Ձեզ անհրաժեշտ են փոխակերպված հարաբերություններ, մասնավորապես սպառնալիքի ընկալման նվազեցում, սակայն Ադրբեջանն այլ ուղղությամբ է գնում. Լոուրենս Բրոերս

Conciliation Resources ընկերության Կովկասի ծրագրի ղեկավար, անգլիացի վերլուծաբան Լոուրենս Բրոերսի խոսքով՝ առայժմ անորոշ է, թե արդյոք Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում հնարավոր է վերականգնել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափը, չնայած որ համամախագահների ապրիլի 13-ի հայտարարության մեջ հիշեցնում էին իրենց  մանդատի և վերջնական համապարփակ կարգավորման անհրաժեշտության մասին ՝ «կողմերին հայտնի» տարրերի և սկզբունքների հիման վրա: 

«Մի քանի տարրեր որոշվել են 2020 թ. Նոյեմբերի 10-ի հրադադարի մասին հռչակագրի միջոցով, ուշագրավ բացառություն են կազմում հենց Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի շուրջ խնդիրները»,- Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց նա։

Իսկ թե երբ և ինչպես են Մինսկի խմբի հովանու ներքո Հայաստանն ու Ադրբեջանը կրկին հանդիպելու, ըստ նրա, կախված է մի շարք հանգամանքներից։

«Դրանցից մեկն այն է, թե արդյոք Ադրբեջանը մոտիվացված է տեսնելու 2020 թ. Նոյեմբերի 10-ի հռչակագրի արդյունքները, որը կարող է լինել բազմակողմ խաղաղ գործընթացում, թե՞ նախընտրում է «միայնակ տանել» Ռուսաստանի ղեկավարած գործընթացը»,-ասաց նա:

Մեկ այլ խնդիրն այն է, նրա խոսքով, թե որքանով է Ռուսաստանը օգտակար գտնում ԵԱՀԿ-ի գործընթացը վերակենդանացնելը,  որտեղ որոշակի հիմնավորմամբ ինքն իրեն տեսնում է որպես ոչ պաշտոնական առաջնորդ, ի տարբերություն Թուրքիայի հետ ոչ պաշտոնական երկկողմ պայմանավորվածությունների իրականացման շարունակականությունը, որոնք գործընթացից արդյունավետորեն հեռու են պահում եվրաատլանտյան դերակատարներին: 

«Երրորդն այն է, թե արդյոք եվրատլանտյան դերակատարներին և բազմակողմ ինստիտուտներին հաջողվում է պահպանել հետաքրքրությունը և վերականգնել լծակները ՝ հակամարտությունը բազմակողմ շրջանակներում վերադարձնելու համար:

Շատ բան կախված է հաջորդ հինգ տարիների դինամիկայից, և թե որտեղ են բոլոր դերատարները գտնվելու հինգ տարի հետո, երբ նախատեսվում է երկարաձգել Ռուսաստանի խաղաղապահ մանդատի երկարացումը»,- նշեց նա։ 

Առանց Մինսկի խմբի վերակենդանացման, ըստ Լուրենս Բրոերսի, մենք, ամենայն հավանականությամբ, կտեսնենք հակամարտության կառավարման նոր դարաշրջան, որը կարող է նվազեցնել բռնությունը, բայց պարտադիր չէ, որ դա անդրադառնա հակամարտության հիմնական շարժիչ ուժերի վրա։

Անդրադառնալով նրան, թե ինչպես են ՀՀ իշխանությունները աշխատել միջազգային հանրության հետ, վերլուծաբանը նկատեց՝ պատերազմը համընկավ մի ժամանակի հետ, երբ միջազգային հանրությունը առավելագույնս շեղված էր այլ խնդիրներով, ուստի և մարտահրավերային էր.

«Միջազգային հանրությունը կենտրոնացած էր ԱՄՆ նախագահական ընտրությունների, Բելառուսում բողոքի ցույցերի, համաճարակի կառավարման վրա»,- ասաց նա։

Բացի այդ, հայ-ադրբեջանական հակամարտությունը, ըստ նրա, ի վիճակի է դիմադրել ժողովրդական և հեշտությամբ ճանաչվող այն շրջանակներին, որոնք սովորաբար, արևմտյան պետությունների դեպքում, միջազգային լսարան են բերում եվրասիական հակամարտությունները: «Այստեղ Ռուսաստանի համար չկան հակամարտող կողմեր, որոնք ձգտում են Եվրատլանտյան դաշինքներին միանալ»,-ասաց նա։

Դա, ըստ նրա, թուլացրեց Հայաստանի իշխանությունների կողմից հնարավորությունը և դիրքավորումը, թե տեղի ունեցողը ժողովրդավարության համար պատերազմ էր կամ քաղաքակրթական պայքար: 

«Մյուս կողմից, Ադրբեջանը հակամարտության ավելի պարզ ձևակերպում ուներ պահանջների հիմնական շարքի շուրջ, որոնք ավելի հեշտ էր գտնել հարցազրույցներում»,-ասաց նա։

Խոսելով արդեն Բաքվում բացված «ռազմավարի պուրակին», որտեղ ներկարացված էին նաև հայ զինվորներին նվաստացնող մանեկեններ ու ներկարացնելով իր մոտեցումը դրան՝ Լոուրենս Բրոերսը նշեց՝ ժողովուրդները հիշում են հաղթանակները, ինչպես նաև իրենց պատմության պարտությունները։ 

«Անակնկալ չէր, որ Ադրբեջանն այդքան երկար ժամանակ նվաստացուցիչ պարտությամբ ապրելուց հետո տոնելու է իր վերջին հաղթանակը: Այդ այգին, ըստ իս, ոչ այնքան ադրբեջանական կողմի կորուստները հիշատակելու համար բացված թանգարան է, որքան հայկական կողմի կրած կորուստները վիզուալիզացնող ներկայացում, որտեղ հայերն ընդգծված կերպով առանձնացվում են որպես հիմնական թշնամի և ոչ երբեք՝ պարտված կողմ, որի հետ հարաբերությունները ենթակա են փոխակերպման,- ասաց նա՝ նշելով, որ ըստ ամենայնի, զբոսայգու նպատակն էր ամրապնդել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների՝ ոխերիմ և անհուսալիորեն թշնամական բնույթի ընկալումը: -Սա, կարծես, վերաբերում է հակամարտության առանցքի շուրջ ադրբեջանական հասարակության մոբիլիզացումը պահպանելուն, և դա առերևույթ հակասում է տարածաշրջանային հաղորդակցությունների և տարածաշրջանի բացման շուրջ դիսկուրսին: Արդյունավետ տարածաշրջանային հարղորդակցությունը չի կարող իր դերը նվազեցնել՝ վերածվելով տեխնիկական գործընթացի. ձեզ անհրաժեշտ են փոխակերպված հարաբերություններ և մասնավորապես սպառնալիքի ընկալման նվազեցում: Այդ այգով Ադրբեջանն այլ ուղղությամբ է գնում»։