«Այն, ինչ Էրդողանն ու Ալիևն առաջարկում են ՀՀ-ին, ոչ թե ձիթենու ճյուղ է, այլ պարտության հետ համակերպվելու պահանջ». The Economist

13:45 • 30.04.21
Իրադարձային

Բրիտանական The Economist պարբերականը ծավալուն հոդվածով անդրադարձել է հայ-թուրքական և հայ-ադրբեջանական հարաբերություններին, Արցախյան երկրորդ պատերազմից հետո տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակին և հարակից հարցերի։ 

Ստորև թարգմանաբար ներկայացնում ենք լրատվամիջոցի անդրադարձն ամբողջությամբ։ 

«Թուրքիայի և Հայաստանի հարաբերություններին հետապնդում է ինչպես անցյալը, այնպես էլ ներկան: Մեկ դար առաջ օսմանյան զորքերը իրականացրել են հայերի ցեղասպանություն: Մի քանի ամիս առաջ Թուրքիան օգնել է Ադրբեջանին պատերազմում հաղթել Հայաստանին։ Տասնամյակներ շարունակ Թուրքիայի և Հայաստանի սահմանը փակ է:

Կրքերը կրկին բորբոքվել են ապրիլի 24-ին, այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը պաշտոնապես հայտարարել է, որ 1915-1917 թվականներին Օսմանյան կայսրության զինված ուժերի կողմից ավելի քան մեկ միլիոն հայերի սպանությունն ու տեղահանումը ցեղասպանություն է: Պատմաբաններից շատերը համաձայն են Բայդենի հետ, բայց Ամերիկայի նախորդ նախագահները հակված էին խուսափել նման հայտարարություններից՝ չցանկանալով վրդովեցնել Թուրքիային, որը կտրուկ հերքում է, որ սպանությունները եղել են մասշտաբային կամ համակարգված, չնայած վկայությունները փաստում են, որ դրանք եղել են հենց այդպիսին: Թուրքիայի արտգործնախարարը Բայդենի հայտարարությունն անվանել է «պատմության գռեհիկ խեղաթյուրում»:

Համադրելով փաստերը պետք է նշել՝ թուրք-ամերիկյան հարաբերությունները մեծապես չեն տուժի։ Թուրքական արժույթը ծայրահեղ ծանր վիճակում է, ուստի Թուրքիան չի կարող իրեն թույլ տալ «ճգնաժամի գնալ» ՆԱՏՕ-ի իր դաշնակցի հետ: Այնուամենայնիվ, թուրք պաշտոնյաներն ասում են, որ իրենք կտուժեն Հայաստանի հետ զսպման միջոցների հեռանկարից: Էրդողանի խորհրդական Իլնուր Չևիքն այն կարծիքին է, որ Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմի ավարտը վերացրել է հաշտեցման խոչընդոտները (Թուրքիան սատարում էր Ադրբեջանի տարածքային պահանջներին, իսկ այսօր կարծում է, որ դրանք քիչ թե շատ բավարարված են): Այնուամենանիվ, թուրք պաշտոնյան նշել է նաև, որ «եթե Հայաստանը շարունակի ցուցադրել իր թշնամական վերաբերմունքը Թուրքիայի նկատմամբ և փորձի ստիպել ամերիկացիներին ճանաչել Ցեղասպանությունը, ապա այդ ուղին ոչ մի տեղ չի տանի»:

Թուրքիան փակել է Հայաստանի հետ սահմանը 1993 թվականին՝ ի նշան Ադրբեջանի հետ համերաշխության: Դրա բացումը կարող է «շատ նշանակալից կերպով» նվազեցնել լարվածությունը Հայաստանի հետ, այս տարվա մարտին «Էկոնոմիստ» ամսագրին տված հարցազրույցում ասել է Նիկոլ Փաշինյանը: Հայաստանը, նրա խոսքերով, պատրաստ կլինի վերականգնել հարաբերությունները Թուրքիայի հետ «առանց նախապայմանների»: Փաշինյանը, որը խիստ քննադատության է ենթարկվել պատերազմը տանուլ տալու համար, ապրիլի 25-ին հրաժարական է տվել՝ ճանապարհ հարթելով արտահերթ ընտրությունների համար:

