25 տարի առաջ այս օրը ազատագրվեց Շուշի լեռնաքաղաքը. մայիսի 8-ը՝ բեկումնային և պատմական օր Արցախյան ճակատում

10:56 • 08.05.17

Մայիսի 8–ը մայիսյան եռատոնի հաղթանակների համար ամենանշանակալից օրն է. 25 տարի առաջ այս օրը ազատագրվեց  Շուշին, ինչը նաև արցախյան պատերազմում հայկական ռազմական ուժերի առաջին նշանակալից հաղթանակն էր և նորանկախ Հայաստանի պատմության մեջ մտավ որպես բեկումնային ու հայ ազատամարտիկների բացառիկ սխրանքի  օր: Եվ պատահական չէ, որ «մայիսը հաղթանակների ամիս է» արտահայտությունը լայնորեն սկսեց օգտագործվել հենց 1992 թ մայիսի 8-ից հետո:

Շուշիի  ազատագրումն իրականացվեց «Հարսանիք լեռներում» օպերացիայով:

Շուշիի գրավման գլխավոր անձանցից մեկը՝ Արկադի Տեր–Թադևոսյանը (Կոմանդոս) հետագայում իր հուշերում պիտի «ստուգաբաներ», թե ինչու «Հարսանիք լեռներում»: Ըստ այդմ, երբ  Շուշիի գրավման համար տարբեր ուղղությունների պատասխանատուներն իր և Սամվել Բաբայանի գլխավորությամբ դրանից մի քանի օր առաջ մարտական պլանը ներկայացրել էին   այն ժամանակվա պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանին, վերջինս այն անիրագործելի է համարել, սակայն ի պատասխան պնդումների՝ խոստացել Շուշին գրավելուց հետո անպայման ամուսնանալ:

Արկադի Տեր-Թադևոսյանը հետագայում իր հուշերում բազմիցս պատմել է, որ  գրոհը Շուշիի վրա իրականում նշանակված էր ավելի վաղ ամսաթվի՝ մայիսի 5-ին, սակայն անսպասելի տեղացած ուժեղ ձյունը հետաձգել էր  այն մինչև մայիսի 8-ը: Իսկ ապրիլի 24-ին, 28-ին, 29-ին, մայիսի 4-ին գրոհի մի քանի իմիտացիաներ էին եղել:

Նշենք, որ Շուշի լեռնաքաղաքի գրավումը  հնարավորություն տվեց Ստեփանակերտին՝ շնչել. ադրբեջանական ուժերի  վերահսկողության տակ գտնվող Շուշի բերդաքաղաքից անընդմեջ ռմբակոծությունների ու հրետակոծությունների պատճառով  Ստեփանակերտի և հարակից բնակավայրերի դրությունն անտանելի էր. Ստեփանակերտը գրեթե 70 տոկոսով ոչնչացված էր, մարդիկ ապրում էին նկուղներում, բացակայում էին տարրական կենցաղային պայմանները, չկար ո՛չ հաց, ո՛չ ջուր:

Ըստ էլեկտրոնային ազատ հանրագիտարանում զետեղված նյութերի՝ 1991 թ. նոյեմբերից մինչև 1992 թ. մայիսի սկիզբը Շուշիից, Ջանհասանից, Քյոսալարից, Ղայբալուից Ստեփանակերտի վրա արձակվել է շուրջ 4740 արկ, որից մոտ 3 հազարը «Գրադ» կայանքներից։ Այդ հրետակոծությունների հետևանքով զոհվել են 111 և վիրավորվել 332 խաղաղ բնակիչներ, ավերվել է 370 բնակելի տուն և շինություն։ Շուշիի գրավումից հետո շրջանառության մեջ մտավ այն խոսքը, որ «Նա, ով տիրապետում է Շուշիին, տիրապետում է ողջ Ղարաբաղին»:

Շուշիի գրավման պլանը կազմվել է գաղտնիության պայմաններում՝ Արկադի Տեր-Թադևոսյանի, Ֆելիքս Գզողյանի, Սերժ Սարգսյանի, Լ. Մարտիրոսովի, Ռոբերտ Քոչարյանի, ինչպես նաև հիմնական ուղղությունների հրամանատարներ Սամվել Բաբայանի, Ա. Կարապետյանի, Սեյրան Օհանյանի և ուրիշների գործուն մասնակցությամբ։

Խնդիրը ձևակերպված էր՝ ջախջախել հակառակորդին  Լիսագոր,  Զառսլու,  Ջանհասան, Կարագյավ բնակավայրերում, ապա՝  Շուշիի մատույցներում, հետագայում հարձակվել Բերդաձորի ուղղությամբ և այն ազատագրել, իսկ ուժերի վերախմբավորումից հետո, նույն ժամանակում սկսել հարձակումը Լիսագորի ու Զառսլուի վրա և հարձակման անցնել 4 ուղղություններով.

Շոշի (արևելյան) ուղղություն, հրամանատար՝ Ա. Կարապետյան,

«26-ի» (հյուսիսային) ուղղություն, հրամանատար՝ Վ. Չիթչյան,

Լաչինի (հարավային) ուղղություն, հրամանատար՝ Սամվել Բաբայան,

Քյոսալարի (հյուսիս-արևմտյան) ուղղություն, հրամանատար՝ Սեյրան Օհանյան, պահեստազորի հրամանատար՝ Յ. Հովհաննիսյան։

Շուշիի ազատագրման պատասխանատուներից գեներալ Ֆելիքս Գզողյանը Tert.am-ի հետ զրույցում պատմեց, որ 25 տարի շարունակ ամեն տարի մայիսի 8–ին արթնանում է բացառիկ երջանկության զգացումով:

«Առավոտյան արթնանում եմ և զգում եմ երջանկություն, երջանկություն ու երջանկություն մեր այս մեծ սխրանքի կապակցությամբ: Բոլորին ու ամեն ինչ այդ օրը հիշում եմ. ովքեր մասնակցեցին, ինչպես սկիզբ դրեցինք մեր հայկական հողերի ազատագրմանը, հիշում եմ նաև մեր զոհված տղաներին»,– ասաց գեներալը:

Արցախյան պատերազմի մասնակից Արկադի Կարապետյանը, ով Շուշիի ազատագրման գործողություններին չի մասնակցել, այսօր՝ 25 տարի անց Tert.am–ի հետ զրույցում պատմեց. «Էն  սովետական կինոներում տեսե՞լ եք՝ ոնց են մարդիկ դիմավորում Կարմիր բանակի մարտիկներին, այդպես Ստեփանակերտում դիմավորեցին Շուշին ազատագրածներին»:  

Պարգև արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանը հետագայում իր հուշերում պատմել էր, և այսօր էլ  Tert.am-ի հետ զրույցում նշեց, որ Շուշիի ազատագրումն այն ժամանակ դիտարկվում էր որպես մի յուրահատուկ Խաչակրաց արշավանք: Արդեն մայիսի 7-ին զինվորներն իրենց գլխարկների, ուսերի ու վերնաշապիկների վրա ներկով խաչ էին նկարել կամ կտորե խաչեր կարել:

Պարգև սրբազանը հավելեց, որ ինչպես հիմա՝ 25 տարի անց, այն ժամանակ էլ հստակ կար այն զգացողությունը, որ պահը, Շուշիի գրավման ժամանակը պատմական է:

«Հստակ կար այն գիտակցումը, որ 600 տարի անց առաջին անգամ հայ մարդու, հայ ազատամարտիկի ձեռքով ազատագրվել է հայկական հող, այն էլ ինչ հող՝ հայկական հինավուրց բերդաքաղաք»,– ասաց նա:

Այլևս 25–ամյա վաղեմության փաստագրական կադրերը վկայում են, թե ինչպես հայ ազատամարտիկները Շուշին գրավելուց հետո Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցու ավերված գմբեթին ծածանում են հայոց եռագույնը և հաղթանակի համար աղոթում եկեղեցում:


ԼՐԱՀՈՍ

ՕՐՎԱ ԿԱՐԵՎՈՐ

Տեսանյութեր

21:03 • 20.11.24

Չենք սպասում 2026-ի ընտրություններին, ամեն բան անելու ենք, որ իշխանափոխությունը լինի մինչև այդ. Աննա Գրիգորյան

20:33 • 19.11.24

Վաղ թե ուշ Փաշինյանը կարմիր աստղով «պիլոտկա է» հագնելու, մոտ է այդ ժամանակը․ Հայկ Մամիջանյան

