Ֆոլաթթու պակասորդային սակավարյունություն. առաջացման պատճառները, բուժումն ու կանխարգելումը

21:21 • 28.10.16

Ֆոլաթթուն վիտամին B12-ի հետ համատեղ մասնակցում է ուրիդինի, գլյուտամինաթթվի, պուրինային և պիրիմիդինային հիմքերի սինթեզին, որոնք անհրաժեշտ են ԴՆԹ-ի գոյացման համար:
Ֆոլաթթվի պաշարները օրգանիզմում սահմանափակ են, այդ պատճառով նրա անբավարարությունը շատ արագ է զարգանում: Եթե լրիվ բացառվում են ‎ֆոլատները սննդում, ապա սակավարյունությունը զարգանում է 2-4 ամսվա ընթացքում:

Ֆոլաթթվի պակասի առաջացման գլխավոր պատճառը համարվում է անհամապատասխան սննդակարգը: Ֆոլաթթվի ներծծման խանգարում դիտվում է լուծի, աղեբորբի, բարակ աղու մասնահատումների, «կույր աղու» ախտանիշի ժամանակ: Մի շարք դեղամիջոցներ, որոնք հանդիսանում են ‎ֆոլաթթվի նմանակներ կամ հակազդիչներ, նույնպես հանդիսանում են ֆոլաթթու պակասորդային սակավարյունություն առաջացման պատճառ: Ալկոհոլն ընկճում է ‎‎ֆոլաթթվի փոխանակությունը օրգանիզմում: Ֆոլաթթու պակասորդային սակավարյունություն զարգանում է ալկոհոլ չարաշահողների 20-40% մոտ: Շատ արագ է զարգանում ‎ֆոլաթթվի պակասը հղիների և երեխաների մոտ:

Այսպիսով, ֆոլաթթու պակասորդային սակավարյունություն առաջացման պատճառներն են.

- ֆոլաթթվի սննդային անբավարարությունը (սննդում թարմ մրգերի և բանջարեղենի սակավություն),
- ներծծման խանգարումով ընթացող աղեբորբը,
- դեղորայքային (հակացնցումային դեղամիջոցներ, խմելու հակաբեղմնավորիչներ,     բարբիտուրատներ, մետոտրեկսատ և այլն),
- ալկոհոլային քրոնիկական թունավորում,
- ֆոլաթթվի պահանջարկի բարձրացում՝ հղիություն, հեմոդիալիզ, էքսֆոլիատիվ դերմատիտ,   հեմոլիտիկ սակավարյունություն:

Կլինիկական պատկերը

Ավելի հաճախ հիվանդանում են երիտասարդները: Հիվանդության հիմնական դրսևորումը սակավարյունային համախտանիշն է: Ստամոքսաղիքային համակարգի փոփոխություններն ավելի քիչ են արտահայտված՝ ի համեմատություն B12- պակասորդային սակավարյունության : Կարող է դիտվել լեզվի, բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ապաճ, սակայն ատրո‎ֆիկ ստամոքսաբորբը և անթթվայնությունը ստամքսահյութի պակասի պայմաններում բացակայում են: Նյարդաբանական ախտանիշներ նունպես չեն դիտվում: Արյան և ոսկրածուծի բջջաբանական փոփոխությունները համապատասխանում են B12 պակասորդային սակավարյունության ժամանակ եղած փոփոխություններին, այն է՝ մեգալոբլաստային  արյունաստեղծումը: Ֆոլաթթուն, ինչպես և վիտամին B12 հանդիսանում է մեթիոնին սինթետազի կոֆերմենտ, այնպես որ նրա պակասը բերում է շիճուկային հոմոցիստեինի մակարդակի բարձրացմանը: Ֆ-ՊՍ ժամանակ նույնպես տեղի է ունենում էրիթրոիդ շարքի բջիջների ներոսկրածուծային քայքայում (դիզէրիթրոպոեզ), որի հետևանքով կարող է բարձրանալ անուղղակի բիլիռուբինի մակարդակը:

Ախտորոշումը

Ախտորոշիչ նշանակություն ունի ‎ֆոլաթթվի խտության որոշումը էրիթրոցիտներում և արյան շիճուկում: Տարբերակում են այլ հիպերքրոմ մակրոցիտար սակավարյունությունների հետ:

Բուժումը, կանխարգելումը

Ֆոլաթթուն նշանակում են խմելու ձևով 5-15 մգ/օրը, որպես կանոն մեկ ամիս տևողությամբ: Ներծծման խանգարումներով պայմանավորված ֆոլաթթու պակասորդային սակավարյունություն տառապող հիվանդների մոտ տեղի է ունենում սակավարյունության հետզարգացում, ինչը գնահատվում է արյան ցուցանիշներով՝ հեմոգլոբինի և էրիթրոցիտների մակարդակի բարձրացումով, MCV և MCHV նորմալացմամբ, ռետիկուլոցիտների քանակի բարձրացումով («ռետիկուլոցիտային (կրիզ)՝ բեկում»): Այն դեպքերում, երբ հնարավոր չէ ի սպառ վերացնել ֆոլաթթու պակասորդային սակավարյունություն պատճառը, կանխարգելիչ նպատակով բուժումը պարբերաբար կրկնում են:

Հատուկ ուշադրություն են պահանջում հղիները: Համարվում է, որ հղիության ընթացքում ֆոլաթթվի պակասը նախատրամադրում է պտղի մոտ նյարդային խողովակի զարգացման արատի: Այդ պատճառով հղի կանանց լրացուցիչ նշանակում են ‎1մգ/օրը ֆոլաթթու: Խորհուրդ է տրվում նույն դեղաչափով ֆ‎ոլաթթու նշանակել 1500 գ պակաս քաշ ունեցող անհաս նորածիններին և քրոնիկական հեմոլիտիկ սակավարյունություններով տառապող հիվանդներին: