Ընտանեկան հիերարխիայի խախտում. ինչ չպետք է անեն ծնողները

Ընտանեկան հիերարխիան որոշում է յուրաքանչյուր անդամի դերը, իրավունքներն ու պարտականությունները, ընտանիքում ունեցած հեղինակությունն ու ազդեցությունը: Հիերարխիան ենթադրում է, որ ծնողները պատասխանատվություն են կրում երեխաների համար, իսկ նուկլեար ընտանիքում ամբողջ իշխանությունը նրանց ձեռքում է լինում: Սակայն երբեմն լինում են շեղումներ այս համակարգից, որոնք էլ որոշակի հետևանքներ են ունենում:

Եռանկյունություն

Այս դեպքում ընտանիքի ներքին սահմանները հստակ չեն լինում և ծնողները հաճախ շփվում են երեխայի հետ ինչպես հավասարի: Այս դեպքում երեխայի կարգավիճակը հավասարվում է ծնողի կարգավիճակին:

Օրինակ՝ մայրը կարող է դստեր հետ շփվել ինչպես ընկերուհու, ինչի հետևանքով ընտանիքում դերերը «կխառնվեն» և երեխային ուժը կթուլանա: Սովորաբար երեխայի ուժը պետք է ուղղված լինի հասարակությանը և օգտոգործվի հասակակիցների, ընկերների, քույրերի ու եղբայրների հետ շփման համար:

Երբ մայրը դստերը պատմում է հոր հետ ունեցած վատ հարաբերությունների մասին, երեխայի հոգում խառնաշփոթություն է լինում: Եթե մայրը նրա համար ընկերուհի է դառնում, նրա հեղինակությունը թուլանում է, ուստի դուստրը հուզականորեն մոտենում է հորը և նրա համար տհաճ է լինում ծնողներից որևէ մեկի մասին նման բաներ լսելը: Այս ամենի հետևանքով դուրստն աշխատում է հեռու մնալ մորից:

Նույնը տեղի է ունենում նաև որդու հետ չափազանց մտերիմ հարաբերություններ հաստատելու դեպքում:

Ինչ չպետք է իմանա երեխան ծնողի մասին

Երեխաները ոչ մի դեպքում չպետք է իմանան ծնողների անձնական հարաբերությունների ու գաղտնիքների մասին: Ընդ որում՝ առաջին հերթին սա վերաբերում է սեռական հարաբերություններին:

Բացի այդ, երեխաները չպետք է իմանան նաև նախաամուսնական հարաբերությունների կամ սիրահարվածությունների մասին: Եթե մինչ այս ամուսնությունը ծնողներից որևէ մեկն ամուսնացած է եղել, իսկ երեխաները հարցնում են այդ մասին, ապա հարկավոր է պատմել միայն ամուսնության փաստի մասին և զերծ մնալ մանրամասներից, այլապես երեխաները կսկսեն անհանգստանալ և նրանց մոտ կասկածներ կծագեն ծնողների հարաբերությունների կայունության վերաբերյալ:

Ծնող-երեխա դերափոխություն

Սա նշանակում է, որ երեխաները գործնականում դառնում են ծնող սեփական ծնողների համար: Շրջված հիերարխիայի այս տեսակը հաճախ ի հայտ է գալիս ծնողի կամ ծնողների հարբեցողության կամ թմրամոլության դեպքում:

Օրինակ՝ եթե հայրն ունի կախվածություն, ապա որդին փորձում է նրան փոխարինել: Նման ընտանիքում ծնողները հաճախ ինֆանտիլային են լինում, ուստի երեխան ստիպված է լինում դառնալ միակ հասունը և պատասխանատվությունն իր ուսերին վերցնել: Նա է որոշումներ կայացնում ու պատասխանատու է լինում հստակ սահմանների հաստատման համար: Սովորաբար նման երեխաներն ընկերներ չեն ունենում և վարում են մեկուսացված «հասուն» կյանք: Սա շրջված հիերարխիան է, որի դեպքում երեխայի կարգավիճակն ընտանիքում ծնողի կարգավիճակից բարձր է լինում:

Նման իրավիճակ կարող է լինել նաև ծնողներից որևէ մեկի վաղաժամ մահվան դեպքում: Օրինակ՝ դուստրը կարող է փոխարինել մորը: Այս դեպքում նա դադարում է դուստր լինել, սկսում է կատարել բազմաթիվ տնային աշխատանքներ, հոգ է տանում հոր մասին և աջակցում է նրան: Նման կանայք չեն հասցնում ծանոթանալ դստեր դերին, ուստի հետագայում հաճախ «մայր» են դառնում նաև ամուսնու համար:

Հիերարխիայի խախտումը սիբլինգային ենթահամակարգում

Նման խախտումը կարող է լինել, օրինակ, ծնող-երեխա դերափոխության արդյունքում, երբ ավագ երեխան, ստանձնելով պատասխանատվությունը ծնողների նկատմամբ, հոգ է տանում նաև կրտսեր քույրերի ու եղբայրների մասին:

Սիբլինգային ենթահամակարգում հիերարխիան խախտված է լինում նաև այն դեպքում, երբ այդ հիերարխիան առհասարակ բացակայում է և բոլոր երեխաները, անկախ տարիքից, հավասար են լինում: Սա տեղի է ունենում, երբ ծնողներից մեկի հեղինակությունն ավելի մեծ է լինում, իսկ ազդեցությունը երեխաների վրա ավելի ուժեղ, ինչի հետևանքով մյուս ծնողի հեղինակությունն ու ուժը թուլանում են:

Օրինակ՝ հայրը կարող է շատ ժամանակ անցկացնել որդիների հետ՝ առանց տարիքային տարբերությունը հաշվի առնելու, մինչդեռ մայրը չի մասնակցում նրանց զբաղմունքներին: Այս դեպքում մայրն իրեն թուլացած է զգում, նյարդայնանում է հոր ու որդիների «ըննդումության» պատճառով և փորձում է սեփական «ընդդիմությունը» կազմել որևէ մեկ հետ:

Սակայն հարկ է նշել, որ դիսֆունկցիոնալ «ընդդիմությունների» հետ մեկտեղ, գոյություն է ունենում նաև առողջ «ընդդիմություն», որի դեպքում համախմբվում եմ ընտանիքում նույն կարգավիճակն ունեցող անդամները (օրինակ՝ ամուսինները կամ երեխաները):

Ծնողները պետք է միշտ հիշեն, որ երբ իրենք «ընկերանում» են երեխաների հետ, պատմում նրանց իրենց խնդիրների մասին, երբ փորձում են երեխայի միջոցով ազատվել միայնությունից, երբ եսասաիրաբար ուշադրություն ու կարեկցանք են պահանջում երեխայից «անքուն գիշերների» դիմաց, նրանք ոչ միայն զրկում են երեխային ծնողից, քանի որ չեն կարող ծնող լինել: Նրանք այդ կերպ զրկում են երեխային կյանքից, քանի որ մինչ երեխան հոգում է ծնողի կարիքները, նա իր կյանքն է վատնում:

Նյութի աղբյուրը՝ econet.ru