Թուրքիայի նախկին վարչապետ Ահմեդ Դավութօղլուի խոսքով՝ եթե տարածաշրջանային լայն կարգավորում իրականացվի, ապա «այդ դեպքում բոլորը կշահեն»։ Սահմանների բացումը կօգնի կայունացնել ամբողջ Կովկասը, այն թույլ կտա Հայաստանին՝ տարածաշրջանի ամենաաղքատ երկրին, մուտք ունենալ դեպի Թուրքիայի և այլ երկրների շուկաներ, ինչպես նաև կկապի Թուրքիան Կասպից ծովի և Կենտրոնական Ասիայի հետ, որտեղ տեղակայված են էներգակիրների զգալի պաշարներ: Դավութօղլուն, որն այսօր ղեկավարում է մի փոքր ընդդիմադիր կուսակցություն, արտաքին գործերի նախարար էր 2009 թվականին, երբ Թուրքիան և Հայաստանը մոտ էին դիվանագիտական կապերի կարգավորմանը։ Այս գործընթացը «դուրս էր եկել ռելսերից» երկու երկրների ազգայնականների արձագանքի հետևանքով: Թուրք ազգայնականները հրաժարվել էին ընդունել ցանկացած գործարք, քանի դեռ Հայաստանը չի լքել Լեռնային Ղարաբաղը: Մինչդեռ հայ ազգայնականները պահանջում էին, որ Թուրքիան ճանաչի 1915 թ. Հայոց ցեղասպանությունը:

Արևմտյան դիվանագետները երկար ժամանակ ենթադրում էին, որ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի և Հայաստանի հարաբերությունների կարգավորումը կնվազեցնի Ռուսաստանի ազդեցությունը Կովկասում: Բայց այսօր թվում է, որ հակառակ տեսակետը կարող է ճիշտ լինել:

Հայաստանին «արևմտյան ուղեծիր քաշելու» փոխարեն՝ նման կարգավորումը կարող է Թուրքիային էլ ավելի ամուր «քաշել ռուսական ուղեծիր»:

«Ռուսական ծրագիրը նախատեսում է բաց սահման ունենալ Եվրասիական տնտեսական միության և Թուրքիայի միջև», - ասել է ՀՀ-ում իշխող խմբակցության պատգամավորներից մեկը՝ անդրադառնալով Ռուսաստանի գլխավորած առևտրային բլոկին, որին Հայաստանը միացել է մի քանի տարի առաջ։ 

Ինչ վերաբերում է Թուրքիային, որը սովորել է գործարքներ կնքել Ռուսաստանի հետ, ապա այսօր այն հատկապես հետաքրքրված չէ առաջ տանել արևմտյան շահերը Կովկասում: Ռուսաստանը, ամենայն հավանականությամբ, կունենա նույն ազդեցությունը հաշտեցման գործընթացի վրա, ինչ Թուրքիան և Հայաստանը: Խորհրդային Միության փլուզումից ի վեր ռուսական զորքերը հայկական կողմից հսկում էին Թուրքիայի հետ սահմանը, և Երևանն անկասկած պնդելու է, որ նրանք շարունակեն դա անել:

«Հայաստանն այսօր, ինչպես երբեք, ամուր խարսխված է ռուսական ուղեծրի վրա։ Եվ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորումը միայն կխորացնի այդ կապերը», -  մանրամասնել է քաղաքագետ Ռիչարդ Կիրակոսյանը:

Թղթի վրա որքան էլ գրավիչ կարող է լինել տարածաշրջանային կարգավորման այս տարբերակը, այն կարծես նախկինի պես շարունակում է անորոշ մնալ: Հայաստանում որոշ պաշտոնյաներ զգուշորեն աջակցում են Թուրքիայի հետ առևտրային հեռանկարին: Այնուամենայնիվ, քաղաքական դասի և հասարակության ներկայացուցիչների մեծամասնությունը, կարծես, պատրաստ չէ որևէ համաձայնության: Ոմանք նաև վախենում են, որ նման հզոր հարևանի հետ լարվածության թուլացումը կստիպի Հայաստանին թուլացնել իր պահանջները Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ: Մի երկրում, որտեղ ընդամենը 3 միլիոն բնակչություն է ապրում և դեռ գտնվում է վերջին պատերազմի ազդեցության տակ, Թուրքիայից վախը նույնիսկ ավելի մեծ է, քան նախկինում:

«Այս պատերազմը սանձազերծել է Թուրքիան և ղեկավարել է Թուրքիան», - շեշտել է հայ պաշտոնյաներից մեկը և հավելել՝ երկրների միջև որևէ վստահություն գոյություն չունի։ 

Թուրքիան և Ադրբեջանը նույնպես չեն կարող իրենց հանգիստ զգալ: Ադրբեջանում հաղթական շքերթի ժամանակ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը բարձր գնահատականի է արժանացրել Ցեղասպանության «ճարտարապետներից» մեկին՝ Էնվեր փաշային: Վերջերս Ադբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը բացել է զարհուրելի թեմատիկ պուրակ, որը կոչվում է «Ռազմավարի պուրակ», որտեղ ցուցադրվում են վիրավոր հայ զինվորների մանեկեններ՝ ծուռ քթերով և անճոռնի դեմքերով, ինչպես նաև պատերազմի ընթացքում զոհված հայերի կոկիկ դասավորված սաղավարտներ:

Մնում է տեսնել, թե ինչպես է այդպիսի ցուցադրությունը զուգորդվում Ադրբեջանի խաղաղության առաջարկների հետ: Այն, ինչ  Էրդողանն ու Ալիևը առաջարկում են Հայաստանին, «ավելի շուտ ոչ թե ձիթենու ճյուղ է հիշեցնում, այլ իրենց պարտության հետ համակերպվելու պահանջ»»։

ԼՐԱՀՈՍ

ՕՐՎԱ ԿԱՐԵՎՈՐ

Տեսանյութեր

12:29 • 21.11.24

Ինչո՞ւ մանկապարտեզը հոկտեմբերին չի բացվել, ստացվում է՝ սո՞ւտ եմ ասել. զգուշացնում եմ՝ մեկը չխախտի ժամկետը․ Փաշինյան

12:12 • 21.11.24

Մայթով քայլում ես, տեսնում 61 թվի «ԳԱԶ 66»-ի «ռամա» է դրված պապուց հիշատակ, տարե՛ք ձեր տուն, պատից կախեք. Նիկոլ Փաշինյան

11:05 • 21.11.24

Վահե Ղազարյանի հետ մանկությունից ընկերներ ենք, դա շատ հարցերում օգնել է, երբեմն՝ խանգարել․ Փաշինյան

21:03 • 20.11.24

Չենք սպասում 2026-ի ընտրություններին, ամեն բան անելու ենք, որ իշխանափոխությունը լինի մինչև այդ. Աննա Գրիգորյան

20:33 • 19.11.24

Վաղ թե ուշ Փաշինյանը կարմիր աստղով «պիլոտկա է» հագնելու, մոտ է այդ ժամանակը․ Հայկ Մամիջանյան

18:50 • 19.11.24

ԱրարատԲանկը` «Իմ անտառ Հայաստան»-ի կողքին․ Ազնավուրի անվան անտառ է հիմնվելու (տեսանյութ)

15:03 • 19.11.24

Սուբսիդիայի տոկոսը պահպանելով հնարավորինս նվազ՝ կավելացնենք քաղաքապետարանի եկամուտները. Ավինյան

14:07 • 19.11.24

«Ո՛չ 300 դրամներին»․ «Մայր Հայաստանը» Երևանի ավագանու նիստի ժամանակ ակցիա իրականացրեց

12:49 • 19.11.24

Մինչև 7 տարեկան երեխաները տրանսպորտով կերթևեկեն անվճար, թոշակառուները՝ 30% զեղչով. փոխքաղաքապետ

15:40 • 18.11.24

«Նոմա» ռեստորանը ներկայանում է նորովի. այն կընդունի իր հյուրերին նաև ձմռան ամիսներին

12:44 • 18.11.24

Այն, որ պաշտոնանկությունների մասին դուք գիշերն եք իմացել ու գրել, դա չի նշանակում, որ այդ գործընթացները տեղի են ունեցել գիշերը. Վահագն Ալեքսանյան

12:27 • 18.11.24

Հովիկ Աղազարյանի մասով կա հարուցված կարգապահական վարույթ, որը կունենա հետևանք. Վահագն Ալեքսանյան

12:18 • 18.11.24

Սափրվելը հետևանքներ էր ունենալու. մի՛ ափսոսացեք, շատ բան չենք կորցրել. Աղվան Վարդանյանը՝ պաշտոնանկությունների մասին

12:05 • 18.11.24

Այդ պաշտոնանկությունները դիտարկում եմ նախընտրական տրամադրությունների ներքո. Տիգրան Աբրահամյան

11:55 • 18.11.24

Օպերայի տարածքի շինությունները քանդելու ենք ու ստանանք կանաչ տարածք՝ մարդկանց օգտագործման համար. քաղաքապետ

11:54 • 18.11.24

Մենք մեր պահանջներում ավելի խիստ ենք լինելու, չենք հանդուրժելու անորակ սննդի մատակարարում մեր մանկապարտեզներ. Ավինյան

17:39 • 15.11.24

Վերելակը կանչեք՝ չի գա, գալիս մեծ-մեծ խոսում եք. Կոնջորյանը՝ ընդդիմությանը

16:18 • 15.11.24

Մե՞նք ենք «Հոկտեմբերի 27»-ի շահառուն, թե Անդրանիկ Քոչարյանը, որ այդ խառը վիճակում պաշտոնյաների ցանկ էր ներկայացնում, մեկն էլ ինքն էր. Քրիստինե Վարդանյան

13:21 • 15.11.24

Սասուն Միքայելյանի որդին այնքան լավ քաղաքապետ է, որ ասում են՝ «Սևակը Հրազդանի հետ է ամուսնացել»․ Անդրանիկ Քոչարյան

12:46 • 15.11.24

Կիրանցում անասունը սահմանն անցնու՞մ է. Փաշինյանը՝ Տավուշի մարզպետին

12:16 • 15.11.24

Ո՞վ է ում ձեռք առնում, ուզում եմ հասկանամ, ես «քյասիբի ռադիո» չեմ․ Փաշինյանն՝ իրավապահներին

12:05 • 15.11.24

Ոստիկանության զորքերը կենտրոնացված են Երևանում, այնպես կանենք, որ մարզերում էլ խնդիր չլինի. Փաշինյան

11:04 • 15.11.24

Դուք ոչ միայն Փաշինյանի, այլ Զավենիչի երկրպագուն եք. Խամոյանը՝ ՀԾԿՀ նախագահի թեկնածուին

15:48 • 14.11.24

Պարոն Աղազարյան Հովիկին ոչ ոք չի դատապարտի, որովհետև կառավարությունը չի ձախողվի. Աղազարյան

13:52 • 14.11.24

Կարդացի Անկախության հռչակագիրն ու սարսափելի եզրահանգման եկա՝ ՀՀ-ն չի կարող գոյություն ունենալ. Նիկոլ Փաշինյան

13:20 • 14.11.24

Բանակը մի՛ սրբագործեք, ասում են՝ մեր զինվորի ցավը տանեմ, դուրս կգա Մադագասկար․ Փաշինյան

12:34 • 14.11.24

Այսօրվա մեր հավաքական սոցիալ-հոգեբանությունն ու սոցիալ-մտածողությունն ապապետական է․ Փաշինյան

11:50 • 14.11.24

Աղազարյա՛ն, ջանդ յուղի, քո գլխին են սարքում, ա՛յ ընկեր, դու էլ ես նախկին դաշնակցական. Արթուր Խաչատրյան

11:21 • 14.11.24

Դուք Թուրքիային ու Ադրբեջանին՝ մեր անվտանգության երաշխավոր դարձնելը փաթեթավորել եք իրական Հայաստանի ներքո, որը շատ այլանդակ տեսք ունի. Քրիստինե Վարդանյան

11:02 • 14.11.24

Դուք ձգտում եք վերադարձնել պատմական Հայաստանը, որտեղ կաք դուք, չկա պետականություն ու կա գուբերնատոր դառնալու հնարավորություն. Արթուր Հովհաննիսյանը՝ ընդդիմությանը

20:37 • 13.11.24

Աթոռը պահելու համար Փաշինյանը պատրաստ է Պուտինի նկարը կախել գլխավերևում, հարց է՝ Պուտինը կտա՞, թե ոչ․ Նաիրա Կարապետյան

17:41 • 13.11.24

Չենք բարձրացնում Ադրբեջանի սահմանադրության փոփոխության հարցը, նույնը ակնկալում ենք իրենցից․ Փաշինյան

16:26 • 13.11.24

Այսօրվա ընդդիմությունը հաջորդ ԱԺ-ում չի լինի, իշխանությունն ավելի բարձր ձայներով կընտրվի․ Ալեն Սիմոնյան

15:47 • 13.11.24

Օկուպացված տարածքների խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու խնդիր դրված չէ․ Սուրեն Պապիկյան

14:51 • 13.11.24

Երիտասարդ տարիքում, երբ լսում էի «Կիլիկիա» երգը, լացում էի, երբ մեծացա, հասկացա՝ ինչի՞ լացեմ, Կիլիկիան՝ ուր, ես՝ ուր. Հովիկ Աղազարյան

14:11 • 13.11.24

Մենք առաջարկում ենք, որ էլի վարկ վերցնենք նոր սարքավորումների, արտադրանքի գեներացման համար, հետո շնորհակալություն եք հայտնելու. Խաչատուր Սուքիասյան

12:21 • 13.11.24

«ՀՀ ԶՈՒ-երն այսօր Հնդկաստանի համար դարձել են գովազդային վահանակ». «Պարոն Մանուկյանը քաղաքական լավ ելույթ ունեցավ, մի՛ խանգարեք». քննարկում ԱԺ-ում

10:44 • 13.11.24

Չե՞ք կարծում, որ բերետավորների հոգեկան առողջությունը ստուգելու կարիք կա․ Խաչատրյանը՝ Քոչարյանին

17:43 • 12.11.24

Գերիների ամբողջական վերադարձը պետք է նախապայման լինի ցանկացած բանակցության համար․ Քրիստինե Վարդանյան

15:23 • 12.11.24

Բաքվում պահվողներին վերադարձնելու ամենապատեհ առիթը COP29-ն է, հետո վերադարձի հավանականությունը հավասարվելու է զրոյի. Արթուր Խաչատրյան

Տեսնել բոլորը

Ամենից շատ կարդացված նյութեր Այսօր Երեկ Շաբաթվա

Տնտեսություն

Գիտություն/տեխնիկա

Մշակույթ

Սպորտ

Իրադարձային

Մամուլի տեսություն

Քաղաքականություն

Իրավունք

Ժամանց