Օ՜ Զանգեզուր, օ՜ Տաթև. մշակութային շոկ /երկրորդ պատում/

ՎԱՐԴուհի Սիմոնյանի  «Օ՜ Զանգեզուր, օ՜ Տաթև» շարքի առաջ պատումն այստեղ:

-Ինչ էլ լաչառ ա է, վրա ա պրծել, թե էն աղջկա երեսը մաշկի, բա ես մի դրա լեզուն չիմանամ՝ ասեմ՝ յանի երկուոտնանուն լավություն անելի չի՞, սումկա ա էլի, ճղվեց-ճղվեց: Ա, ղուզի, դրան ասա ամոթ ա է, հեն է՜, էն տղամարդիկ տես ոնց են նայում, բա կնիկը տղամարդու կողքին սիրտը էդպես  բողազով դուրս կթափի՞, ամոթ ա է՜. ամոթը տվել են շանը չի կերել:

-Ա, քեզ ղուրբան, մեղք էլ ա է, երակները կռոճ-կռոճ ա արդեն դառել, մի նայի է՝ էդ հիվանդ կլինի, որ միանգամից էդպես ջղայնացավ: Բեր էս ծառի տակ, թող էս հով տեղը մի քիչ նստի, հանգստանա: Համ էլ ասա, էսօր գյուղում տարի ենք տալիս, գյուղը տխուր բանի ա, չի կարելի, որ գյուղամիջում սենց ղալմաղալ լինի, մեր նամուսը չի վերցնի էս բանը:

-Լավ, ժողովուրդ, որ տենց հարց կա, ես հեսա իրեն տանեմ մի քիչ ներքև, տեսնեմ ինչ ա ուզածը:

-Բա գյուղ ա մնացել որ, առաջ մտնում էիր խանութ, շան ոտի հետ հազար սումկա էր գնում, հիմա իսկի  նապրիմերի համար մինն էլ չկա, որ առնենք, տանք, սրա ձենը կտրցնենք:

-Այ, մարդ, սպասի գնամ տներով տամ մինը ճարեմ էլի, սա աչքիս պինդ ա բռնացրել, մինչև մինը չճարենք՝ տանք, էս աղջկա բուկը բաց չի թողնելու է՜: Քոռ մնամ է, իմ ձեռով գնաց՝ ասի մի կտոր էլ էս անտեր մնացած քաղցր լավաշան  դնեմ՝  էս օյինը եկավ գլխներիս: Բան չկա, ես մեղավոր եմ, ես էլ կգնամ մի սումկա կբերեմ կտամ իրան, դուք գործ չունեք: Գյուղում էսօր տխրություն ա, տարի ա, ամոթ ա, որ գյուղից մի ձեն դուրս գա:

-Սպասեք, մի հատ իրեն առաջարկեմ էս նոր պայուսակի  տարբերակը, որովհետև էս աղջիկը հիմա փաստորեն իրերը դնելու մի հարմարանք էլ չունի:

-Հա, ղադադ տանեմ, հետո թող սիրտը կոտրած չգնա, բա ղոնաղ ա, եկել ա մի քիչ ուրախանա, էն էլ էս խաթան եկավ գլխին: Ասա, տնաշեն, տնից որ կնիկը դուրս գա երկու զապաս կոնթավոր պայուսակ կվերցնի, բա երկար ճամփա ես գնում, կնիկ ես,  կարող ա, մի լավ սերվիս ա պատահում քեզ, էրեխեքին շորուշիթ ես  առնում: Առաջ, էն լավ ժամանակները, ես մի անգամ Մոսկվա եմ գնացել՝ է՜, սաղ գյուղի համար կրել եմ է՜, էլ մեբելներ, էլ 12 պերսոն էն ամենալավ սերվիսները, սաղ գյուղի օժիտները մի գնալով բերեցի: Սրա սումկում իսկի մի փոխնորդ  էլ չկար:  Էս խորհուրդն էլ տուր, ասա մյուս անգամ առանց զապասի տնից դուրս չգաս:

-էդ ի՞նչ ասեցիր, որ ունքամեջը մի փոքր բացեց, հենա ոնց որ էլ պոզ-պոզ չի անում, քիչ-քիչ ոնց որ սիրտը բարակեց, հա՞:

-Այ, մարդ, դե մարդ ա էլի, կկատաղի էլ, փուշը կթողնի էլ, յանի մենք տենց չե՞նք, նա էլ մեզ պես կնիկ ա էլի, մի քիչ հերսը թափեց հետո խելոքացավ: Երևի հասկացավ, որ էսօր գյուղի համար տխուր օր ա, ղադադ տանեմ, էդ ասեցիր, չէ՞:

-Հա, էդ էլ եմ ասել, մեկ էլ,  սումկա տալն էլ:

-Արևդ կծեմ, էդ տխրությունը, որ ասել ես, դա իրան բոլ էր, էդ ա իրան հալած յուղ սարքել: Բա էս գյուղի օրենքն ա, տխրության ժամանակ սաղ իրար հետ կբարիշեն, արյունը արնով չեն լվա, ղուզի: Էն գնացողը մնացողին ասում ա՝ իրար հետ լավ եղեք, գյուղի մարդկությունն ու շնորհքը  լավ պահեք, որ ես հողի տակին չչարչարվեմ:

-Հը, գնամ սումկան բերե՞մ:

-Ալո, ալո՜:

-Մա՞մ, հո բան չի՞ եղել, ձենդ էն չի:

-Ոնց չի եղել, էդ ինչե՞ր  ես գրել Տաթևի մասին.անտեր մնա, անտեր մնա էդ կոմպյուտրը, որ չեմ էլ կարում բացեմ  կարդամ՝ թե էդ ինչեր ես գրել:

-Պահո, կարող ա՞  տաթևացիք քեզ վրա կռիվ են եկել:

-Բռնածդ չեմ, որ ինձ քննես, ինձանից ընկածն ես.  դե հենց հիմա առանց մի տառ փոխելու կարդա գրածդ:

-/Դե արի և գլխավոր գլավլիտիս  հրամանը շրջանցի: Խելոք-խելոք կարդում եմ. . «Օ, Զանգեզուր, օ Տաթև.SOS.Քաղաքակրթությունների պատերազմ» -ը /
 

-Վերջացա՞վ:

-Մեկ էլ դրա երկրորդ սերիան եմ մի քիչ սղագրել, դեռ դա ավարտված չի:

-Յա, էդ բան ու գործ չունես հա, հիմա էլ տաթևացիների վրա սերիալներ ես սարքում, մենք էլ քեզ համար ծաղրի առարկա ենք:

-Չէ, այ կնիկ, ինչ ծաղր, բա ես տաթևացիներին պաշտում եմ, իրանց վրա ծաղր կանե՞մ: Էն կարդացածս խի ծա՞ղր էր:

-էն կարդացածդ ոչինչ, չնայած մի քանի տեղ լավ էլ լավ կծել էիր: Էդ տեղերն էլ արագ-արագ թռնում էիր, որ գլխի չընկնեմ: Հիմա էս նոր գրածդ կարդա, նոր գրածդ, ես դրա տակն էլ կհասկանամ, գլուխն էլ:

-Բայց ինչ ա եղել, չեմ հասկանում: Սա դեռ նոր եմ ցրցամ տվել, ընդամենը գրել եմ, որ կռիվը դեռ երկար շարունակվել ա, հետո էլ պիտի գրեմ, թե  էդ ֆրանսուհին ոնց ահագին փոխհատուցում պահանջեց ինձնից ու սաղ գործուղման փողս ոնց պլոկեց , բայց տաթևացիներին թվաց, թե գյուղում նշվող տարին էր պատճառը, որ սա սուս արեց ու հարազատի պես ընկավ սրանց ճիտը: Վերջում էլ սրան հանգուցյալի կենացը թթի օղով էնքան խմել տվին, որ համարյա շալակած հասցրի իրա երամի ետևից: Էդքան բան:

- Ուզում ես ասես՝ դրա մեջ էլ Լիսկա չկա՞: Հիմա մորդ լսի. ես էսքան ժամանակ մի հարցով քո գործին չեմ խառնվել, քո գլխու՝ ինչ ուզել ես, արել ես: Բայց էդ ժողովրդին կրակի մեջ չգցես, ես քեզ շատ եմ խնդրում: Ինչքան որ քննադատել են դրան՝ ջնջի: Մեղք ա էդ ժողովուրդը, առանց էն էլ գնացիր քո աչքով տեսար, թե ինչ հալի են. էդ խուզուխուռին դեմ կանգնելու համար իսկի գազ ու ջուր չեն տալիս գյուղին: Ցավդ տանեմ, էս անգամ մորդ լսի. ժողովուրդ ա էլի, միամիտ-միամիտ բողոքել ա պահի տակ, բայց որ գրեցիր՝ գնալու են բոլորին նեղեն, հացից ու գործից զրկեն: Առանց էն էլ գյուղում երկու ջուխտ ա մնացել, մի՝ կենտ: Ես քեզ խնդրում եմ…

-Մամա, դու բոլոր տաթևացիների փոխարեն մի վախեցի ու ամբողջ գյուղի անունից էլ մի խոսա:Որ էդ ժողովուրդը վախեցող լիներ՝ նրա աջ թևին գյուղի մեջտեղը չէր փռի, շան ծեծ չէր տա: Հետո վախեցողները  էդպիսի սուր հարցազրույցներ չէին տա, հո թաքո՞ւն չեմ ձայնագրել, ափաշքյարա ձայնագրիչը դրել եմ, իրենք էլ անկեղծ խոսել են: Միացնե՞մ լսես:

-Ցավդ տանեմ, գիտեմ, որ ամեն ինչ էլ ասել են:Բայց հորդ չոր կողը դենը դիր ու հասկացի՝ ինչ եմ ասում:Ես չեմ ուզում քո պատճառով գյուղին մի վնաս գա, չեմ ուզում…

-Հերս որ լիներ, մի երկու բան էլ ինքը կավելացներ ու կասեր՝ անպայման գրի: Քո պես չի, որ…մա՞մ, լացում ե՞ս…

-…

-Մա՜մ…

-Չէ, չեմ լացում…Բայց դու ախր մի հեր, մի թափով ախպեր, մի մեջք չունես, դու էլ մենակ, անտեր, էդ ումով ես տենց վեր-վեր թռնում, բա որ  գան՝ մի վնաս տան. տասը տարի անգործ մնացիր, չխրատվեցիր էլի: Լիսկան իրա պատիժը թող Աստծուց ստանա, հենա եկավ Տաթև, երկու-երեք ժամ ճոպանուղուց մնաց կախված, էդ իրան բոլ էր, էդ հենց Աստծո պատիժն էր իրան: Ջնջի, ցավդ տանեմ, ջնջի, չգրես:

- Ամալյա Վաղարշակովնա, գիտե՞ս, չէ՞ որ ձայնագրվում ես: Դե որ տաթևացիներին ուզում ես փրկես, ուրեմն  հարվածը վրադ վերցրու, ինքնազոհության գնա, դե որ մեզ խնայում ես, ինքդ էլ քննադատիր Լիսկային: Ասա՝ ձայնագրում եմ:

-Ինչ ասեմ, բա հարց չես տալի՞ս, ես ինձուինձ ի՞նչ խոսամ:

-Ի՞նչ հարց տամ:

-Հարցրու՝ ասա, Տաթևում ապրողները գոհ են Սյունիքի մարզպետից, բայց քաղաքում մի քանիսը դժգ…չէ, տենց լավ չի ստացվի, էդ ժամանակ  ես էլ ո՞նց ասեմ, թե գյուղացիք գոհ են մարզպետից: Լավ ա սենց հարցը տաս՝ ասա, գյուղում վերջին անգամ ե՞րբ եք եղել, ինչ փոփոխություններ եք նկատել, որ ես իմ ուզածն ասեմ:

-Լավ, հարցնում եմ, պատասխանի:

-Դե սիրուն, քո բառերով ձևակերպումներդ տուր էլի, սենց չոր-չոր ես ո՞նց խոսամ:

-Լավ, լսի, տալիս եմ հարցը՝ Դուք  որ գյուղ գնացիք, նկատեցի՞ք, մարդիկ ի՞նչ էին խոսում Լիսկայի մասին:

-Էհ, տեսնում ես, ծաղրի ես վերածում:

-Ինչի՞ եմ ծաղրի վերածում: Ասում ես հարցը տուր, ես էլ տալիս եմ:

-Դե հարցդ շնորհքով տուր, Լիսկա մի ասա, Սուրեն Խաչատրյան ասա:

-Դու ժուռնալիստին մի սրբագրի է, հարցին պատասխանի:

-Հա, բայց էդ կուղղես, ամոթ ա: Ես ուզում եմ ասել, որ…ձեր հարցին պատասխանելով, ուզում եմ…այ, մարդ, սա կրա՞կ էր, որ դու ինձ գցեցիր մեջը:Ես հիմա ի՞նչ պատասխանեմ: Քո պես հազարն էլ լինի ես սուտ ասողը չեմ: Հիմա էդ ժողովրդի հետ ես էդ խուզուխուռի մասին խոսացե՞լ եմ, որ խաբե՞մ: Տաթևացիք էլ կարդան՝ թքեն երեսիս: Քո շառն ինձնից հանի:

-Բա, ընկեր Մարգարյան, տեսնո՞ւմ ես, ինչ դժվար ա սուտ բան գրելը: Բա որ դու չես կարողանում, ես կկարողանա՞մ:

-Ես քեզ չեմ ասում սուտ բան գրի: Ես ու քո հերը քանի անգամ ենք ասել՝ թե սուտ բան ես գրելու՝ մի գրի, արի, մեզ հետ ապրի, քո մի աման ճաշը մենք քեզ կտանք: 

-Դե հիմա, ով քեզ զանգել, վախեցրել ա՝ էդ բանը գնա իրան պատմի: Ասա ձեզ պես հազարն էլ լինի, ես սուտ բան գրողը չեմ:

-Ուֆ, գլուխս ցավացրիր, լեզուդ հարյուր մետր ա, դե գնա գրի, թող էդ մարդկանց գնան նեղեն, տեսնեմ դու սա կմարսե՞ս: Մորդ  խոսքս էլ գետնին գցեցիր: Էլ բան չունեմ հետդ խոսալու:

-Տու-տու-տու…

Մեկ ժամ անց:

-Մամա, ոնց ես, ճնշումդ չափե՞լ ես էսօր:

-Հա, չափել եմ,  ճնշումս՝ 200 ա, գլխիս տեղն էլ չեմ իմանում;

-Վայ, սպասի, գալիս եմ: Մի հատ շտապօգնություն զանգեմ, դուրս գամ:

- Պետք չի: Դու որ ինձ լսես, իմ ճնշումը չի բարձրանա: Արհամարհանքը ամենամեծ պատիժն ա. էդ սաղ ժուռնալիստներով, որ էդ Լիսկային արհամարհեք, դա կդառնա բեղից վեր ընկած բրինձ: Էնքան գրել եք դրա մասին, հերոս եք սարքել գլխներիս: Էն ռադիոն հենց միացնում եմ՝ Լիսկա հա Լիսկա:

-Այ կնիկ, Լիսկայի ժամանակ չի, սպասի գալիս եմ:

-Չէ, հենց դրա պատճառով ա ճնշումս բարձրացել, բա չտեսար, թե  տաթևացիք ինչքան շնորհքով մարդիկ են, չէին թողել է՜ մորս, ախպորս գերեզմանին մի փուշ էլ  բուսնի, բա ես սևերես մնա՞մ իրանց առաջ: Դե դու ինձ ազնիվ ասա, որ քեզ էլ են զանգել, բերան-բերան խնդրել, որ իրանց  դրա ռեխը չգցես:

-Հա, էդ օրը դեռ զանգերը չհասած՝ մեկը զանգեց,  թե հազար անասուն եմ տանում սարը, կգան հետևիցս, իմ անունը չգրես: Բայց ընդամենը մեկը:

-Բա ի՞նչ ես ասել:

-Այ կնիկ, հիմա դրա ժամանակն ա՞, ասել եմ՝ հա,անունդ  չեմ գրի: Հլա մի հատ էլ ճնշումդ չափի ու ինձ ասա թվերը:

-Բա դու խղճի մասին էիր գրել, ասել էիր տաթևացիք խղճով են, հիմա որ էն մյուսները չեն զանգել, չեն  խնդրել, պիտի նրանց փուռը տաս, էս մեկին էլ խնայե՞ս: Բա դա արդար ա՞, կարող ա նրանք հետևանքների մասին խորը չեն մտածել: Էդ ո՞վ չգիտի, թե Լիսկան ով ա, ինչ  հանցագործություններ ու գողություններ ա արել, գիտի որ մի երկու անգամ բանտ ա նստել, Լենինն ա՞, ամբողջ  ժողովուրդն  էլ հենա, խոսում ա իրա արկածներից, մեկը չի, երկուսը չի: Դե ուրեմն ոչ մեկին էլ անունով մի նշի, ասա ժողովուրդը սենց էր խոսում: Դու գնացել ես էդ գյուղին մի օգուտ տաս, թե՞ տասը վնաս:

-էդ ա, վախեցել եք բերան բացեք, դրա համար էլ եկել ա՝ սաղ Զանգեզուրի  գլխին նստել: Ես գետինն եմ մտնում, որ ժուռնալիստները մեր մասին ասում են, թե զանգեզուրցիք ստրկամիտ ու վախկոտ ժողովուրդ են:

-Ով ա է՜ վախկոտ, պահ-պահ-պահ: Էդ բոլորին բաց թող, հենց իմ անունից էլ գրի,՝ ասա, որ էն ժամանակ դու Գորիսում ավազակություններ էիր անում, աղջիկ էիր  բռնաբարում, ժողովուրդը, որ քեզնից բողոքում էր՝ քո մերը կանգնեց, թե ես իմ ցուլը բաց եմ թողել, դուք ձեր կովերը լավ պահեք: Մենք էդ ժամանակ պիտի էդ ցուլիկն իրանց գոմից պինդ կապեինք, որ չգնար նստեր կառավարությունում: Ասա՝  դու էդ ոսկի ժողովրդի համբերությանը չխաբվես, մեր Զանգեզուրի ժողովուրդը շատ խելոք ու համբերատար ա, բայց որ կատաղեց է, քեզ ցուլիկի  վրա թարս կնստացնի:

-Դե լավ, այ մամ, հերիք ա, մի ջղայնացի, հեսա էլ ճնշումդ կթռնի:

-Դե էդքանը ես քեզ ասեցի, էդ մարդկանց անունները սիրուն հանում ես մեջից, նրանց մասին էլ բան չես գրում. ոչ խոսել են, ոչ իմացել ես: Լսի, բայց կարող ա մտածեն, թե դու ես ինձ սովորացրել, գան քո վրա:

-Չէ, չէ, ես ինչ իմանայի էդ ոսկե ցլիկի պատմությունը…

-Հա, դու չէիր իմանա, դու երեք ամսական ես եղել, որ մենք եկել ենք Երևան:

-Դե վերջ, համագյուղացիներիդ փրկեցիր, ապրես: Բայց ճիշտն ասած, իմ սիրտն էլ էր մի քիչ կախ, վախենում էի՝ նրանց ասածները բռնեմ  գրեմ կարող ա վնաս տամ էդ մարդկանց: Բայց դե էդ ինչ գանգատ արեցին դրանից, էդ ինչ անեծք թափեցին, էլ դու սուս:

-էդ ա է՜, մենք զգույշ չենք, դանգլա  ցեղ եք, միամիտ, ճակատներիդ էլ մեխը խփես՝ չի գնա, էշի կող ունեք: Կապրիզնի հորդ կտորն ես: Բա էդ ոնց ա սաղ ընկերներդ ձենները փորները գցեցին ու  խելոք մնացին հեռուստատեսությունում, մենակ դու էիր, որ բոլոր մեծամեծերին քննադատում էիր, դրա համար էլ իրանց պահեցին, իսկ քեզ հանեցին շպրտեցին դուրս: Բա իմ աչքերը թափվում ա է՜, էդքան տարի տանը մնացիր, դրա համար էլ սիրտդ հիվանդացավ:

-Լավ, մամ, հերիք ա, հազար գործ ունեմ:

-Հա, միշտ էդ ա, հենց սկսում եմ խոսալը, ասում ես վռազ գործ ունեմ, ոնց որ տավարդ սարը տանելի ա: Էդ պատմությունը լսե՞լ ես, որ իմ  հորքուրիս տղան երկար խոսացել ա հեռուստատեսությամբ, գյուղացիք զանգել են, թե դու մեզ երեք ոչխար ես պարտք: Ասել ա՝ ոնց թե պարտք եմ: Ասել են՝ հենա բոլորս նստել, քեզ լսել ենք, գելն եկել ա երեք ոչխար սարից տարել, սուսուփուս փողն ուղարկի՝ գա: Հիմա քոնն ա:

-Հիմա դրա ո՞ր մասն էր իմը: Նյութս էլ քեզ պատմեցի՝ ցնդեց, էլ գրելս էլ չի գալիս, պիտի չպատմեի: Չգրած բանը չեն պատմի, տեղում կորում ա:

-Դե ուրեմն   դու ինձ երեք ոչխար ես պարտք, ես էլ քեզ՝ մի ոսկե ցլիկ: Գնա…

Շարունակելի
 

ՎԱՐԴուհի Սիմոնյան