Ինչ է դեֆթերիան և ինչպես պայքարել դրա դեմ

Արդյո՞ք այսօր անհրաժեշտ են դեֆթերիայի դեմ պատվաստումները, երբ այս հիվանդությունը հազվադեպ է հանդիպում…

Դիֆթերիան ոչ թե հազվադեպ հանդիպող, այլ որոշ զարգացած երկրներում մոռացված հիվանդություն է, որը ցանկացած պահի կարող է վերադառնալ՝ առաջացնելով համաճարակներ:

Այսօր Հայաստանի Հանրապետությունում դիֆթերիայի դեպքեր չեն արձանագրվում, իսկ Ռուսաստանում, ինչպես նաև աշխարհի տարբեր երկրներում, արձանագրվում են եզակի դեպքեր: Սակայն այն երկրներում, որտեղ ցածր է երեխաների և մեծահասակների շրջանում պատվաստումներում ընդգրկվածությունը, հանդիպում են հիվանդության դեպքեր և փոքրիկ բռնկումներ: Օրինակ 2015թ. ՀԱՀ-ում արձանագրվել է տոքսիկ դիֆթերիայի 3 դեպք չպատվաստված երեխաների մոտ, մեկը՝ մահվան ելքով:

Այն երկրներում, որտեղ պատվաստումներում ընդգրկվածությունը ցածր է, մեծ է բռնկման առաջացման հավանականությունը: Բոլոր ժամանակներում խնդիր են եղել պատվաստումներից հրաժարումները: Հրաժարումները հատկապես շատ են աղանդավորական խմբավորումների անդամների շրջանում, որոնք արգելում են կատարել պատվաստումներ: Լուրջ խնդիր են նաև անհիմն հակացուցումները, որի արդյունքում երեխաները պաշտպանված չեն վարակներից: Ցածր ընդգրկվածության պայմաններում առաջանում է հիվանդության բռնկում: Օրինակ, 1990-ականներին դիֆթերիայի դեմ պատվաստումներում ցածր ընդգրկվածության արդյունքում սկսվեց դիֆթերիայի համաճարակ:

Շատ կարևոր հարց է, թե դիֆթերիայի դեմ պատվաստված անհատը արդյո՞ք պաշտպանված է վարակից, թե կարող է հիվանդանալ: Դիֆթերիայի դեմ պատվաստումը, ինչպես նաև հիվանդությունը, չի առաջացնում կայուն անընկալություն ողջ կյանքի ընթացքում: Դիֆթերիայով հիվանդանալուց հետո առաջանում է անընկալություն 6 ամսից մինչև 10 տարի ժամանակահատվածում: Այդ պատճառով անհրաժեշտ է Պատվաստումների ազգային օրացույցով նախատեսված ժամկետներում կատարել ոչ միայն պատվաստումները, այլ նաև կրկնապատվաստումները:

Պատվաստման լիարժեք կուրսն ավարտելուց հետո օրգանիզմը պաշտպանված է 10 տարի, այսինքն եթե անհատը չի ավարտել պատվաստումները ըստ օրացույցի կամ չի ստացել կրկնապատվաստում, ապա վարակվելու դեպքում նա կհիվանդանա, քանի որ չունի լիարժեք պաշտպանվածություն: Պայմանականորեն նա պատվաստված է, սակայն հիվանդանում է:

Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ դիֆթերիայի ծանրության աստիճանը (տոքսինով թունավորման թեթև և ծանր ձևեր) պատվաստված և չպատվաստված անձանց մոտ համապատասխանորեն կազմում է 2,3 և 60,2%: Պատվաստված անձանց շրջանում հանդիպում են հիվանդության առաջին աստիճանի թունավորման դեպքերը, իսկ չպատվաստվածների խմբում արձանագրվում են ամենածանր դեպքերը, այդ թվում և հիպերտոքսիկ ձևեր: Մահացությունը չպատվաստված անձանց շրջանում կազմել է 9,45%, տոքսիկ ձևերի դեպքում՝ 15,7%: Այս տվյալները վերաբերվում են մանկական ազգզբնակչությանը, իսկ մեծահասակների շրջանում այս թվերը 2 անգամ ավել են:

Դիֆթերիայի դեմ պատվաստանյութը անատոքսին է, որն ապահովում է հակամարմինների առաջացումը, դրանով կանխելով հիվանդության ծանր ձևերի առաջացումը: Այս դիրքորոշումը չեն հերքում նաև այն անձիք, որոնք դեմ են պատվաստումներին: Սակայն, երբ քննարկում են հիվանդացության կապը պատվաստումների հետ, ապա միանշանակ ժխտում են այդ կապը:

Մի շարք հետազոտություններ նշում են մասսայական պատվաստումների դրական դերը, երբ ազգաբնակչության մեջ ավելանում է հակատոքսիկ իմունիտետի պաշտպանական մակարդակը (≥0,01ME/ml), արդյունքում շրջակա միջավայրում պակասում է դիֆթերիայի տոքսիգեն շտամների անջատումը:

Վերջին տարիների հետազոտությունները ցույց են տվել, որ եթե ազգաբնակչության մեջ հակատոքսիկ իմունիտետի պաշտպանական մակարդակը բարձր է, ապա շրջապատում պակասում է առողջ բացիլակիրների թիվը:

Դիֆթերիայի դեմ պատվաստանյութը դասվում է «ամենահին» պատվաստանյութերի թվին: Այս պատվաստանյութի երկար տարիների կիրառումը ապացուցել է պատվաստանյութի անվտանգությունը: Հետպատվաստումային անբարեհաջող դեպքերից հաճախ հանդիպում են տեղային ռեակցիաները՝ ներարկման տեղում կարմրություն, ցավ և այտուց: Ընդհանուր ռեակցիաները ավելի քիչ են հանդիպում, իսկ հաստատված անաֆիլակտիկ ռեակցիաները կազմում են 0,65 դեպք 3մլն պատվաստվածների շրջանում:

Նյութի աղբյուրը՝ NCDC, Armenia / Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման Ազգային Կենտրոն