Կաթվածի (ինսուլտի) տեսակները, առաջին օգնությունն ու ռիսկի հիմնական գործոնները

Ցանկացած կաթված(ինսուլտ`լատ.` insultus - նոպա)  հիպերտոնիկ հիվանդության, սրտի տարբեր հիվանդությունների, ինչպես նաև սրտային անբավարարության ու ուղեղային աթերոսկլերոզի հետևանք է:

Կաթվածը հանդիսանում է գլխուղեղի  արյունատար անոթների խցանման կամ պատռվածքի հետևանք: Ելնելով այդ ամենից կաթվածը բաժանվում է 2 տեսակի՝ հեմոռագիկ (արյունազեղային) ու իշեմիկ (ուղեղի ինֆարկտ):

Հեմոռագիկ   կաթված

Հեմոռագիկ կաթվածը տեղի է ունենում   արյունատար անոթների պատռվածքի ու ուղեղաթաղանթի արյունազեղման  հետևանքով: Այդ ամենի հետ մեկտեղ, արյունը մեծ ճնշումով խառնվում է գլխուղեղի  հյուսվածքների հետ, որից հետո էլ այն  «լցվում է գոյացած դատարկության մեջ»: Նման գործընթացը հանգեցնում է գլխուղեղում «արյունուռուցքի» ձևավորման, այդ ուռուցքը մասնագետները անվանում են ներուղեղային հեմատոմիա:

Բացի վերոնշյալից, հայտնի է նաև հեմոռագիկ   կաթվածի ևս մեկ տեսակ: Այդ դեպքում հիվանդները զգում են գլխին ուժեղ հարված, ցնցումներ ու նրանց մոտ սկսում է ուժեղ ցավել գլուխը, որի ընթացքում տեղի է ունենում անոթների պատերի    անևրիզմայի պատռվածք:

Անևրիզմը(անոթալայնանք) դա ուղեղաթաղանթում անոթային լայնացումն է: Նման կաթվածի դեպքում մարդու մոտ առաջանում է սրտխառնոց, շարունակական ցավեր, հաճախակի առաջանում է գիտակցության կորուստ: Չնայած այս ամենի, կաթվածի այս տեսակը, համեմատաբար, ավելի թեթև է անցնում, քանի որ նրանից հետո հիվանդի մոտ չի  խանգարվում վերջույթների՝ ձեռքի կամ ոտքի աշխատանքը (պարալիչ):

Սակայն եթե հեմոռագիկ   կաթվածը տեղի է ունենում գլխուղեղի ցողունում, ապա մարդը 48 ժամից ավել չի կարող ապրել( մահանում է առանց գիտակցության գալու):

Իշեմիկ կաթված

Իշեմիկ կաթվածը տեղի է ունենում գլխուղեղի անոթների խցանման հետևանքով: Այդ խցանումների պատճառները հանդիսանում են թրոմբները, որոնք առաջանում են անոթների նեղացած հատվածներում, կամ թրոմբոէմբոլները, որոնք կարող են գալ արյան հոսքի հետ, օրինակ`  սրտից:

Նման խցանումների պատճառ կարող են լինել նաև անոթների երկարաժամկետ ջղակծկումները:

Այս տեսակի կաթվածի բարդությունը կայանում է գլխուղեղի վրա  նրա աստիճանաբար ու գաղտնի ազդեցության մեջ: Սկզբնական շրջանում հիվանդի մոտ սկսում է ցավել գլուխը, սակայն այդ ցավն այնքան էլ ուժեղ չի լինում, որպեսզի մարդուն անհանգստացնի: Աստիճանաբար այն ուժեղանում է, առաջանում է փսխում ու մարդը կորցնում է գիտակցությունը:  Այդ ընթացքում նրա դեմքը կարմրում է, իսկ շնչառությունը դառնում է խռպոտ:

Սակայն հիվանդը արագ լիովին գալիս է գիտակցության  ու կարողանում է նորմալ խոսել: Հիվանդի մոտ նման վիճակը կարող է կրկնվել մի քանի անգամ: Նման նոպաներից մեկից հետո, հիվանդն արդեն կարող է արթնանալ արդեն կիսով չափ պարալիզացված վիճակում:

Առաջին օգնությունը կաթվածի դեպքում

Մարդու մոտ կաթվածի տեսանելի առաջին իսկ նախանշանների դեպքում հարկավոր է մարդուն  անմիջապես պառկեցնել մահճակալի վրա ու ապահովվել թթվածնի բավարար հոսք: Հիվանդի գլուխը պետք է միշտ բարձր լինի, եթե  նա փսխել է, ապա բերանից պետք է հեռացնել փսխման հետևանքով առաջացած զանգվածը, որպեսզի հիվանդը չխեղդվի: Հարկավոր է հետևել հիվանդի վիճակին` մինչև շտապօգնության գալը:

Ցանկացած տեսակի կաթվածի դեպքում էլ հիվանդը պետք է լինի մեկ այլ մարդու հսկողության ներքո, մինչև  շտապօգնության գալը, քանի որ կաթվածը կարող է հանգեցնել մահվան:

Հարկ է նաև նշել կաթվածի ռիսկի հիմնական գործնները: Դրանք են`

1. հիվանդության առկայությունը ընտանեկան պատմության մեջ (Brass et al, 1992; Bromberg et al ,1995),

2. տարիքը (Bamford et al, 1990 (b); The American Stroke Association, 2002),

3. զարկերակային հիպերտոնիա (Варакин, 1999)

4. սրտանոթային հիվանդություններ (Варакин, 1999; The American Stroke Association, 2002)

5. տրանզիտորային իշեմիկ գրոհ (Howard et al, 1994)

6. շաքարային դիաբետ (Tuomilehto et al, 1996)

7. ծխախոտի և ալկոհոլի չարաշահում (Howard et al, 1994; Jackson et al, 2003)

8. թմրանյութերի օգտագործում (Heart Infocenter, 2003)

9. քներակների ասիմպտոմ ստենոզ (Варакин, 1999)

10. հակաբեղմնավորիչներ (Hannaford, 1994)

Աղբյուրը՝ trental.ru