Հավատացած ենք, որ դատարանը կկայացնի որոշում, որն ապագայում ՀՀ տնտեսական դաշտը զերծ կպահի անբարեխիղճ ոտնձգություններից. IDBank-ի իրավաբանը՝ գործի մասին, որով գործարարը բանկից $22 մլն է պահանջում

Ենթադրվում է, որ առաջիկա օրերին նոր թափ կստանա պատմությունը՝ կապված հայտնի գործարար Գևորգ Աֆանդյանի և IDBank-ի (նախկինում «Անելիք Բանկ») միջև դատական գործի հետ։ Գործարարը IDBank-ից 22 միլիոն դոլար է պահանջում՝ իր իրավունքները խախտելու համար։ Մասնավորապես, սեպտեմբերի 20-ին Երեւան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանը հրապարակել էր «Բ.Մ.Լ. ԱՐԶՆԻ» ՍՊԸ-ն եւ նույն ՍՊԸ-ի («Արզնի» հանքային ջրերի գործարան) սնանկության կառավարիչն ընդդեմ Անելիք Բանկի մոտ 22 մլն դոլարին համարժեք գումարի բռնագանձման պահանջի գործով դատարանի վճիռը և որոշել բավարարել սնանկ ընկերության պահանջը եւ բանկից գանձել նշված գումարը։

Այս առիթով IDBank-ը հանդես էր եկել հայտարարությամբ, որում դատարանի որոշումը «աներևակայելի» էր անվանել։

«Հայտնում ենք, որ չենք ընդունում կայացված վճիռը եւ շարունակում ենք պնդել, որ գրավի առարկա՝ «Արզնի» հանքային ջրերի գործարանի օտարման գործարքում բանկը չի խախտել նախապես ձեռք բերված որևէ պայմանավորվածություն։ Ուստի բացարձակապես անհիմն եւ կողմնակալ ենք համարում դատարանի՝ բանկից գումար բռնագանձելու վերաբերյալ այդ վճիռը, ընդ որում, փաստորեն, հօգուտ մի մարդու, ով Հայաստանում հայտնի է տարիներ ի վեր ՀՀ տարբեր բանկերի հետ խնդրահարույց իր գործելաոճով։ Միայն «Անելիք Բանկին» եւ դրա բաժնետերերին սույն «գործարարի» կողմից հասցված վնասը կազմում է տասնյակ միլիոնավոր դոլարներ»,- մասնավորապես նշված էր հայտարարության մեջ։

Tert.am–ը կապ հաստատեց բանկի Իրավաբանական վարչության ղեկավար Արթուր Մելիքյանի հետ՝ պարզելու այս պատմության մանրամասները։ Արթուր Մելիքյանն ասում է, որ հավատացած են, որ դատարանը կկայացնի որոշում, որն ապագայում ՀՀ տնտեսական դաշտը զերծ կպահի անբարեխիղճ ոտնձգություններից։ Հարցազրույցը կարդացեք ստորև։

-Պարո՛ն Մելիքյան, նախ, կարո՞ղ եք երկու բառով ներկայացնել, թե ինչի շուրջ է արդեն աղմուկ հանած այս դատավարությունը։

 – Երկու բառով՝ օրենքը սեփական ցանկություններին ու «աներևակայելի» հավակնություններին ծառայեցնելու հերթական փորձ է։ Խնդիրը պարոն Աֆանդյանի կարծիքով խախտված, իսկ մեր կարծիքով՝ պահպանված համաձայնագրի շուրջ է։ Տարբեր սնանկ ընկերությունների անվանումների փոխարեն ես նշում եմ պարոն Գևորգ Աֆանդյանի անունը, քանի որ հենց նա է դրանց իրական շահառուն՝ համենայն դեպս իմ տեղեկացվածությամբ, ընդ որում՝ երբևէ չհերքված:

Գևորգ Աֆանդյան հայտնի գործարարը՝ նույն ինքը նախկին «Սթար» սուպերմարկետների ցանցի, «Արզնի» հանքային ջրերի գործարանի, «Բյուրակն» և այլ ընկերությունների խմբի իրական շահառուն, բանկից վերցրել է 7 մլն ԱՄՆ դոլար վարկ՝ փոխարենը գրավադրելով նաև «Բ․Մ․Լ․ Արզնի» ընկերության գույքը՝ այդ թվում հանքային ջրերի հայտնի գործարանի շենքը։ Որոշ ժամանակ անց չի կատարել վարկային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունները, և գործը հասել է գույքի բռնագանձմանը։ Բանկը, սակայն, համաձայնել է Գևորգ Աֆանդյանին բացառիկ նախապատվություն տալ՝ իրեն կամ իր կողմից նշված անձին երկու տարվա ընթացքում գնելու այդ գույքը, իսկ այլ անձի օտարելու դեպքում պարտավորվել է վճարել գույքի բռնագանձման արժեքի հնգապատիկի չափով տուգանք։