18:50 • 19.11.24

ԱրարատԲանկը` «Իմ անտառ Հայաստան»-ի կողքին․ Ազնավուրի անվան անտառ է հիմնվելու (տեսանյութ)

15:03 • 19.11.24

Սուբսիդիայի տոկոսը պահպանելով հնարավորինս նվազ՝ կավելացնենք քաղաքապետարանի եկամուտները. Ավինյան

14:07 • 19.11.24

«Ո՛չ 300 դրամներին»․ «Մայր Հայաստանը» Երևանի ավագանու նիստի ժամանակ ակցիա իրականացրեց

12:49 • 19.11.24

Մինչև 7 տարեկան երեխաները տրանսպորտով կերթևեկեն անվճար, թոշակառուները՝ 30% զեղչով. փոխքաղաքապետ

15:40 • 18.11.24

«Նոմա» ռեստորանը ներկայանում է նորովի. այն կընդունի իր հյուրերին նաև ձմռան ամիսներին

12:44 • 18.11.24

Այն, որ պաշտոնանկությունների մասին դուք գիշերն եք իմացել ու գրել, դա չի նշանակում, որ այդ գործընթացները տեղի են ունեցել գիշերը. Վահագն Ալեքսանյան

12:27 • 18.11.24

Հովիկ Աղազարյանի մասով կա հարուցված կարգապահական վարույթ, որը կունենա հետևանք. Վահագն Ալեքսանյան

12:18 • 18.11.24

Սափրվելը հետևանքներ էր ունենալու. մի՛ ափսոսացեք, շատ բան չենք կորցրել. Աղվան Վարդանյանը՝ պաշտոնանկությունների մասին

12:05 • 18.11.24

Այդ պաշտոնանկությունները դիտարկում եմ նախընտրական տրամադրությունների ներքո. Տիգրան Աբրահամյան

11:55 • 18.11.24

Օպերայի տարածքի շինությունները քանդելու ենք ու ստանանք կանաչ տարածք՝ մարդկանց օգտագործման համար. քաղաքապետ

11:54 • 18.11.24

Մենք մեր պահանջներում ավելի խիստ ենք լինելու, չենք հանդուրժելու անորակ սննդի մատակարարում մեր մանկապարտեզներ. Ավինյան

17:39 • 15.11.24

Վերելակը կանչեք՝ չի գա, գալիս մեծ-մեծ խոսում եք. Կոնջորյանը՝ ընդդիմությանը

16:18 • 15.11.24

Մե՞նք ենք «Հոկտեմբերի 27»-ի շահառուն, թե Անդրանիկ Քոչարյանը, որ այդ խառը վիճակում պաշտոնյաների ցանկ էր ներկայացնում, մեկն էլ ինքն էր. Քրիստինե Վարդանյան

13:21 • 15.11.24

Սասուն Միքայելյանի որդին այնքան լավ քաղաքապետ է, որ ասում են՝ «Սևակը Հրազդանի հետ է ամուսնացել»․ Անդրանիկ Քոչարյան

12:46 • 15.11.24

Կիրանցում անասունը սահմանն անցնու՞մ է. Փաշինյանը՝ Տավուշի մարզպետին

12:16 • 15.11.24

Ո՞վ է ում ձեռք առնում, ուզում եմ հասկանամ, ես «քյասիբի ռադիո» չեմ․ Փաշինյանն՝ իրավապահներին

12:05 • 15.11.24

Ոստիկանության զորքերը կենտրոնացված են Երևանում, այնպես կանենք, որ մարզերում էլ խնդիր չլինի. Փաշինյան

11:04 • 15.11.24

Դուք ոչ միայն Փաշինյանի, այլ Զավենիչի երկրպագուն եք. Խամոյանը՝ ՀԾԿՀ նախագահի թեկնածուին

15:48 • 14.11.24

Պարոն Աղազարյան Հովիկին ոչ ոք չի դատապարտի, որովհետև կառավարությունը չի ձախողվի. Աղազարյան

13:52 • 14.11.24

Կարդացի Անկախության հռչակագիրն ու սարսափելի եզրահանգման եկա՝ ՀՀ-ն չի կարող գոյություն ունենալ. Նիկոլ Փաշինյան

13:20 • 14.11.24

Բանակը մի՛ սրբագործեք, ասում են՝ մեր զինվորի ցավը տանեմ, դուրս կգա Մադագասկար․ Փաշինյան

12:34 • 14.11.24

Այսօրվա մեր հավաքական սոցիալ-հոգեբանությունն ու սոցիալ-մտածողությունն ապապետական է․ Փաշինյան

11:50 • 14.11.24

Աղազարյա՛ն, ջանդ յուղի, քո գլխին են սարքում, ա՛յ ընկեր, դու էլ ես նախկին դաշնակցական. Արթուր Խաչատրյան

11:21 • 14.11.24

Դուք Թուրքիային ու Ադրբեջանին՝ մեր անվտանգության երաշխավոր դարձնելը փաթեթավորել եք իրական Հայաստանի ներքո, որը շատ այլանդակ տեսք ունի. Քրիստինե Վարդանյան

11:02 • 14.11.24

Դուք ձգտում եք վերադարձնել պատմական Հայաստանը, որտեղ կաք դուք, չկա պետականություն ու կա գուբերնատոր դառնալու հնարավորություն. Արթուր Հովհաննիսյանը՝ ընդդիմությանը

20:37 • 13.11.24

Աթոռը պահելու համար Փաշինյանը պատրաստ է Պուտինի նկարը կախել գլխավերևում, հարց է՝ Պուտինը կտա՞, թե ոչ․ Նաիրա Կարապետյան

17:41 • 13.11.24

Չենք բարձրացնում Ադրբեջանի սահմանադրության փոփոխության հարցը, նույնը ակնկալում ենք իրենցից․ Փաշինյան

16:26 • 13.11.24

Այսօրվա ընդդիմությունը հաջորդ ԱԺ-ում չի լինի, իշխանությունն ավելի բարձր ձայներով կընտրվի․ Ալեն Սիմոնյան

15:47 • 13.11.24

Օկուպացված տարածքների խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու խնդիր դրված չէ․ Սուրեն Պապիկյան

14:51 • 13.11.24

Երիտասարդ տարիքում, երբ լսում էի «Կիլիկիա» երգը, լացում էի, երբ մեծացա, հասկացա՝ ինչի՞ լացեմ, Կիլիկիան՝ ուր, ես՝ ուր. Հովիկ Աղազարյան

14:11 • 13.11.24

Մենք առաջարկում ենք, որ էլի վարկ վերցնենք նոր սարքավորումների, արտադրանքի գեներացման համար, հետո շնորհակալություն եք հայտնելու. Խաչատուր Սուքիասյան

12:21 • 13.11.24

«ՀՀ ԶՈՒ-երն այսօր Հնդկաստանի համար դարձել են գովազդային վահանակ». «Պարոն Մանուկյանը քաղաքական լավ ելույթ ունեցավ, մի՛ խանգարեք». քննարկում ԱԺ-ում

10:44 • 13.11.24

Չե՞ք կարծում, որ բերետավորների հոգեկան առողջությունը ստուգելու կարիք կա․ Խաչատրյանը՝ Քոչարյանին

17:43 • 12.11.24

Գերիների ամբողջական վերադարձը պետք է նախապայման լինի ցանկացած բանակցության համար․ Քրիստինե Վարդանյան

15:23 • 12.11.24

Բաքվում պահվողներին վերադարձնելու ամենապատեհ առիթը COP29-ն է, հետո վերադարձի հավանականությունը հավասարվելու է զրոյի. Արթուր Խաչատրյան

15:11 • 12.11.24

Բաքուն հայ գերիներին օգտագործում է ՀՀ-ից զիջումներ կորզելու համար. Տիգրան Աբրահամյան

12:49 • 12.11.24

Եթե ունենայիք 100 մլն դոլար, որպես պետություն, ո՞ր ոլորտներին կուղղեիք. Խաչատուր Սուքիասյանը՝ նախարարին

12:19 • 12.11.24

Փաշինյանի ներկայությամբ խախտվել է «ՀՀ օրհներգի մասին» օրենքը

Տեսնել բոլորը

Ամենից շատ կարդացված նյութեր Այսօր Երեկ Շաբաթվա

Տնտեսություն

Գիտություն/տեխնիկա

Մշակույթ

Սպորտ

Իրադարձային

Մամուլի տեսություն

Քաղաքականություն

Իրավունք

Ժամանց