Վահանաձև գեղձի քաղցկեղի տեսակները

Վահանաձև գեղձի քաղցկեղը սկսվում է վահանաձև գեղձում: Այս գեղձը տեղակայված է պարանոցի առաջային հատվածում՝ կոկորդից անմիջապես ներքև, որը հայտնի է նաև որպես «ձայնային արկղ»: Վահանաձև գեղձը ներզատիչ (էնդոկրին) համակարգի մաս է, որը կարգավորում է հորմոնների մակարդակն օրգանիզմում: Վահանաձև գեղձն արյան հոսքից ներծծում է յոդը՝ արտադրելով վահանաձև գեղձի հորմոններ, որոնք կարգավորում են մարդու նյութափոխանակությունը: Նորմայում վահանաձև գեղձը բաղկացած է 2 բլթից, որոնք տեղակայված են շնչափողի երկու կողմում և միմյանց միանում են հյուսվածքի նեղ շերտով` հայտնի որպես նեղուց: Առողջ վահանաձև գեղձը հազիվ նկատելի է, ինչը նշանակում է, որ այն դժվար է հայտնաբերել շոշափելով: Վահանաձև գեղձում ուռուցքի առաջացման դեպքում այն շոշափվում է պարանոցի վրա գոյացության տեսքով: Այտուցված կամ մեծացած վահանաձև գեղձը կոչվում է խպիպ(զոբ), որը կարող է առաջանալ անբավարար քանակությամբ յոդ ընդունելու հետևանքով: Այնուհանդերձ, ամերիկացիների մեծ մասը յոդի բավարար քանակություն ստանում է աղի միջոցով, և, չնայած այս հանգամանքին, խպիպն առաջանում է այլ պատճառներով:

Վահանաձև գեղձի ուռուցքների մասին

Վահանաձև գեղձի քաղցկեղն առաջանում է, երբ վահանաձև գեղձում առողջ բջիջները փոփոխվում են և սկսում են աճել վերահսկողությունից դուրս՝ ձևավորելով զանգված, որը կոչվում է ուռուցք:

Վահանաձև գեղձը բաղկացած է երկու տեսակի բջիջներից.

• Ֆոլիկուլյար բջիջներ:Այս բջիջները պատասխանատու են թիրեոիդային հորմոնի արտադրության համար: Թիրեոիդ հորմոնն ապրելու համար անհրաժեշտ պայման է, ինչը վերահսկում է օրգանիզմի հիմնական նյութափոխանակությունը, կարգավորում է կալորիաների այրման արագությունը: Ուստի նրա ազդեցությունը չափազանց մեծ է քաշի կորստի կամ քաշի ավելացման վրա, կարող է դանդաղեցնել կամ արագացնել սրտի աշխատանքը, բարձրացնել կամ նվազեցնել մարմնի ջերմաստիճանը, ազդել մարսողական ուղիով սննդի տեղաշարժման արագության վրա, վերահսկել մկանների կծկումը, ինչպես նաև` մահացող բջիջների փոխարինման արագությունը:

• C բջիջներ:Այս բջիջները կալցիտոնին են արտադրում, որը կալցիումի փոխանակությանը մասնակցող հորմոն է:
  Ուռուցքը կարող է լինել քաղցկեղային կամ բարորակ: Քաղցկեղային ուռուցքը կարող է աճել և տարածվել մարմնի այլ հատվածներ: Բարորակ ուռուցքը կարող է աճել, սակայն այն չի տարածվում: Վահանաձև գեղձի ուռուցքները կարող են կոչվել նաև հանգույցներ, ընդ որում, դրանք 90% դեպքերում բարորակ են:

Վահանաձև գեղձի քաղցկեղի տեսակները

 
Տարբերում են վահանաձև գեղձի քաղցկեղի 5 հիմնական տեսակ.

1. Վահանաձև գեղձի պապիլյար (պտկիկային) քաղցկեղ:Վահանաձև գեղձի պապիլյար քաղցկեղն առաջանում է ֆոլիկուլյար բջիջներից և, սովորաբար, դանդաղ է աճում: Սա վահանաձև գեղձի քաղցկեղի ամենատարածված տեսակն է: Այն սովորաբար հայտնաբերվում է մեկ բլթում: Միայն 10-20% դեպքերում է վահանաձև գեղձի քաղցկեղը հայտնաբերվում երկու բլթում միաժամանակ: Սա վահանաձև գեղձի տարբերակված քաղցկեղն է, ինչը նշանակում է, որ մանրադիտակի տակ ուռուցքը նման է վահանաձև գեղձի նորմալ հյուսվածքին: Վահանաձև գեղձի պապիլյար քաղցկեղը հաճախ կարող է տարածվել դեպի ավշային հանգույցներ: 

2. Վահանաձև գեղձի ֆոլիկուլյար քաղցկեղ:Վահանաձև գեղձի ֆոլիկուլյար քաղցկեղը նույնպես առաջանում է ֆոլիկուլյար բջիջներից և, սովորաբար, դանդաղ է աճում: Սա ևս տարբերակված քաղցկեղ է, սակայն պապիլյար քաղցկեղի համեմատ ավելի քիչ է հանդիպող է և հազվադեպ է տարածվում դեպի ավշային հանգույցներ: Վահանաձև գեղձի ֆոլիկուլյար և պապիլյար քաղցկեղները վահանաձև գեղձի ամենատարածված տարբերակված քաղցկեղներն են: Դրանք շատ հաճախ բուժման են ենթարկվում, հատկապես, եթե վաղ են հայտնաբերվում, իսկ հիվանդները 50-նն անց չեն: Վահանաձև գեղձի ֆոլիկուլյար և պտկիկային քաղցկեղները միասին կազմում են վահանաձև գեղձի քաղցկեղի բոլոր տեսակների մոտավորապես 95%-ը:  

3. Հյուրթլե բջջային քաղցկեղ (Hurthle cell cancer):  Հյուրթլե բջջային քաղցկեղը նաև կոչվում է Հյուրթլե բջջային  կարցինոմա և առաջանում է ֆոլիկուլյար բջիջների որոշ տեսակներից: Հյուրթլե բջջային քաղցկեղն ավելի շատ է հակված տարածվելու ավշային հանգույցներով, քան վահանաձև գեղձի ֆոլիկուլյար քաղցկեղի մյուս տեսակները: 

4. Վահանաձև գեղձի մեդուլյար քաղցկեղ:Այն առաջանում է C բջիջներում և  հաճախ բազմակի էնդոկրին նեոպլազիաների 2 տեսակի գենետիկական համախտանիշի արդյունք է: Այս ուռուցքը վահանաձև գեղձի նորմալ հյուսվածքի հետ ավելի քիչ նմանություն ունի: Վահանաձև գեղձի մեդուլյար քաղցկեղը հաճախ կարող է վերահսկվել, եթե այն ախտորոշվում և բուժվում է մինչև մարմնի այլ մասեր տարածվելը (մետաստազավորվելը): Վահանաձև գեղձի մեդուլյար քաղցկեղը կազմում է վահանաձև գեղձի քաղցկեղների մոտավորապես 3%-ը: Վահանաձև գեղձի մեդուլյար քաղցկեղի մոտավորապես 25%-ն ընտանեկան է: Սա նշանակում է, որ ընտանիքի բոլոր անդամները նման ախտորոշման հավանականություն ունեն: RET պրոտոօնկոգեն թեստը կարող է հաստատել, եթե ընտանիքի անդամների մոտ նույնպես առկա է վահանաձև գեղձի մեդուլյար քաղցկեղի ընտանեկան ձևը: 

5. Վահանաձև գեղձի անապլաստիկ քաղցկեղ:Սա հազվադեպ հանդիպող տեսակ է, կազմում է վահանաձև գեղձի քաղցկեղի մոտավորապես 1%-ը: Այն արագ աճող, քիչ տարբերակված և բավականին ագրեսիվ քաղցկեղ է, որն սկսում է զարգանալ վահանաձև գեղձի տարբերակված քաղցկեղից կամ վահանաձև գեղձի բարորակ ուռուցքից: Վահանաձև գեղձի անապլաստիկ քաղցկեղը կարող է ենթատեսակավորվել հսկա բջջային քաղցկեղների դասակարգմամբ: Քանի որ քաղցկեղի այս տեսակը շատ արագ է աճում, այն դժվարությամբ է արդյունավետ բուժման ենթարկվում:

Ի հավելումն, նշենք, որ քաղցկեղի մյուս տեսակները կարող են առաջանալ վահանաձև գեղձի մեջ կամ նրա շուրջը: 

Հաստատված Cancer.Net Editorial Board-ի կողմից, 09/2016

Աղբյուր՝ oncology.am