Ստեղծագործողն իր ժամանակից փախչել չի կարող. «Ոսկե ծիրանն» ու հայ կինոն Միքայել Ստամբուլցյանի հայացքով

«Ոսկե ծիրան» Երևանի միջազգային կինոփառատոնի ծրագրերի տնօրեն Միքայել Ստամբուլցյանը Tert.am-ի հետ զրույցում ներկայացնելով իր տեսակետը մերօրյա հայկական կինոյի, վերջինիս խնդիրների, զարգացման տենդենցի և գաղափարի մասին՝ ասում է, որ ստեղծագործողն իր ժամանակից ոչ մի տեղ փախչել չի կարող։ «Ցանկանա, թե ոչ, ինչ-որ կերպ արտացոլելու է այդ ժամանակը, նույնիսկ վատ ֆիլմերն են արտացոլում այդ ժամանակը»,– ասում է նա: Մեր զրուցակիցը ներկայացնում է նաև «Ոսկե ծիրանի» դերը հայկական կինոարտադրության մեջ՝ նշելով, որ փառատոնին ներկայացված հայկական ֆիլմերն ամեն տարի ավելանում են:

-Զարգացման ի՞նչ միտում ունի այսօր հայկական կինոն և ինչպիսի՞ն է «Ոսկե ծիրան» միջազգային կինոփառատոնի դերն այդ հարցում:

-Ի սկզբանե մենք այս փառատոնը ձեռնարկել ենք՝ նկատի ունենալով հայկական կինոն, որպեսզի այն նպաստի հայկական կինոյի զարգացմանը: Եվ եթե հիշում եք, առաջին փառատոնը հենց նվիրված էր միայն հայկական ֆիլմերին և հայերի կողմից նկարվածներին: Հիմա էլ մենք շատ մեծ նշանակություն ենք տալիս հայկական կինոյին և ուրախությամբ տեսնում ենք, որ ամեն տարի ներկայացված հայկական ֆիլմերն ավելանում են, մասնավորապես Հայաստանում նկարահանված ֆիլմերը:


Ռեժիսորները, պրոդյուսերներն արդեն սովորել են հույսը չդնել միայն պետական օժանդակության վրա, իրենք են արդեն ինչ-որ ձևեր գտնում, գումարներ հայթայթում կամ նույնիսկ առանց գումարի նկարահանում ֆիլմեր, ինչը շատ ուրախալի է: Նաև փառատոնի մթնոլորտը մենք զգում են, երիտասարդներին գրավում է դեպի կինոն, ինչը նույնպես շատ ուրախալի է, որովհետև մենք տեսնում ենք, այն երեխաները, որոնք գալիս են մեր ցուցադրություններին, վարպետության դասերին, իրենք են փորձում արդեն ֆիլմեր նկարահանել: Կարծում եմ, որ փառատոնն իսկապես նպաստում է հայ կինոյի զարգացմանը:

-Որքանո՞վ է այսօր հայկական կինոյում բարձրաձայնվում սոցիալական խնդիրները:

-Վախենամ, որ այնքան չէ, որքան որ պետք է բարձրաձայնվի: Ավելի շատ նկարահանում են ֆիլմեր երիտասարդները, որոնք այնքան մեծ կենսական փորձ չունեն, երիտասարդն առաջին հերթին իրեն է ուզում հասկանալ, իր ներաշխարհը, և դրա համար ֆիլմերը ավելի շատ նվիրված են իրենց սեփական մտքերին, տվայտանքներին, հույզերին, քան սոցիալական խնդիրներին: Ինչ վերաբերում է ավելի տարեց ռեժիսորներին, անկեղծ ասած՝ չգիտեմ ինչու նրանք չեն անդրադառնում: Բայց օրինակ՝ Հարություն Խաչատրյանի վերջին ֆիլմը՝ «Անվերջ փախուստ, անվերջ վերադարձ»-ը, ամենալուրջ խնդիրներից մեկին է անդրադառնում ՝ արտագաղթին: Եվ դա մի ֆիլմ չէ, շարք է լինելու, եռապատում, որն ինքը մտադրվել է անել: Ինչ-որ չափով նման հարցեր բարձրաձայնվում են նաև Վիգեն Չալդրանյանի կողմից, Սուրեն Բաբայանի, բայց ամեն մեկը յուրովի է: Այն ձևով, որ զուտ սոցիալական ուղղվածության, ինչպես ժամանակին իտալական նեոռեալիզմն էր, այդպիսի բան հիմա դժվար է պատկերացնել Հայաստանում:

-Ծանո՞թ եք Ատոմ Էգոյանի նոր ֆիլմին, որը Հայաստանում կոռուպցիայի մասին է և ի՞նչ կարծիք ունեք այդ թեմայով ֆիլմ նկարահանելու շուրջ:

-Դեռ չեմ տեսել և ընդհանրապես չեմ կարծում, որ ֆիլմը կարող է կոռուպցիայի մասին լինել, կոռուպցիայի մասին կարող է լինել վավերագրական ֆիլմ, հոդված, հրապարակախոսություն, բայց կոռուպցիայի մասին գեղարվեստական ֆիլմն անհեթեթություն է: Գեղարվեստական ֆիլմը մարդու մասին է, մարդկային հարաբերությունների, իսկ կոռուպցիա կարող է լինել, կարող է չլինել, և ինձ զարմացնում է, որ բոլորը սևեռված են կոռուպցիայի մասին ֆիլմի վրա, կարծեք թե չգիտենք, թե շուրջն ինչ է կատարվում՝ կոռուպցիա կա թե չկա, պետք է ֆի՞լմն ասի: Դա ֆիլմի նյութ չէ՝ ըստ իս: Թեև ասեմ, որ իտալական կինոյում մի շրջան կար, որտեղ շատ մեծ մի շարք կար, նույնիսկ ռեժիսորներ կային, որ հենց դրա մասին էին ֆիլմեր անում, օրինակ՝ շինարարական ասպարեզի կոռուպցիայի, տարբեր հարաբերությունների և այլն, բայց մեզ մոտ կարծեք թե դա դեռ չկա:

-Երբ տարիների հեռվից եք դիտարկում, հայկական կինոյում գաղափարական ի՞նչ փոփոխություններ եք տեսնում:

-Որքան էլ տարիների հեռվից նայենք, ես ինչ-որ մի գաղափար չեմ տեսնում, շատ տարբեր են դրանք, հատկապես այսօր, երբ նոր-նոր ինչ-որ նոր կինո է զարգանում, շատ դժվար է խոսել գաղափարների, ուղղվածությունների, ուղղությունների մասին, ինչ-որ հստակ բաներ ասել:

Գաղափարները շատ տարբեր էին նաև Խորհրդային տարիներին, երբ կար Հենրիկ Մալյանն իր գաղափարներով, որն անդրադառնում էր ընտանիքին, ազգային կեցվածքին, ապրելակերպին, և կար Ֆրունզե Դովլաթյան, ով փորձում էր սոցիալական ինչ-որ գաղափարներ արծարծել, կար Բագրատ Հովհաննիսյան, ով նույնպես շատ հետաքրքիր ֆիլմեր էր անում, և կար Կարեն Գևորգյան, այնպես որ ես չեմ կարող մի ինչ-որ գիծ կամ ընդհանուր հայտարար գտնել, որը բոլորին միացնի:

-Խորհրդային միության «երկաթե վարագույրի» ներքո անգամ հայ կինոռեժիսորները թեկուզ տողատակերում արտահայտում էին ինչ-որ գաղափարներ: Հիմա, երբ կարծեք թե ազատ խոսքի դարաշրջան է, արդյո՞ք մեր ֆիլմարտադրության մեջ դրսևորվում է այդ ազատությունը:


-Խորհրդային միության տարիներին ասեմ, որ ոչ միայն տողատակերում, այլ երբեմն նաև շատ բացահայտ արտահատում էին գաղափարներ: Եվ չեմ կարծում, թե դա ինչ-որ արգելքների հետ է կապված, ավելի շատ տաղանդի հետ է կապված: Չեմ կարծում նաև, որ տաղանդները վերջացել են հայ ազգի միջից և համոզված եմ, որ ուշ թե շուտ հայտնվելու են նոր Փարաջանով, նոր Փելեշյան, նոր Մալյան, որոնք այսօրվա հարցերը, այսօրվա ցավը, այսօրվա մարդկանց կներկայացնեն, այս ժամանակը կդրոշմեն ժապավենին, չնայած՝ արդեն ժապավեն էլ չկա, և ի վերջո կմնա դա:

-Ե՞րբ կգա այդ ժամանակը, պարո՛ն Ստամբուլցյան:

-Գալիս է արդեն, արդեն կան հետաքրքիր երիտասարդներ, որոնք տեսնում են, թե իրենց շուրջն ինչ է կատարվում և նկարահանում են:

-Իսկ որքանո՞վ են մերօրյա հայկական ֆիլմերն արտացոլում այսօրվա իրականությունը:

- Ինչ-որ չափով այո, իհարկե, որովհետև եթե անգամ նյութը չի արտացոլում, ապա տրամադրությունը, իհարկե, արտացոլում է: Ստեղծագործողն իր ժամանակից ոչ մի տեղ փախչել չի կարող, ցանկանա, թե ոչ, ինչ-որ կերպ արտացոլելու է այդ ժամանակը, նույնիսկ վատ ֆիլմերն են արտացոլում այդ ժամանակը: