Բաքուն, Զանգեզուրի միջանցքն ուժով բացելու վերաբերյալ բարձրաձայնելով, շանտաժի է ենթարկում ՀՀ իշխանություններին․ նպատակն է՝ Արցախի հարցում Երևանին զուսպ պահելը․ Արման Մելիքյան

Tert.am-ը Արցախի նախկին արտաքին գործերի նախարար Արման Մելիքյանի հետ զրուցել է արցախյան հիմնախնդրի շորւջ ներկա զարգացումներից։ Ըստ նրա՝ Բաքուն, Զանգեզուրի միջանցքն անգամ ուժով բացելու վերաբերյալ իր պատրաստակամությունը հրապարակավ բարձրաձայնելով, ակնհայտորեն քաղաքական շանտաժի է ենթարկում ՀՀ գործող իշխանություններին: Այդ շանտաժի հավանական նպատակն այն է, որ պաշտոնական Երևանն իրեն զուսպ պահի Արցախի Հանրապետության հետ կապված իր դիվանագիտական նախաձեռնումները ծրագրելիս:

-Պարո՛ն Մելիքյան, արցախյան 44-օրյա պատերազմի ավարտից անցել է արդեն կես տարի, բայց դեռևս հրադադարը հաստատող եռակողմ համաձայնագրի առանցքային կետերը իրագործվելուց շատ հեռու են, ավելին, տարակարծությունների տեղիք են տալիս։ Ձեր տպավորությամբ՝ հայկական կողմը որքանո՞վ է կարողանում իր շահերը պաշտպանել առկա գործընթացներում, հայտնի՞ է մեր դիրքորոշումը ԼՂ հիմնախնդրի լուծման այս փուլի վերաբերյալ։

-Ստեղծված իրավիճակը գնահատելիս պետք է հաշվի առնենք այն, որ եռակողմ հայտարարության մեջ առկա կետերի իրականացումն ապահովելու համար պաշտոնական Երևանը կիրառում է բացառապես քաղաքական, դիվանագիտական գործիքակազմ: Մեր զինված ուժերը ինչպես ՀՀ-ում, այնպես էլ Արցախում գտնվում են արմատական վերափոխման փուլում, ինչի հետ չեն կարող հաշվի չնստել մեր բանակցողները: Այդուհանդերձ, տեսանելի է, որ Արցախի ապագա կարգավիճակի ու սահմանների խնդիրը վերստին վերադառնում է միջազգային կառույցների քաղաքական օրակարգ և այստեղ իր դերն ունի ՀՀ ԱԳՆ կողմից տարվող աշխատանքը:

-Համաձայնագրի կետերից ամենքննարկվողներից է Զանգեզուրի միջանցքի հարցը։ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը վստահաբար հայտարարել է, որ այն բացվելու է։ Հայկական կողմերում այս կետի հնարավոր իրագործման հետ կապված դժգոհություններ և մտավախություններ կան։ Արդյոք հնարավո՞ր է խուսափել այս կետի իրագործումից։ Ձեր կարծիքով՝ ո՞րը պետք է լինի Հայաստանի դիրքորոշումն այս հարցում։

-Զանգեզուրի միջանցքի հարցը չի կարող և չպետք է դիտարկվի տարածաշրջանի բոլոր հաղորդակցության ուղիների ապաշրջափակման և բոլոր կողմերի համար դրանցից օգտվելու հավասար հնարավորությունների ապահովման ընդհանուր համատեքստից դուրս: Այս պահին դեռ շատ վաղ է այս թեմայով լուրջ կանխատեսումներ անելը, բայց մի բան ակնհայտ է՝ Բաքուն, Զանգեզուրի միջանցքն անգամ ուժով բացելու վերաբերյալ իր պատրաստակամությունը հրապարակավ բարձրաձայնելով, ակնհայտորեն քաղաքական շանտաժի է ենթարկում ՀՀ գործող իշխանություններին: Այդ շանտաժի հավանական նպատակն այն է, որ պաշտոնական Երևանն իրեն զուսպ պահի Արցախի Հանրապետության հետ կապված իր դիվանագիտական նախաձեռնումները ծրագրելիս:

-Պատերազմից հետո ամենազգայուն և կարևոր խնդիրերից է գերիների վերադարձը։ Մենք վերադարձրել ենք ադրբեջանցի բոլոր գերիներին՝ դրա դիմաց ստանալով մեր բոլոր ազգակիցներին վերադարձնելու Բաքվի մերժումները։ Ադրբեջանական կողմը մնացել է իր համոզմանը նաև ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի այցի ժամանակ։ Ի՞նչ եք կարծում՝ ինչու է Բաքուն այս հարցում անզիջում, հնարավո՞ր է հայ գերիներին պահում են որպես լծակ բանակցություններում իրենց այլ ցանկություններ իրագործելու համար։

-Հայ ռազմագերիներն իրականում Բաքվի տեռորիստական ռեժիմի պատանդների կարգավիճակում են: Ցավոք, մեր տղաների ազատ արձակման հարցում ՀՀ իշխանությունների իրական հնարավորությունները խիստ սահմանափակ են՝ նրանք ստիպված են դիմել ՌԴ ղեկավարությունը՝ Ալիևի վրա ճնշում գործադրելու խնդրանքով: Հավանաբար հենց ՌԴ ԱԳ նախարար Լավրովի Բաքու կատարելիք այցին որոշակի մարդասիրական երանգ հաղորդելու համար ադրբեջանական կողմն ազատ արձակեց ևս երեք հայ պատանդ-ռազմագերու: Տեսանելի է, որ միջազգային տարբեր կառույցներ, տարբեր արևմտյան քաղաքական գործիչներ ևս լծվել են հայ ռազմագերին ազատելու գործին: Այդուհանդերձ, Ալիևը կաշխատի հնարավորինս ձգձգել գործընթացը:

- Վերջին շրջանում նաև նկատելի է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ակտիվացում․ արվում են հայտարարություններ, հնչում են կոչեր, լինում են հեռախոսազույցներ համանախահագող երկրների ղեկավարների միջև։ Դուք հնարավոր համարու՞մ եք այս ձևաչափի վերակենդանացումը, ի՞նչ կտա այն առկա գործընթացներին։

-Մինսկի խմբի համանախագահների կողմից բանակցային գործընթացի վերագործարկումը միանգամայն իրատեսական է և անհրաժեշտ: Ես կարծում եմ, որ նրանք պետք է լրջորեն զբաղվեն արդեն Արցախի Հանրապետության բնակչության անվտանգության երաշխիքների ապահովման հարցերով: Այդպիսի երաշխիք կարող են լինել հենց իրենց կողմից ճանաչման ենթակա Արցախի սահմաններն ու ինքնորոշման իրավունքը:

- Ադրբեջանի նախագահը վստահ է, որ ԼՂ հիմնախնդիրն այլևս լուծված է, ըստ այդմ, նա բանակցությունների կարիք էլ չի զգում։ Ի՞նչը կարող է ստիպել ադրբեջանաան կողմին վերադառալ բանակցությունների, արդյոք Հայաստանից ինչ-որ բան այս հարցում կախվա՞ծ է։

-Հայաստանն իր կողմից անհրաժեշտ ջանքերը գործադրում է, որպեսզի միջնորդները դիտարկեն Արցախի ապագա կարգավիճակի և սահմանների հարցը միջազգային կառույցների ներգրավմամբ լուծելու անհրաժեշտությունը: Բայց, որպեսզի անհրաժեշտ լուծումները գտնվեն ու կյանքի կոչվեն, անհրաժեշտ է լինելու նաև Արցախի գործող իշխանությունների և հասարակության ակտիվ ներգրավումն այս գործընթացներում: Իսկ դրա համար Ստեփանակերտում պետք է մշակվի այն քաղաքական պլատֆորմը, որը լավագույնս կապահովի արցախահայության կենսական շահերի և իրավունքների պաշտպանությունը ապագա քաղաքական, դիվանագիտական գործընթացներում:

-Պարո՛ն Մելիքյան, նոյեմբերի 9-ից հետո մինչ հիմա չի լուծվում հայ-ադրբեջանական սահմաների խնդիրը։ Դրանք, ըստ պայմանավորվածության, պետք է գծվեն GPS-ով, մինչդեռ այսօր հայտնի է դառնում, որ Ադրբեջանն առաջ է եկել Սյունիքում ի հաշիվ ՀՀ սահմանների, այս հարցի շուրջ ընթանում են բանակցություններ։ Ձեր տպավորությամբ՝ ինչպե՞ս է ստացվում, որ Ադրբեջանն իրեն ամեն անգամ թույլ է տալիս ընդլայնել իր տարածքները մեր սահմանների հաշվին, արդյոք այստեղ Հայաստանը չի թերանու՞մ շահերը պաշտպանելիս։

-Հավանաբար հայկական կողմը դեռևս ամենուրեք չէ, որ կարողացել է անհրաժեշտ քանակությամբ ուժեր տեղակայել, ինչը հնարավորություն է տալիս ադրբեջանական կողմին այդ «բաց» մնացած տեղամասերում իր ուզածն անել: Սահմանների գծման գործընթաց կարող է սկսվել Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև համապատասխան միջպետական պայմանագրի կնքումից հետո միայն: Հարկ է հասկանալ, որ առայժմ կողմերն իրեն սահմանապահ ուժերը կամ բանակային ստորաբաժանումները դիրքավորվում են այն գծի երկայնքով, որը միայն շատ պայմանականորեն կարող է ընկալվել որպես միջպետական սահման: Սա ոչ թե միջպետական սահման է, այլ հակառակորդ զինված ուժերի միջև նոր շփման գիծ: