Ռուսաստանն իր ժողովրդագրական խնդիրները լուծում է Հայաստանի հաշվին. Թոմ դե Վաալ

20:08 • 21.11.11

«Դա տեղի ունեցավ 23 տարի առաջ՝ հաջորդ ամսին (դեկտեմբերին), Հայաստանի մեծությամբ երկրորդ քաղաք Գյումրին, սակայն, չի վերականգնվել 1988թ. ավերիչ երկրաշարժից։ Երկրաշարժի հետևանքով զոհվեց բնակչության ութ տոկոսը։ Հայկական թերթերից մեկի խմբագիր Լևոն Բարսեղյանը, որ անցած շաբաթ Գյումրիում իմ անձնական էքսկուրսավարն էր, հպարտորեն նշեց նրբաոճ սև քարե տների մասին, ինչով հայտնի է նախկին սովետական այս քաղաքը։ Նա խոսեց նաև հին շուկայի մասին, որը մինչև այսօր ավերված է. իրականում սովետական շենքերը փլուզվել են, իսկ ավելի հին շենքերը՝ կանգուն մնացել։ Նա նաև պատմեց ինձ, որ 6000 ընտանիք շարունակում է ապրել ժամանակավոր կացարաններում, որոնք նրանց սովետական կառավարությունն էր տրամադրել»,– «Հայաստանի բնակչության արտահոսքը» վերտառությամբ հոդվածում գրում է Կարնեգի հիմնադրամի Եվրոպայի և Եվրասիայի ծրագրի ավագ հետազոտող Թոմաս դե Վաալը՝ ավելացնելով, որ վերոնշյալը միակ խնդիրը չէ, քանի որ բազմասենյականոց կառույցներից շատերը կիսով չափ դատարկ են. հազարավոր մարդիկ պարզապես թողել–հեռացել են։

«Չնայած, որ աշխարհն անցած շաբաթ նշեց իր յոթմիլիարդերորդ բնակչի ծնունդը, որոշ երկրներում բնակչության թվի պակաս կա. Դրանք մեծամասամբ նախկին խորհրդային երկրներն են, որոշներում, ինչպես, օրինակ, Ռուսաստանում, Ուկրաինայում և Բելառուսում, խնդիրը ծնելիության ցածր  մակարդակն է, որոշներում՝ արտագաղթը, բնակչության արտահոսքը»։

Դե Վաալը նշում է, որ արտագաղթի խնդրին բախվում են Միջին Ասիայի երկրները, Վրաստանը և Ադրբեջանը, որտեղ երիտասարդները, թողնելով իրենց հայրենիքը, հիմնականում Ռուսաստան են մեկնում՝ աշխատանք գտնելու։

«Այս խնդիրն առավել ընդգծված է, սակայն, երկու երկրում՝ Մոլդովայում և Հայաստանում,– նշում է վերլուծաբանը և հավելում.– Հայաստանից արտագաղթի մակարադակը, բացարձակ թվերով, այդքան էլ չի զիջում հարավկովկասյան հարևանների՝ Ադրբեջանի և Վրաստանի արտագաղթի ցուցանիշներին, սակայն, բնակչության փոքր թիվն այն ավելի սուր խնդիր է դարձնում։ Սովետական վերջին մարդահամարի համաձայն՝ Հայաստանի բնակչության թիվը 3,3 մլն է, որի երկու երրոդը՝ քաղաքաբնակ է, մեկ երրորդը՝ գյուղաբնակ։ Այսօր հավանաբար գյուղական բնակչության կեսը, ինչպես նաև քաղաքային բնակչության զգալի մասն արտագաղթել է՝ աշխատանք փնտրելու»։

Վերլուծաբանն այնուհետև նշում է, որ 2001թ. մարդահամարի տվյալներով Հայաստանի բնակչության թիվը 3 միլիոնից քիչ ավելի է։ «Թվի կրճատում գրանցվեց՝ չնայած այն հանգամանքին, որ 1989–92թթ. ավելի քան 400 000 մարդ էր Հայաստան մտել` փախստականներ Լեռնային Ղարաբաղից և ներգաղթյալներ Մերձավոր Արևելքից, որոնց միայն որոշ մասն է մնացել Հայաստանում: Երկիրը, սովետական կարգերի փլուզումից ի վեր, մոտ մեկ միլիոն մարդ  լքած կլինի։

2009թ. Gallup կազմակերպության անցկացած ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ նախկին սովետական երկրներից ամենաշատը  Մոլդովայի բնակիչներն են ցանկանում ժամանակավոր աշխատանք գտնելու նպատակով արտասահման մեկնել, իսկ երկրորդ տեղում Հայաստանն է (համապատասխանաբար՝ 53 և 44 տոկոս)։ Իսկ ահա իրենց երկիրը մշտապես լքել ամենաշատը հայաստանցիներն էին ցանկացել, երկրորդ տեղում նոր Մոլդովան էր` համապատասխանաբար 39 և 36 տոկոս։

«Հայաստանը փոքր, դեպի ծով ելք չունեցող երկիր է, որը շարունակում է տառապել Ադրբեջանի հետ չլուծված հակամարտության տնտեսական հետևանքներից։ Խնդիրը դժվարանում է նաև նրանով, որ սփյուռքում երկու անգամ ավելի շատ մարդ է ապրում, քան Հայաստանում, և նրանք իրենց մոտ բնակության են հրավիրում իրենց հարազատներին.... Այժմ այս հարցը խնդիրներ է առաջացնում նույնիսկ Հայաստանի գլխավոր դաշնակից Ռուսաստանի հետ.  Հայաստանի վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը հրապարակավ իր անհանգստությունն էր հայտնել Ռուսաստանի կառավարության՝ «Հայրենակիցներ» անունը կրող ծրագրի առնչությամբ, որը հազարավոր հայերի քաղաքացիություն և աշխատանք է խոստանում` Սիբիրի չբնակեցված վայրերում ապրելու պայմանով։ Իրականում դաշնակից երկիրն իր ժողովրդագրական խնդիրները լուծում է մյուսի հաշվին»,-գրում է դե Վաալը` հավելելով, որ Համաշխարհային բանկի 2010թ. գնահատականներով՝ Հայաստանի ՀՆԱ–ի 9 տոկոսը տրանսֆերներից է ստացվում։

«Դժվար է ակնկալել մի երկրի զարգացումը, երբ այն թուլացվում  է արտագաղթով:  Գյուղատնտեսությունը ծածկում է միայն առաջին անհրաժեշտության պահանջները։ Մշտական լարվածություն է  80 000-անոնց բանակ պահելը (Ադրբեջանին դիմակայելու համար), երբ 1990–ական թթ. սկզբին ծնված 18–ամյա տղաների թիվն այդքան քիչ է»,-նշում է Թոմ դե Վաալը։

Վերլուծաբանը հոդվածի վերջում լավատեսորեն ընգծում է այն փաստը, որ արտասհամանում բնակվելը հայերին, այդուհանադերձ, հնարավորություն է տալիս ավելի լավ կրթություն ստանալ: «Եվ երբ շրջադարձ տեղի ունենա Հայաստանի ազգային զարգացման մեջ, այդ մարդիկ, այսպես կոչված   «վերագաղթյալները» կլինեն այդ նոր պատմության առաջամարտիկները»,-եզրափակում է նա:  

 


 

Լուրեր Հայաստանից - Թերթ.am

ԼՐԱՀՈՍ

ՕՐՎԱ ԿԱՐԵՎՈՐ

Տեսանյութեր

12:44 • 18.11.24

Այն, որ պաշտոնանկությունների մասին դուք գիշերն եք իմացել ու գրել, դա չի նշանակում, որ այդ գործընթացները տեղի են ունեցել գիշերը. Վահագն Ալեքսանյան

12:27 • 18.11.24

Հովիկ Աղազարյանի մասով կա հարուցված կարգապահական վարույթ, որը կունենա հետևանք. Վահագն Ալեքսանյան

12:18 • 18.11.24

Սափրվելը հետևանքներ էր ունենալու. մի՛ ափսոսացեք, շատ բան չենք կորցրել. Աղվան Վարդանյանը՝ պաշտոնանկությունների մասին

12:05 • 18.11.24

Այդ պաշտոնանկությունները դիտարկում եմ նախընտրական տրամադրությունների ներքո. Տիգրան Աբրահամյան

11:55 • 18.11.24

Օպերայի տարածքի շինությունները քանդելու ենք ու ստանանք կանաչ տարածք՝ մարդկանց օգտագործման համար. քաղաքապետ

11:54 • 18.11.24

Մենք մեր պահանջներում ավելի խիստ ենք լինելու, չենք հանդուրժելու անորակ սննդի մատակարարում մեր մանկապարտեզներ. Ավինյան

17:39 • 15.11.24

Վերելակը կանչեք՝ չի գա, գալիս մեծ-մեծ խոսում եք. Կոնջորյանը՝ ընդդիմությանը

16:18 • 15.11.24

Մե՞նք ենք «Հոկտեմբերի 27»-ի շահառուն, թե Անդրանիկ Քոչարյանը, որ այդ խառը վիճակում պաշտոնյաների ցանկ էր ներկայացնում, մեկն էլ ինքն էր. Քրիստինե Վարդանյան

13:21 • 15.11.24

Սասուն Միքայելյանի որդին այնքան լավ քաղաքապետ է, որ ասում են՝ «Սևակը Հրազդանի հետ է ամուսնացել»․ Անդրանիկ Քոչարյան

12:46 • 15.11.24

Կիրանցում անասունը սահմանն անցնու՞մ է. Փաշինյանը՝ Տավուշի մարզպետին

12:16 • 15.11.24

Ո՞վ է ում ձեռք առնում, ուզում եմ հասկանամ, ես «քյասիբի ռադիո» չեմ․ Փաշինյանն՝ իրավապահներին

12:05 • 15.11.24

Ոստիկանության զորքերը կենտրոնացված են Երևանում, այնպես կանենք, որ մարզերում էլ խնդիր չլինի. Փաշինյան

11:04 • 15.11.24

Դուք ոչ միայն Փաշինյանի, այլ Զավենիչի երկրպագուն եք. Խամոյանը՝ ՀԾԿՀ նախագահի թեկնածուին

15:48 • 14.11.24

Պարոն Աղազարյան Հովիկին ոչ ոք չի դատապարտի, որովհետև կառավարությունը չի ձախողվի. Աղազարյան

13:52 • 14.11.24

Կարդացի Անկախության հռչակագիրն ու սարսափելի եզրահանգման եկա՝ ՀՀ-ն չի կարող գոյություն ունենալ. Նիկոլ Փաշինյան

13:20 • 14.11.24

Բանակը մի՛ սրբագործեք, ասում են՝ մեր զինվորի ցավը տանեմ, դուրս կգա Մադագասկար․ Փաշինյան

12:34 • 14.11.24

Այսօրվա մեր հավաքական սոցիալ-հոգեբանությունն ու սոցիալ-մտածողությունն ապապետական է․ Փաշինյան

11:50 • 14.11.24

Աղազարյա՛ն, ջանդ յուղի, քո գլխին են սարքում, ա՛յ ընկեր, դու էլ ես նախկին դաշնակցական. Արթուր Խաչատրյան

11:21 • 14.11.24

Դուք Թուրքիային ու Ադրբեջանին՝ մեր անվտանգության երաշխավոր դարձնելը փաթեթավորել եք իրական Հայաստանի ներքո, որը շատ այլանդակ տեսք ունի. Քրիստինե Վարդանյան

11:02 • 14.11.24

Դուք ձգտում եք վերադարձնել պատմական Հայաստանը, որտեղ կաք դուք, չկա պետականություն ու կա գուբերնատոր դառնալու հնարավորություն. Արթուր Հովհաննիսյանը՝ ընդդիմությանը

20:37 • 13.11.24

Աթոռը պահելու համար Փաշինյանը պատրաստ է Պուտինի նկարը կախել գլխավերևում, հարց է՝ Պուտինը կտա՞, թե ոչ․ Նաիրա Կարապետյան

17:41 • 13.11.24

Չենք բարձրացնում Ադրբեջանի սահմանադրության փոփոխության հարցը, նույնը ակնկալում ենք իրենցից․ Փաշինյան

16:26 • 13.11.24

Այսօրվա ընդդիմությունը հաջորդ ԱԺ-ում չի լինի, իշխանությունն ավելի բարձր ձայներով կընտրվի․ Ալեն Սիմոնյան

15:47 • 13.11.24

Օկուպացված տարածքների խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու խնդիր դրված չէ․ Սուրեն Պապիկյան

14:51 • 13.11.24

Երիտասարդ տարիքում, երբ լսում էի «Կիլիկիա» երգը, լացում էի, երբ մեծացա, հասկացա՝ ինչի՞ լացեմ, Կիլիկիան՝ ուր, ես՝ ուր. Հովիկ Աղազարյան

14:11 • 13.11.24

Մենք առաջարկում ենք, որ էլի վարկ վերցնենք նոր սարքավորումների, արտադրանքի գեներացման համար, հետո շնորհակալություն եք հայտնելու. Խաչատուր Սուքիասյան

12:21 • 13.11.24

«ՀՀ ԶՈՒ-երն այսօր Հնդկաստանի համար դարձել են գովազդային վահանակ». «Պարոն Մանուկյանը քաղաքական լավ ելույթ ունեցավ, մի՛ խանգարեք». քննարկում ԱԺ-ում

10:44 • 13.11.24

Չե՞ք կարծում, որ բերետավորների հոգեկան առողջությունը ստուգելու կարիք կա․ Խաչատրյանը՝ Քոչարյանին

17:43 • 12.11.24

Գերիների ամբողջական վերադարձը պետք է նախապայման լինի ցանկացած բանակցության համար․ Քրիստինե Վարդանյան

15:23 • 12.11.24

Բաքվում պահվողներին վերադարձնելու ամենապատեհ առիթը COP29-ն է, հետո վերադարձի հավանականությունը հավասարվելու է զրոյի. Արթուր Խաչատրյան

15:11 • 12.11.24

Բաքուն հայ գերիներին օգտագործում է ՀՀ-ից զիջումներ կորզելու համար. Տիգրան Աբրահամյան

12:49 • 12.11.24

Եթե ունենայիք 100 մլն դոլար, որպես պետություն, ո՞ր ոլորտներին կուղղեիք. Խաչատուր Սուքիասյանը՝ նախարարին

12:19 • 12.11.24

Փաշինյանի ներկայությամբ խախտվել է «ՀՀ օրհներգի մասին» օրենքը

11:50 • 12.11.24

20,366 մարդ գնացել է երկրից, 12,700 աշխատատեղ է կրճատվել, գուցե թողեք պատմության անիվը նորմալ գնա՞. Արթուր Խաչատրյանը՝ Վահե Հովհաննիսյանին

11:29 • 12.11.24

«Այստեղ հաց, այստեղ կաց». քաղաքացին ՀՀ-ում պետք է տեսնի իր ապագան, 2025-ին 2 տրիլիոն հարկ կհավաքենք. նախարար

10:59 • 12.11.24

Շնորհակալ եմ վարչապետին ու փոխվարչապետներին՝ իմաստուն առաջնորդության համար․ ֆինանսների նախարար

20:35 • 11.11.24

Մոսկվան մեսիջ հղեց Փաշինյանին՝ քեզնով կամ առանց քեզ վերականգնելու ենք ազդեցությունը Հայաստանում․ Վիգեն Հակոբյան

15:07 • 11.11.24

Ոչ թե իմ տունն իմ ամրոցն է, այլ մեր պետությունն է մեր ամրոցը, իսկ մեր տունը՝ մեր բնակավայրը․ Փաշինյանը՝ ՏԻՄ համակարգի 28-ամյակի միջոցառմանը

14:29 • 11.11.24

Եթե մեծ գործ եք անում, ինչպե՞ս է,որ վարչապետի և ԿԳՄՍ նախարարի երեխաները դրսում են սովորում.Էդգար Ղազարյանը՝ փոխնախարարին

12:40 • 11.11.24

Աննա Հակոբյանի համար 145 հազար դոլար արժողությամբ ծառայողական նոր մեքենա է գնվել, 2 տարի առաջվա ջիպն այդքան մաշվե՞լ էր. Մանուկյանը՝ ՊՊԾ պետի տեղակալին

Տեսնել բոլորը

Ամենից շատ կարդացված նյութեր Այսօր Երեկ Շաբաթվա

Տնտեսություն

Գիտություն/տեխնիկա

Մշակույթ

Սպորտ

Իրադարձային

Մամուլի տեսություն

Քաղաքականություն

Իրավունք

Ժամանց