Չմանրամասնելով «նախապատվության իրավունք», դրա կիրառման կարգ և եղանակներ, «բռնագանձման արժեք» իրավական երևույթների շուրջ եղած և ներկայումս էլ առկա անորոշությունները, ինչպես նաև այն հիմքերը, որոնք հաշվի առնելով բանկն այդ համաձայնագիրը համարում է առոչինչ և որի կապակցությամբ բանկի դիմումի հիման վրա առկա է հարուցված դատական գործ, ցանկանում եմ միայն ասել, որ  անկախ ամեն ինչից, Բանկը պահպանել է համաձայնագրի պայմանները: Մասնավորապես, երբ երկու տարին չանցած՝ գույքն օտարվել է «Տարմակ» ՍՊԸ-ին, դա եղել է հենց այն ընկերությունը, որը նշել է պարոն Աֆանդյանը, քանի որ այդ ընկերության բաժնեմասերի 33%-ը, վերջին հաշվով, պատկանում է Գ․ Աֆանդյանի որդուն՝ Վահե Աֆանդյանին։ Ընդ որում, գործարքն իրականացվել է անմիջապես Գ․ Աֆանդյանի հետ երկարատև բանակցությունների արդյունքում, բնականաբար՝ նրա համաձայնությամբ։    

Այս ամենից մեկ տարի անց «Բ․Մ․Լ․ Արզնի» ընկերության սնանկության կառավարիչը դիմել է դատարան հայցով՝ թե իբր բանկը խախտել է վերը նշված համաձայնագիրը, ուստի պարտավոր է վճարել 22 մլն ԱՄՆ դոլար տուգանքը։

Գործը քննել է Կոտայքի մարզի առաջին ատյանի դատարանը, որը հետաքրքիր զուգադիպությամբ, քննել է Գ․ Աֆանդյանի ընկերությունների սնանկության մի շարք այլ գործեր ևս։ Տվյալ գործի քննության ընթացքում դատարանը Գ. Աֆանդյանի համար բարենպաստ վճիռ է կայացրել, այն է՝ բանկից բռնագանձել այդ աստղաբաշխական գումարը՝ առանց նույնիսկ խորանալու Հայաստանի բանկային համակարգի համար աննախադեպ այս գործի մանրամասների մեջ։

Մատնանշելով թվով 25 դատավարական և նյութական իրավունքի կոպիտ խախտումները, որոնք դատարանը թույլ էր տվել վճիռը կայացնելիս՝ բանկը բողոքարկել է այն Վերաքննիչ դատարանում։ Վերջինս, բեկանելով առաջին ատյանի դատարանի վճիռը, այնուամենայնիվ, գործն ուղարկել էր նոր քննության՝ չնայած մեր կարծիքով այն առհասարակ պետք է մերժվեր։ Ընդ որում՝ վերաքննիչ դատարանը, ի թիվս այլ հիմքերի, նշել է նաև, որ դատարանը չի բացահայտել խնդրահարույց համաձայնագրով որոշված կողմերի իրական կամքը, քանի որ դրանից պարզ չէ, թե ինչ նախապատվության իրավունքի մասին է խոսքը և որն է դրա իրականացման կարգն ու եղանակը:

Գործով հաջորդ որոշումը կայացվել է ս․թ․ սեպտեմբերի 20-ին, որով Երևանի ընդհանուր իրավասության դատարանը ոչ միայն հաշվի չի առել Վերաքննիչ դատարանի ցուցումները, այլ նաև թույլ է տվել դատավարական և նյութական իրավունքի նոր խախտումներ, այդ թվում՝ կիրառելով մի իրավական նորմ, որն առհասարակ կիրառելի չէ նման դեպքում։

Մենք, իհարկե, կրկին բողոքարկել ենք այս՝ արդեն հանրային քննարկումների առարկա դարձած վճիռը Վերաքննիչ դատարանում, և իր հնարավոր բացասական հետևանքներով աննախադեպ համարվող այս գործը, տվյալ պահին, գտնվում է ոչ միայն մեր, այլև առհասարակ Հայաստանի բանկային համակարգի ուշադրության կենտրոնում։ Հավատացնում եմ Ձեզ՝ խնդիրը չի վրիպի նաև իրավական, տնտեսական փորձագետների և վերլուծաբանների աչքից։ Ահա և ամբողջ աղմուկը։      

-Գևորգ Աֆանդյանը պնդում է, որ բանկը խախտել է ձեռք բերված պայմանավորվածությունը։ Ունե՞ք ապացույցներ, որ նման բան տեղի չի ունեցել։

- Դատեք ինքներդ․ Հայաստանում գոյություն ունեն հազարավոր ընկերություններ, սակայն, չգիտես ինչու, «Արզնի» հանքային ջրերի գործարանը օտարվել է մի ընկերության, որը նոր է ստեղծվել և որում 33% մասնաբաժին ունի Գ․ Աֆանդյանի որդին՝ Վահե Աֆանդյանը։ Ի դեպ, այդ ընկերությունը՝ «Տարմակ» ՍՊԸ-ն, ստեղծվել է հենց վեճի առարկա գույքի ձեռքբերման նպատակով, և նշված 33%-ը Վահե Աֆանդյանն ուղղակի նվեր է ստացել։ Ի՞նչ եք կարծում, ինչի՞ արդյունքում է դա տեղի ունեցել․ կարծում եք, որ նման գործարքներ հնարավո՞ր է իրականացնել առանց երկարատև բանակցությունների, առանց իրավաբանների և տնտեսագետների ներգրավման, ծածուկ, առանց վկաների։ Իհարկե, հնարավոր չէ․ տվյալ դեպքում բանակցությունները վարվել են անձամբ Գ․ Աֆանդյանի հետ, և առկա է դա ապացուցող մեծածավալ նամակագրություն, ստորագրված փաստաթղթեր։ Ի դեպ, Գ․ Աֆանդյանը չի էլ ժխտում այդ հանգամանքը։

-Գործարարը նաև պնդում է, որ հատուկ «Արզնի» հանքային ջրերի գործարանը շահագործելու համար ստեղծված «Տարմակ» ընկերության հետ կապված որոշմանը ո՛չ ինքը և ո՛չ էլ իր որդին տեղյակ չեն եղել։ Կա՞ որևէ ապացույց, որ դա չի համապատասխանում իրականությանը։

- Իսկ ի՞նչ եք կարծում, Վահե Աֆանդյանը «Տարմակ» ՍՊԸ-ի բաժնեմասերի ձեռքբերմանն առնչվող բոլոր փաստաթղթերի տակ ստորագրություն դնելի՞ս էլ տեղյակ չի եղել։ Ավելին, ո՛չ Գևորգ Աֆանդյանը, ո՛չ էլ Վահե Աֆանդյանը երբևէ չեն վիճարկել այդ փաստաթղթերի տակ դրված Վահե Աֆանդյանի ստորագրությունը, ինչը նշանակում է, որ Գ․Աֆանդյանի բոլոր պնդումները, թե իրենք ոչնչից տեղյակ չեն եղել, ուղղակի զուրկ են իրավական հիմքերից։

-Դատարանի որոշումը բանկը «աներևակայելի» որակեց։ Ինչո՞ւ։

– Ցանկացած բանական մարդ կգա այդ եզրակացության՝ վերը նշված հանգամանքներն իրար համադրելով։ Գիտեք, չի կարելի մի օր արթնանալ, ավելի ճիշտ մեկ տարի անց արթնանալ և որոշել, որ բանկերից մեկը Ձեզ պարտք է 22 մլն դոլար այն դեպքում, երբ Դուք գրավադրել եք Ձեր գույքը, դրա դիմաց ստացել եք 7 մլն դոլար, հետո, փաստացի առանց կոպեկ վճարելու, հետ եք ստացել Ձեր գույքի 33 %-ը։ «Աներևակայելի» է, չէ՞։ Սակայն ցավալին ոչ այնքան Գ․Աֆանդյանի գործելաոճն է, այլ այն խիստ կարևոր հանգամանքը, որ նրան, իմ կարծիքով, այս ոչ ազնիվ նպատակների իրագործման ճանապարհին սատարել են և շարունակում են սատարել Հայաստանի դատական համակարգի ոչ կոմպետենտ, աշխատանքին խիստ ֆորմալիստական մոտեցում ցուցաբերող, գործն իր բոլոր նրբություններով և իրավունքի գերակայությամբ չքննող որոշ ներկայացուցիչներ։ Իմ անձնական գնահատմամբ՝ հենց դատական սխալ վճիռների արդյունքում է, որ նման անբարեխիղճ տնտեսվարողները, որոնք առանց այդ էլ մեծ վնասներ են հասցնում տնտեսությանը, «թև են առնում» ու իրենց խիստ անձնական շահադիտական նպատակներից ելնելով՝ վտանգի տակ դնում մի ամբողջ երկրի բանկային համակարգն ու ներդրումային միջավայրը։   

- Տեղյակ ենք, որ բանկը դիմել է նաև հանրապետության վարչապետին։ Որևէ արձագանք կա՞։ Եվ ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք վարչապետից կամ կառավարությունից այս հարցում։

– Ինչպես նշեցինք, թե՛ մեր, թե՛ իրավական ու տնտեսական փորձագետների կարծիքով, նման դատավարություններն ու վճիռները վտանգի տակ են դնում երկրի ներդրումային միջավայրը, բանկային համակարգը և առհասարակ տնտեսության հետագա զարգացումը։ Այս առումով, մենք պարտավոր էինք իրազեկել երկրի քաղաքական ղեկավարությանը ֆինանսատնտեսական ոլորտում առկա կարևորագույն խնդիրներից մեկի մասին։ Ավելին, մեր կարծիքով, դատաիրավական ոլորտի ձեռնարկված բարեփոխումների կոնտեքստում մեր բարձրաձայնած խնդիրը նույնպես պահանջում է համալիր լուծումներ՝ թե՛ օրենսդրական փոփոխությունների, և թե՛ ոլորտում իրականացվող կադրային քաղաքականության առումով։    

Այսպիսով, մենք ոչ թե պատասխանի ենք սպասում մեր նամակին, այլ ակնկալում ենք ոլորտային իրական բարեփոխումներ, որոնք ոչ միայն կնպաստեն երկրում արժեք ստեղծող ընկերությունների ազատ ու շահավետ գործունեությանը, այլև հիմքեր կստեղծեն հետագա զարգացման համար, կնպաստեն ներքին և արտաքին ներդրումների աճին, դրական ազդեցություն կունենան աշխարհում Հայաստանի տնտեսական և իրավական վարկանիշի վրա։  Հարցը բարձրաձայնելը չի ենթադրում միջամտության ակնկալիք, մանավանդ, որ թե՛ վարչապետը, թե՛ իշխանություն ունեցող այլ անձինք բազմիցս հայտարարել են դատական գործերին չմիջամտելու իրենց քաղաքականության մասին։ Այն նպատակ ունի սթափեցնել բոլոր նրանց, ովքեր գայթակղված են միջամտել այս հարցին, կամ այլ՝ ոչ ազնիվ ճանապարհներով են ուզում լուծել կամ արդեն իսկ լուծում են իրենց հարցերը: Գայթակղությունը մեծ է, սակայն համոզված եմ, որ մյուս նժարին դրված արդարությունն ավելին արժե:

-Եթե վերաքննիչը նույնպես կայացնի բանկի շահերին դեմ որոշում, ի՞նչ եք պատրաստվում անել։

– Ուզում ենք հավատացած լինել, որ դատարանը, ուսումնասիրելով գործի բոլոր մանրամասները, հաշվի առնելով ոչ թե միայն մեկ, այլ երկու կողմի փաստարկները, կկայացնի մի որոշում, որն ազդակ կդառնա ապագայում անբարեխիղճ ոտնձգություններից Հայաստանի տնտեսական դաշտը զերծ պահելու և առողջ միջավայրը պահպանելու հարմար։

Հակառակ դեպքում, բանկը, օգտվելով ՀՀ օրենսդրությամբ իրեն վերապահված բոլոր հնարավորություններից, անշեղորեն պահպանելու և պաշտպանելու է իր հաճախորդների և բաժնետերերի շահերը, այդ թվում նաև վերադաս ատյանում խնդրահարույց ցանկացած վճիռ բողոքարկելու միջոցով։ Միաժամանակ, չբացելով փակագծերը, նշեմ, որ անարդար վճռի արդյունքում բանկի կրած վնասները հատուցելու այլ տարբերակներ ևս քննարկվում են, այդ թվում՝ միջազգային ատյանների միջոցով․ պետք չէ մոռանալ, որ բանկի բաժնետերերը օտարերկրյա ներդրողներ են: