.11.24

Ինչո՞ւ մանկապարտեզը հոկտեմբերին չի բացվել, ստացվում է՝ սո՞ւտ եմ ասել. զգուշացնում եմ՝ մեկը չխախտի ժամկետը․ Փաշինյան

12:12 • 21.11.24

Մայթով քայլում ես, տեսնում 61 թվի «ԳԱԶ 66»-ի «ռամա» է դրված պապուց հիշատակ, տարե՛ք ձեր տուն, պատից կախեք. Նիկոլ Փաշինյան

11:05 • 21.11.24

Վահե Ղազարյանի հետ մանկությունից ընկերներ ենք, դա շատ հարցերում օգնել է, երբեմն՝ խանգարել․ Փաշինյան

21:03 • 20.11.24

Չենք սպասում 2026-ի ընտրություններին, ամեն բան անելու ենք, որ իշխանափոխությունը լինի մինչև այդ. Աննա Գրիգորյան

20:33 • 19.11.24

Վաղ թե ուշ Փաշինյանը կարմիր աստղով «պիլոտկա է» հագնելու, մոտ է այդ ժամանակը․ Հայկ Մամիջանյան

18:50 • 19.11.24

ԱրարատԲանկը` «Իմ անտառ Հայաստան»-ի կողքին․ Ազնավուրի անվան անտառ է հիմնվելու (տեսանյութ)

15:03 • 19.11.24

Սուբսիդիայի տոկոսը պահպանելով հնարավորինս նվազ՝ կավելացնենք քաղաքապետարանի եկամուտները. Ավինյան

14:07 • 19.11.24

«Ո՛չ 300 դրամներին»․ «Մայր Հայաստանը» Երևանի ավագանու նիստի ժամանակ ակցիա իրականացրեց

12:49 • 19.11.24

Մինչև 7 տարեկան երեխաները տրանսպորտով կերթևեկեն անվճար, թոշակառուները՝ 30% զեղչով. փոխքաղաքապետ

15:40 • 18.11.24

«Նոմա» ռեստորանը ներկայանում է նորովի. այն կընդունի իր հյուրերին նաև ձմռան ամիսներին

12:44 • 18.11.24

Այն, որ պաշտոնանկությունների մասին դուք գիշերն եք իմացել ու գրել, դա չի նշանակում, որ այդ գործընթացները տեղի են ունեցել գիշերը. Վահագն Ալեքսանյան

12:27 • 18.11.24

Հովիկ Աղազարյանի մասով կա հարուցված կարգապահական վարույթ, որը կունենա հետևանք. Վահագն Ալեքսանյան

12:18 • 18.11.24

Սափրվելը հետևանքներ էր ունենալու. մի՛ ափսոսացեք, շատ բան չենք կորցրել. Աղվան Վարդանյանը՝ պաշտոնանկությունների մասին

12:05 • 18.11.24

Այդ պաշտոնանկությունները դիտարկում եմ նախընտրական տրամադրությունների ներքո. Տիգրան Աբրահամյան

11:55 • 18.11.24

Օպերայի տարածքի շինությունները քանդելու ենք ու ստանանք կանաչ տարածք՝ մարդկանց օգտագործման համար. քաղաքապետ

11:54 • 18.11.24

Մենք մեր պահանջներում ավելի խիստ ենք լինելու, չենք հանդուրժելու անորակ սննդի մատակարարում մեր մանկապարտեզներ. Ավինյան

17:39 • 15.11.24

Վերելակը կանչեք՝ չի գա, գալիս մեծ-մեծ խոսում եք. Կոնջորյանը՝ ընդդիմությանը

16:18 • 15.11.24

Մե՞նք ենք «Հոկտեմբերի 27»-ի շահառուն, թե Անդրանիկ Քոչարյանը, որ այդ խառը վիճակում պաշտոնյաների ցանկ էր ներկայացնում, մեկն էլ ինքն էր. Քրիստինե Վարդանյան

13:21 • 15.11.24

Սասուն Միքայելյանի որդին այնքան լավ քաղաքապետ է, որ ասում են՝ «Սևակը Հրազդանի հետ է ամուսնացել»․ Անդրանիկ Քոչարյան

12:46 • 15.11.24

Կիրանցում անասունը սահմանն անցնու՞մ է. Փաշինյանը՝ Տավուշի մարզպետին

12:16 • 15.11.24

Ո՞վ է ում ձեռք առնում, ուզում եմ հասկանամ, ես «քյասիբի ռադիո» չեմ․ Փաշինյանն՝ իրավապահներին

12:05 • 15.11.24

Ոստիկանության զորքերը կենտրոնացված են Երևանում, այնպես կանենք, որ մարզերում էլ խնդիր չլինի. Փաշինյան

11:04 • 15.11.24

Դուք ոչ միայն Փաշինյանի, այլ Զավենիչի երկրպագուն եք. Խամոյանը՝ ՀԾԿՀ նախագահի թեկնածուին

15:48 • 14.11.24

Պարոն Աղազարյան Հովիկին ոչ ոք չի դատապարտի, որովհետև կառավարությունը չի ձախողվի. Աղազարյան

13:52 • 14.11.24

Կարդացի Անկախության հռչակագիրն ու սարսափելի եզրահանգման եկա՝ ՀՀ-ն չի կարող գոյություն ունենալ. Նիկոլ Փաշինյան

13:20 • 14.11.24

Բանակը մի՛ սրբագործեք, ասում են՝ մեր զինվորի ցավը տանեմ, դուրս կգա Մադագասկար․ Փաշինյան

12:34 • 14.11.24

Այսօրվա մեր հավաքական սոցիալ-հոգեբանությունն ու սոցիալ-մտածողությունն ապապետական է․ Փաշինյան

11:50 • 14.11.24

Աղազարյա՛ն, ջանդ յուղի, քո գլխին են սարքում, ա՛յ ընկեր, դու էլ ես նախկին դաշնակցական. Արթուր Խաչատրյան

11:21 • 14.11.24

Դուք Թուրքիային ու Ադրբեջանին՝ մեր անվտանգության երաշխավոր դարձնելը փաթեթավորել եք իրական Հայաստանի ներքո, որը շատ այլանդակ տեսք ունի. Քրիստինե Վարդանյան

11:02 • 14.11.24

Դուք ձգտում եք վերադարձնել պատմական Հայաստանը, որտեղ կաք դուք, չկա պետականություն ու կա գուբերնատոր դառնալու հնարավորություն. Արթուր Հովհաննիսյանը՝ ընդդիմությանը

20:37 • 13.11.24

Աթոռը պահելու համար Փաշինյանը պատրաստ է Պուտինի նկարը կախել գլխավերևում, հարց է՝ Պուտինը կտա՞, թե ոչ․ Նաիրա Կարապետյան

17:41 • 13.11.24

Չենք բարձրացնում Ադրբեջանի սահմանադրության փոփոխության հարցը, նույնը ակնկալում ենք իրենցից․ Փաշինյան

16:26 • 13.11.24

Այսօրվա ընդդիմությունը հաջորդ ԱԺ-ում չի լինի, իշխանությունն ավելի բարձր ձայներով կընտրվի․ Ալեն Սիմոնյան

15:47 • 13.11.24

Օկուպացված տարածքների խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու խնդիր դրված չէ․ Սուրեն Պապիկյան

14:51 • 13.11.24

Երիտասարդ տարիքում, երբ լսում էի «Կիլիկիա» երգը, լացում էի, երբ մեծացա, հասկացա՝ ինչի՞ լացեմ, Կիլիկիան՝ ուր, ես՝ ուր. Հովիկ Աղազարյան

14:11 • 13.11.24

Մենք առաջարկում ենք, որ էլի վարկ վերցնենք նոր սարքավորումների, արտադրանքի գեներացման համար, հետո շնորհակալություն եք հայտնելու. Խաչատուր Սուքիասյան

12:21 • 13.11.24

«ՀՀ ԶՈՒ-երն այսօր Հնդկաստանի համար դարձել են գովազդային վահանակ». «Պարոն Մանուկյանը քաղաքական լավ ելույթ ունեցավ, մի՛ խանգարեք». քննարկում ԱԺ-ում

10:44 • 13.11.24

Չե՞ք կարծում, որ բերետավորների հոգեկան առողջությունը ստուգելու կարիք կա․ Խաչատրյանը՝ Քոչարյանին

17:43 • 12.11.24

Գերիների ամբողջական վերադարձը պետք է նախապայման լինի ցանկացած բանակցության համար․ Քրիստինե Վարդանյան

15:23 • 12.11.24

Բաքվում պահվողներին վերադարձնելու ամենապատեհ առիթը COP29-ն է, հետո վերադարձի հավանականությունը հավասարվելու է զրոյի. Արթուր Խաչատրյան

Տեսնել բոլորը

Ամենից շատ կարդացված նյութեր Այսօր Երեկ Շաբաթվա

Տնտեսություն

Գիտություն/տեխնիկա

Մշակույթ

Սպորտ

Իրադարձային

Մամուլի տեսություն

Քաղաքականություն

Իրավունք

Ժամանց